Ανάλυση του Nick Butler των Fiancial Times
Εκτός του ότι κατέδειξε το θάρρος των Ουκρανών πολιτών, ένα πράγμα που αποσαφήνισε η πολιτική κρίση στην Ουκρανία τις τελευταίες εβδομάδες είναι η αδυναμία της Ρωσίας.
Ο πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν αρέσκεται στο να παρουσιάζει τη χώρα του ως μια παγκόσμια δύναμη που αναγεννιέται, αλλά αυτή παραμένει παγιδευμένη στη δική της εξάρτηση από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο.
Οι απειλές και οι τυμπανοκρουσίες χωρίς αμφιβολία θα συνεχιστούν. Η Ρωσία ενδεχομένως να μπορεί και ίσως θα έπρεπε να της επιτραπεί να αναλάβει τον έλεγχο της Κριμαίας και της ναυτικής βάσης στη Μαύρη Θάλασσα στη Σεβαστούπολη – αν και η Ιστορία έχει αποδείξει ότι οι τωρινές εξελίξεις απλώς ρίχνουν τους σπόρους μιας ακόμη μακροχρόνιας διαμάχης εκεί, οπωσδήποτε με τους Τατάρους.
Πέρα όμως από αυτό, η Μόσχα δεν είναι σε θέση να αντιμετωπίσει την Ευρώπη, ούτε καν τη νέα κυβέρνηση στο Κίεβο. Οι Ουκρανοί δεν πρέπει να επιτρέψουν να τους προβοκάρει ένας αυτοκράτορας που είναι γυμνός.
Η αδυναμία της Ρωσίας είναι η υπερβολική εξάρτησή της από τα έσοδα των εξαγωγών πετρελαίου και φυσικού αερίου. Η Ρωσία εξάγει 6 εκατ. βαρέλια αργό πετρέλαιο και 1 ακόμη εκατομμύριο βαρέλια πετρελαϊκά προϊόντα στην Ευρώπη κάθε μέρα. Η Ευρώπη αγοράζει επίσης το ένα τρίτο του συνόλου της ρωσικής παραγωγής φυσικού αερίου. Η Μόσχα απλώς δεν αντέχει να χάσει σημαντικό κομμάτι από αυτά τα έσοδα.
Τέσσερις αγωγοί φυσικού αερίου διασχίζουν την Ουκρανία. Βραχυπρόθεσμα η Ευρώπη έχει ανάγκη τη ρωσική ενέργεια, αλλά η εξάρτηση είναι απολύτως αμοιβαία. Σε πιο μακροπρόθεσμη βάση η Ευρώπη έχει κι άλλες επιλογές και κάθε ξέσπασμα ρωσικής επιθετικότητας θα πρέπει να ενθαρρύνει τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις να εξετάζουν εναλλακτικά σχέδια ανάγκης. Η Ρωσία δεν έχει αυτήν την επιλογή.
Αφότου ανέβηκε στην εξουσία 14 χρόνια πριν, το καθεστώς Putin συντηρείται μία δεκαετία και πλέον με υψηλές τιμές πετρελαίου και φυσικού αερίου. Με τα έσοδα η ρωσική κυβέρνηση μπορεί να επιβιώνει και μάλιστα έχει κάνει πολύ πλούσιο ένα μικρό τμήμα του πληθυσμού της χώρας. Αυτή η εύκολη ροή εισοδήματος, όμως, έχει βοηθήσει τους Ρώσους να αποφύγουν την ανάγκη για μεταρρυθμίσεις και εκσυγχρονισμό.
Πέρα από τον ενεργειακό κλάδο, η επιστημονική και η τεχνική βάση της χώρας είναι αδύναμες κι έχουν αποτύχει να προλάβουν την πρόοδο που γίνεται στον υπόλοιπο πλανήτη, όπως στην Κίνα. Πολλά από τα καλύτερα μυαλά της Ρωσίας έχουν φύγει από τη χώρα. Το ίδιο ισχύει, σίγουρα, και για ένα μεγάλο τμήμα του πλούτου που έχει παραγάγει ο ενεργειακός κλάδος.
Η ρωσική οικονομία είναι σήμερα πιο εξαρτημένη από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο, απ’ όσο ήταν όταν ανέλαβε ο Putin την εξουσία. Το πετρέλαιο καταλαμβάνει το 70% των ρωσικών εξαγωγών και πάνω από 50% του συνόλου των κρατικών εσόδων.
Ακόμη κι αν οι εξαγωγές προς την Ευρώπη διατηρηθούν βραχυπρόθεσμα -όπως έγινε ακόμη και στις πιο σκληρές εποχές του ψυχρού πολέμου- η Ρωσία είναι ευάλωτη στις εξελίξεις στην Ευρώπη που υπονομεύουν την ανάγκη εισαγωγών, ειδικά φυσικού αερίου. Αυτό ήδη συμβαίνει. Η ευρωπαϊκή ζήτηση φυσικού αερίου έχει μειωθεί 10% και πάνω στην τελευταία δεκαετία και θα μειωθεί περισσότερο, καθώς η Γερμανία και άλλες χώρες στρέφονται σε εναλλακτικές πηγές. Ο ανταγωνισμός στον χώρο του φυσικού αερίου υπονομεύει τα υπάρχοντα συμβόλαια και θα πιέσει τις τιμές χαμηλότερα.
Η Ρωσία διαθέτει τεράστιες πηγές – όχι μόνο σε πετρέλαιο και φυσικό αέριο, αλλά επίσης και σε σχιστολιθικό αέριο και πετρέλαιο. Αλλά οι πηγές στο έδαφος θα έχουν περιορισμένη αξία αν κορεστεί η αγορά. Η «οικονομία του πετρελαίου» είναι ενδογενώς ασταθής, επειδή ακριβώς έχει περιορισμένη ελαστικότητα να αντιδράσει στις εξωτερικές συνθήκες, πέρα από την έλεγχό της.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι όλα αυτά θα ενισχύσουν τη ρωσική παράνοια και θα πυροδοτήσουν κάποιες ζημιογόνες αντιδράσεις, εις βάρος μιας χώρας που ανήκει στη σφαίρα της ρωσικής επιρροής επί πολλές δεκαετίες. Η Ρωσία αντέχει να εφαρμόσει ενεργειακές κυρώσεις εναντίον της Ουκρανίας αλλά αν το προσπαθήσει, το μόνο αποτέλεσμα θα είναι να εκθέσει τα όρια των δυνάμεών της.
Με δεδομένα αυτά τα γεγονότα, είναι σημαντικό να μην εκλαμβάνονται οι απειλές της Μόσχας ως επιδείξεις ισχύος. Μια μέρα η Ρωσία ίσως μεταρρυθμιστεί και αναδυθεί αν όχι ως μεγάλη δύναμη, ως μια ισχυρή οικονομία με μεγάλη διασπορά. Φαίνεται ότι θα πρέπει να περιμένουμε μια νέα ρωσική ηγεσία για να ξεκινήσει αυτή η διαδικασία.
