Το πλήρες κείμενο της αξιολόγησης του ελληνικού οικονομικού προγράμματος στην οποία κατέληξαν οι εμπειρογνώμονές της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας που επισκέφθηκαν στις αρχές του μήνα την Αθήνα, μαζί με τους εκπροσώπους του ΔΝΤ, έδωσε σήμερα στη δημοσιότητα η Ευρωπαϊκή Ένωση.
Σε γενικές γραμμές οι Βρυξέλλες εκτιμούν ότι η υλοποίηση του προγράμματος «βρίσκεται στο σωστό δρόμο» και ότι πληρούνται οι προϋποθέσεις για την παροχή της τέταρτης δόσης των δανείων προς την Ελλάδα. Ωστόσο τονίζουν ότι εφεξής θα απαιτηθεί από την Ελλάδα μεγαλύτερη αποφασιστικότητα, καλύτερος συντονισμός και συναίνεση της κοινωνίας σε σχέση με την εφαρμογή του μνημονίου.
Επισημαίνεται επίσης ότι σε ορισμένους τομείς, όπως η αναμόρφωση του συστήματος των συλλογικών συμβάσεων εργασίας, τα αποτελέσματα είναι κατώτερα των προσδοκιών, ενώ παράλληλα αναφέρεται ότι «φιλόδοξος στόχος» της ελληνικής κυβέρνησης είναι να εισπράξει από το προβλεπόμενο πρόγραμμα ιδιωτικοποίησης και αξιοποίησης της ακίνητης περιουσίας περί τα 50 δισ. ευρώ την ερχόμενη πενταετία. Ακόμα επισημαίνεται ότι ανεξαρτήτως από την έκβαση των διαπραγματεύσεων για τη μείωση του συνολικού χρέους της Ελλάδας, πρωταρχική είναι η σημασία της προώθησης των διαρθρωτικών αλλαγών που περιλαμβάνονται στο μνημόνιο.
Μεγαλύτερη αποφασιστικότητα στην εφαρμογή των διαρθρωτικών πολιτικών
Ειδικότερα, η ΕΕ στην έκθεσή της επισημαίνει ότι οι στόχοι του ελληνικού προγράμματος σταθερότητας παραμένουν οι ίδιοι. Οι στόχοι αυτοί είναι η διατήρηση της χρηματοπιστωτικής σταθερότητας και η διασφάλιση επαρκούς ρευστότητας για τον χρηματοπιστωτικό τομέα, η εμπροσθοβαρής μείωση του δημοσιονομικού ελλείμματος για την αποκατάσταση της βιωσιμότητας του δημοσίου χρέους και η αλλαγή του μοντέλου ανάπτυξης, ώστε στο μέλλον να βασίζεται στις εξαγωγές και τις επενδύσεις, η διασφάλιση της ανάπτυξης και των θέσεων εργασίας και η βιωσιμότητα του ισοζυγίου εξωτερικών πληρωμών.
Ωστόσο, η ΕΕ επισημαίνει τις μεγάλες προκλήσεις που χαρακτηρίζουν την προς τα εμπρός πορεία του προγράμματος, σημειώνοντας ότι έχουν ανακύψει σημαντικά εμπόδια. Η τεταμένη χρηματοπιστωτική κατάσταση, η μετάδοση κινδύνων από άλλες περιφερειακές οικονομίες, οι ελλείψεις στην συλλογή των φόρων, κάποιες καθυστερήσεις και προβλήματα υποδομών στην υλοποίηση περίπλοκων διαρθρωτικών αλλαγών μεγάλης κλίμακας, είναι μερικά από αυτά τα εμπόδια, σύμφωνα με την έκθεση. Για τους λόγους αυτούς, η επίτευξη των στόχων του προγράμματος προϋποθέτει πολύ μεγαλύτερη αποφασιστικότητα για την εφαρμογή των πολιτικών που έχουν συμφωνηθεί σε σχέση με τα προηγούμενα δύο τρίμηνα, τονίζει η ΕΕ.
Θετική ανάπτυξη το β΄ εξάμηνο του 2011
Σε ό,τι αφορά τα μακροοικονομικά χαρακτηριστικά, η ΕΕ τονίζει ότι παραμένουν αμετάβλητα, αλλά «η συνταγή για την ανάπτυξη χρειάζεται αναμόρφωση».
Ειδικότερα, σημειώνεται ότι η οικονομική δραστηριότητα το 2010 συρρικνώθηκε κατά 4,5%, όπως αναμενόταν, ωστόσο, η μείωση της εγχώριας ζήτησης, ιδίως σε ό,τι αφορά την ιδιωτική κατανάλωση, ήταν μεγαλύτερη από την προβλεπόμενη, ενώ οι εξαγωγές και οι μη εγχώριες παραγγελίες κυμάνθηκαν σε υψηλά επίπεδα στα τέλη του 2010. Σύμφωνα με την ΕΕ, θετική ανάπτυξη αναμένεται να καταγραφεί το δεύτερο εξάμηνο του 2011.
Επιπλέον, σημειώνεται ότι ο πληθωρισμός, οι μισθολογικές ρυθμίσεις και το εργατικό κόστος ανά μονάδα παραγωγής υποχωρούν, γεγονός που οδηγεί σε μια βελτίωση της ανταγωνιστικότητας. Η προοδευτική αναδιάταξη της οικονομίας, η υποστηρικτική εξωτερική ζήτηση και οι φιλικές προς την ανάπτυξη μεταρρυθμίσεις αναμένεται να επαναφέρουν την δυναμική της οικονομίας. Οι ρυθμοί ανάπτυξης για την περίοδο 2012-2014 στην οποία αναφέρεται το πρόγραμμα, είναι συγκρατημένοι.
Μείωση του δημοσιονομικού ελλείμματος και κίνδυνοι
Συνεχίζοντας η έκθεση τονίζει ότι οι περισσότεροι δημοσιονομικοί στόχοι για το 2010 έχουν επιτευχθεί. «Μια σοβαρή μείωση στις πληρωμές προς τα τέλη του χρόνου αντισταθμίζει τα μεγάλα ελλείμματα στην συλλογή των φόρων, γεγονός που έχει ως αποτέλεσμα να τηρούνται τα χρηματικά ποσοτικά κριτήρια», αναφέρει η έκθεση. Το δημοσιονομικό έλλειμμα, όπως αναμενόταν, υπερέβη την οροφή του κατά 1,5% του ΑΕΠ. Η ολίσθηση αυτή οφείλεται εν μέρει στην αναθεώρηση των στατιστικών στοιχείων το Φθινόπωρο, τονίζει η έκθεση.
Σύμφωνα, εξάλλου, με την έκθεση της ΕΕ, ο δημοσιονομικός στόχος για το 2011 είναι η περαιτέρω μείωση του δημοσιονομικού ελλείμματος στα 17 δις. ευρώ (7,5% του ΑΕΠ), επισημαίνοντας, ωστόσο ότι υπάρχουν σημαντικοί κίνδυνοι για την υλοποίηση του στόχου αυτού. Η έκθεση τονίζει ότι οι πρόσφατες προβλέψεις εμφανίζουν διαφορά της τάξεως του 0,75% του ΑΕΠ, λόγω του ότι τα φορολογικά έσοδα στο τέλος του 2010 αποδείχθηκαν κάτω του αναμενόμενου και η απόδοση ορισμένων φορολογικών μέτρων αναθεωρήθηκε προς τα κάτω.
«Η κυβέρνηση έχει δεσμευτεί να καλύψει αυτήν την διαφορά», τονίζει η ΕΕ, προσθέτοντας ότι θα πρέπει να καθορίσει τα δημοσιονομικά μέτρα μόνιμου χαρακτήρα, με την ολοκλήρωση της μεσοπρόθεσμης δημοσιονομικής στρατηγικής της περί τα τέλη Μαρτίου (υιοθέτηση αρχές Μαΐου). Στο μεσοδιάστημα, προκειμένου να εξασφαλίσει την εκπλήρωση των δημοσιονομικών στόχων, η κυβέρνηση θα μειώσει τα έξοδα – ίδια στρατηγική με πέρυσι.
Συνεχίζοντας, η ΕΕ αναφέρεται στη μεσοπρόθεσμη δημοσιονομική στρατηγική που προετοιμάζει η κυβέρνηση, με την οποία θα τεθούν όρια ετήσιων δαπανών για κάθε υπουργείο, καθώς και στόχοι επίτευξης ισοσκελισμένων προϋπολογισμών για όλες τις κρατικές οντότητες. «Η Ελλάδα κολυμπά ακόμα κόντρα στην ύφεση και στο ρεύμα των αυξανόμενων επιτοκίων δανεισμού», αναφέρει χαρακτηριστικά η έκθεση και συνεχίζει λέγοντας ότι για να μειωθεί το έλλειμμα κάτω από το 3% του ΑΕΠ το 2014, χρειάζονται μέτρα μόνιμου χαρακτήρα που θα αντιστοιχούν στο 8% του ΑΕΠ , την περίοδο 2012-2014.
Σημειώνει, ωστόσο, ότι τα μόνιμα μέτρα που αντιστοιχούν στο 2% του ΑΕΠ, έχουν ήδη προσδιοριστεί στο πρόγραμμα που ανακοινώθηκε το Μάιο του 2010. «Αυτή η πρόσθετη προσπάθεια δημοσιονομικής προσαρμογής θα απαιτήσει διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις σε τομείς – κλειδιά, χτυπώντας τη ρίζα του κακού των δημοσιονομικών ανισορροπιών της Ελλάδος», αναφέρει η έκθεση. Οι μεταρρυθμίσεις αυτές θα χρειαστεί να καλύψουν τις δημόσιες επιχειρήσεις, το σύστημα υγείας, το φορολογικό σύστημα, τη δημόσια απασχόληση, τις επενδύσεις και τις στρατιωτικές δαπάνες.
Για το «πολύ φιλόδοξο» πρόγραμμα αποκρατικοποιήσεων των 50 δις.
Σε ό,τι αφορά το «πολύ φιλόδοξο», όπως το χαρακτηρίζει, «προβλεπόμενο πρόγραμμα ιδιωτικοποίησης και αξιοποίησης ακίνητης περιουσίας», η ΕΕ επισημαίνει ότι θα στηρίξει σημαντικά τις προσπάθειες για δημοσιονομική προσαρμογή. «Η κυβέρνηση δεσμεύτηκε να κλιμακώσει σημαντικά το πρόγραμμα ιδιωτικοποίησης και αξιοποίησης ακίνητης περιουσίας και ο στόχος είναι να πραγματοποιηθούν ιδιωτικοποιήσεις, από σήμερα ως το 2015, της τάξεως των 50 δις. ευρώ», αναφέρει η έκθεση της ΕΕ, σημειώνοντας ότι αυτό θα βοηθήσει στην περικοπή του δείκτη χρέους κατά τουλάχιστον 20% του ΑΕΠ μέσα στα επόμενα πέντε χρόνια.
Επιπλέον, όπως επισημαίνει η έκθεση, το πρόγραμμα ιδιωτικοποίησης κατά πάσα πιθανότητα θα αυξήσει την οικονομική αποδοτικότητα και θα οδηγήσει σε μεγαλύτερες επενδύσεις και εξαγωγές. «Η δέσμευση της κυβέρνησης σε αυτή τη διαδικασία, συμπεριλαμβανομένης και της δέσμευσης να χτυπήσει προνόμια και έννομα συμφέροντα θα είναι κρίσιμη. Αν αποδειχθεί επιτυχής, αυτή η νέα πρωτοβουλία έχει την προοπτική να βελτιώσει ουσιαστικά την εικόνα της Ελλάδας στις αγορές», τονίζει η έκθεση.
«Κατώτερη των προσδοκιών» η αναμόρφωση των συλλογικών συμβάσεων
Στην έκθεση επισημαίνεται ακόμη ότι μετά την επιβράδυνση που σημειώθηκε το Φθινόπωρο, δρομολογείται πλέον, στην Ελλάδα ένα κύμα διαθρωτικών μεταρρυθμίσεων. Αναλυτικότερα, μετά τις σημαντικές μεταρρυθμίσεις, που προωθήθηκαν πριν από το καλοκαίρι του 2010, συμπεριλαμβανομένης της αναμόρφωσης του συνταξιοδοτικού και ενός πρώτου κύματος εργασιακών μεταρρυθμίσεων, στη συνέχεια παρατηρήθηκαν επιβράδυνση και καθυστερήσεις σε σχέση με τις δεσμεύσεις που είχαν αναληφθεί.
Υπογραμμίζεται ακόμη ότι οι στόχοι που τέθηκαν με την περαιτέρω απελευθέρωση της αγοράς εργασίας στα τέλη του 2010, με την αναμόρφωση του συστήματος των συλλογικών συμβάσεων, είναι κατώτεροι των προσδοκιών και πλέον τα χρονοδιαγράμματα είναι πιεστικά προκειμένου να αξιολογηθεί η αποτελεσματικότητά τους. Η ΕΕ επισημαίνει ακόμη ότι η άρση των εμποδίων για την έναρξη και άσκηση εργασίας είναι καίριας σημασίας για το σύνολο του προγράμματος προσαρμογής, η δε εφαρμογή του απαιτεί πολιτική αποφασιστικότητα.
Η αναμόρφωση του συστήματος υγείας προσβλέπει στη μείωση του κόστους λειτουργίας του, χωρίς να τίθεται σε κίνδυνο η ποιότητα των παρεχομένων υπηρεσιών. Σύμφωνα με την ΕΕ, επείγοντα χαρακτήρα τόσο στη υιοθέτησή τους όσο και στην εφαρμογή τους, έχουν τα μέτρα για τη λειτουργία των επιχειρήσεων, όπως ο νέος επενδυτικός νόμος, ο νόμος για τους κανόνες ανταγωνισμού και οι νέοι κανόνες για τις άδειες λειτουργίας.
Πλήρη απελευθέρωση των τιμολογίων του ηλεκτρικού ρεύματος ως το τέλος του 2011
Πλήρη απελευθέρωση των τιμολογίων του ηλεκτρικού ρεύματος ως το τέλος του 2011, με εξαίρεση τα οικιακά τιμολόγια προβλέπει επίσης η έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Αυτό σημαίνει, εφόσον το μέτρο εφαρμοστεί όπως παρουσιάζεται στην έκθεση της Κομισιόν, ότι τα τιμολόγια για όλες τις επιχειρήσεις, τους επαγγελματίες, τους αγρότες, τους ΟΤΑ, κλπ. θα διαμορφώνονται ελεύθερα, με τους κανόνες της προσφοράς και της ζήτησης και του ανταγωνισμού μεταξύ της ΔΕΗ και των εναλλακτικών προμηθευτών ηλεκτρικής ενέργειας. Τα τιμολόγια για τις μεγάλες επιχειρήσεις, που τροφοδοτούνται από το δίκτυο υψηλής τάσης, έχουν ήδη απελευθερωθεί.
Συγκεκριμένα, στην έκθεση της Κομισιόν αναφέρεται σχετικά με τα τιμολόγια του ηλεκτρικού, ότι το σύστημα των ρυθμιζόμενων τιμολογίων αναμένεται να μετασχηματισθεί σταδιακά ώστε να αντανακλά τις τιμές χονδρικής, με εξαίρεση τοις ευπαθείς ομάδες καταναλωτών για τις οποίες η κυβέρνηση θέσπισε πρόσφατα το Κοινωνικό Οικιακό Τιμολόγιο. Ως επόμενο βήμα, προβλέπεται η κατάργηση των ρυθμιζόμενων τιμολογίων για τους μη οικιακούς καταναλωτές ως το τέλος του 2011.
Η έκθεση της Κομισιόν δεν επανέρχεται στο θέμα της πώλησης του 40 % των λιγνιτικών μονάδων της ΔΕΗ, που είχε προταθεί πέρυσι και είχε απορριφθεί από την κυβέρνηση. Σε αντιστάθμισμα αυτής της πρότασης και στο πλαίσιο της πρόσβασης τρίτων στη λιγνιτική παραγωγή της ΔΕΗ η κυβέρνηση πρότεινε ανταλλαγή ενέργειας παραγόμενης από λιγνιτικούς σταθμούς της ΔΕΗ με αντάλλαγμα προς τη ΔΕΗ τη διάθεση ηλεκτρικής ενέργειας ίσης αξίας σε άλλο Κράτος-Μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης (“swaps”). Η πρόταση αυτή είναι υπό αξιολόγηση και, σύμφωνα με την ΕΕ, τα μέτρα αυτά μπορούν να αρχίσουν να εφαρμόζονται από τα τέλη Μαρτίου.
Η Κομισιόν διατηρεί επιφυλάξεις για την πρόταση να ανατεθεί σε επιτροπή υπό τον ανεξάρτητο διαχειριστή μεταφοράς και η διαχείριση των υδροηλεκτρικών ενώ επισημαίνει και καθυστερήσεις στο διαχωρισμό των δικτύων μεταφοράς και διανομής της ΔΕΗ.
Σύμφωνα με το επικαιροποιημένο “μνημόνιο”, ως το τέλος Μαρτίου θα πρέπει να έχει ξεκινήσει η εφαρμογή του σχεδίου για άνοιγμα της λιγνιτικής παραγωγής και ακόμη:
-Να παρουσιαστεί σχέδιο για την απελευθέρωση της αγοράς στο μη διασυνδεδεμένο σύστημα (νησιά).
-Να ξεκινήσει η ανάθεση της διαχείριση των υδροηλεκτρικών σε ανεξάρτητο φορέα.
-Να ξεκινήσει η εφαρμογή του μηχανισμού προκειμένου ως τον Ιούνιο του 2013 οι λιανικές τιμές να αντανακλούν τις τιμές χονδρικής, εκτός από τις ευπαθείς ομάδες καταναλωτών.
-Να θεσπιστεί ο διαχωρισμός του δικτύου μεταφοράς.
-Να ενισχυθεί η ανεξαρτησία της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας.
Για την σταθερότητα του χρηματοπιστωτικού τομέα
Η ΕΕ σημειώνει επίσης ότι το πρόγραμμα, σε γενικές γραμμές, υπήρξε αποτελεσματικό στη διασφάλιση της σταθερότητας του χρηματοπιστωτικού τομέα. Ωστόσο, όπως επισημαίνεται στην έκθεση, η περιορισμένη ρευστότητα και τα αυξανόμενα μη αποδοτικά δάνεια δημιουργούν εντάσεις στο τραπεζικό σύστημα. Ενθαρρυντικό στοιχείο είναι ότι κάποιες ιδιωτικές τράπεζες κατάφεραν να αντλήσουν κεφάλαια, αλλά οι προσπάθειες θα πρέπει να συνεχιστούν.
Η ΕΕ αναφέρει επίσης ότι η αναδιάρθρωση των κρατικών τραπεζών προχωρά, ενώ οι κρατικές αρχές προτρέπουν τις ιδιωτικές τράπεζες να αυξήσουν τα κεφάλαια τους και να προχωρήσουν σε αναδιαρθρώσεις εφόσον κριθεί αναγκαίο. Σύμφωνα με την ΕΕ, είναι καθοριστικής σημασίας οι ελληνικές αρχές να αντιμετωπίσουν χωρίς καθυστέρηση τη σταθερότητα και την αποτελεσματικότητα των τραπεζών που βρίσκονται υπό τον έλεγχό τους.
«Χρειάζεται αποφασιστικότητα, συντονισμός και συναίνεση»
Η ΕΕ επισημαίνει παράλληλα την έντονη συζήτηση που διεξάγεται για τους τρόπους διαχείρισης του χρέους ώστε να μειωθεί το συνολικού ύψος του, όπως η επανατιμολόγησή του (roll over), η επαναγορά του (buy back) ή η εθελούσια επιμήκυνση του χρόνου αποπληρωμής των δανείων. Η ΕΕ αναφέρει ότι ανεξάρτητα από την αξία αυτών των δράσεων, τις οποίες η συγκεκριμένη έκθεση δεν εξετάζει, η εφαρμογή τους θα έχει περιορισμένη και στιγμιαία συμβολή στη βιωσιμότητα του χρέους στην Ελλάδα.
Για το λόγο αυτό, η ΕΕ επιμένει ότι ακόμη και αν εφαρμοστούν αυτά τα μέτρα, δεν θα πρέπει με κανένα τρόπο να μειωθεί η αποφασιστικότητα της κυβέρνησης και να αποσπαστεί η προσοχή της κοινής γνώμης από τη δημοσιονομική σταθεροποίηση, τις ιδιωτικοποιήσεις και τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που θα έχουν στόχο την ενίσχυση της ανάπτυξης.
Η αντιπροσωπεία της ΕΕ καταλήγει στο συμπέρασμα ότι πληρούνται, υπό την αίρεση της έγκρισης του Εurogroup, οι προϋποθέσεις για την εκταμίευση της τέταρτης δόσης των δανείων των χωρών μελών του ευρώ προς την Ελλάδα (10,9 δισ. ευρώ), στα οποία θα προστεθούν δάνεια από το ΔΝΤ ύψους 4,1 δισ. ευρώ.
Σύμφωνα με την ΕΕ, οι δημοσιονομικοί στόχοι για το 2011 είναι αξιόπιστοι, ενώ επείγουσας σημασίας είναι ο σχεδιασμός και η έγκριση της ενδιάμεσης δημοσιονομικής στρατηγικής. “Δεν υπάρχουν εγγυήσεις για επιτυχία”, υπογραμμίζει η ΕΕ, η οποία επισημαίνει ότι, περισσότερο από ποτέ, στα επόμενα βήματα της εφαρμογής του προγράμματος θα απαιτηθούν η αποφασιστικότητα της κυβέρνησης, ο πολιτικός συντονισμός και η συναίνεση της ελληνικής κοινωνίας.
