Χημικοί ρύποι γνωστοί ως «αιώνιοι ρυπαντές», που δεν διασπώνται στο περιβάλλον, συσσωρεύονται στο σώμα και συνδέονται με αυξημένα ποσοστά τοξικότητας στο σώμα και καρκίνων, έχουν βρεθεί σε υψηλά επίπεδα σε χιλιάδες τοποθεσίες σε ολόκληρη την Ευρώπη, σύμφωνα με μια πολύμηνη πανευρωπαϊκή δημοσιογραφική έρευνα.
Δεκαεπτάμέσα ενημέρωσης, μεταξύ των οποίων οι εφημερίδες Monde και Guardian και οι Έλληνες Reporters United, δημοσιοποίησαν σήμερα τα συμπεράσματα μιας πολύμηνης έρευνας σχετικά με τις υπερφθοριωμένες και πολυφθοριωμένες αλκυλιωμένες χημικές ουσίες ή PFAS. Με τίτλο «Forever Pollution Project», η έρευνα στηρίζεται σε μεθοδολογίες ειδικών, δεδομένα και «χιλιάδες περιβαλλοντικά δείγματα» που επέτρεψαν να πραγματοποιηθεί, όπως υποστηρίζουν, η πρώτη ευρωπαϊκή χαρτογράφηση μολυσμένων ή φερόμενων ως τέτοιων εγκαταστάσεων.
Ο σχετικός χάρτης δείχνει ότι οι PFAS, μια οικογένεια περίπου 10.000 χημικών ουσιών που εκτιμώνται για τις αντικολλητικές και απορρυπαντικές τους ιδιότητες, έχουν εισχωρήσει στο νερό, το έδαφος και τα ιζήματα από ένα ευρύ φάσμα καταναλωτικών προϊόντων, αφρούς πυρόσβεσης, απόβλητα και βιομηχανικές διεργασίες. Δύο PFAS έχουν συνδεθεί με μια σειρά προβλημάτων υγείας. Το PFOA έχει συνδεθεί με τον καρκίνο των νεφρών και των όρχεων, τη νόσο του θυρεοειδούς, την ελκώδη κολίτιδα, την υψηλή χοληστερόλη και την υπέρταση που προκαλείται από την εγκυμοσύνη. Σε χαμηλότερα επίπεδα τα PFAS έχουν συσχετιστεί με ανοσοτοξικότητα.
Οι παραπάνω ουσίες έχουν βρεθεί σε περίπου 17.000 τοποθεσίες σε όλο το Ηνωμένο Βασίλειο και την Ευρώπη. Από αυτά, τα PFAS έχουν ανιχνευθεί σε υψηλές συγκεντρώσεις άνω των 1.000 νανογραμμαρίων ανά λίτρο νερού σε περίπου 640 τοποθεσίες και πάνω από 10.000 ng/l σε 300 τοποθεσίες.
«Αυτού του τύπου οι συγκεντρώσεις προκαλούν ανησυχίες για μένα», είπε ο καθηγητής Crispin Halsall, περιβαλλοντικός χημικός στο Πανεπιστήμιο Lancaster. «Υπάρχει ο κίνδυνος τα ζώα να αποκτήσουν πρόσβαση σε αυτά τα νερά και [τότε τα PFAS είναι] στον ανθρώπινο τροφικό ιστό». Ο Halsall λέει ότι υπάρχουν επίσης κίνδυνοι που αφορούν τους ανθρώπους που «έχουν πρόσβαση στην άγρια ζωή ως πηγές τροφής όπως το ψάρεμα και τα άγρια πτηνά».
Τα εργοστάσια παραγωγής βρίσκονται κυρίως στη Γερμανία, λίκνο της χημικής βιομηχανίας με την εγκατάσταση κυρίως των επιχειρήσεων Archroma και των αμερικανικών 3M Dyneon και W.L. Gore, και στη Γαλλία με την Arkema και την Daikin νότια της Λιόν, αλλά και τις Chemours και Solvay. «Ακολουθούν το Ηνωμένο Βασίλειο με τρεις εγκαταστάσεις, η Ιταλία (δύο), η Πολωνία, η Ισπανία, η Ολλανδία και το Βέλγιο (μία)», αναφέρει η Monde.
Εκτός από τον εντοπισμό αλλά και την ταυτοποίηση των παροντικών ή παρελθουσών βιομηχανικών δραστηριοτήτων, οι δημοσιογράφοι εντόπισαν 21.500 εγκαταστάσεις «που φέρεται να έχουν μολυνθεί» στην Ευρώπη, κυρίως σε ζώνες γύρω από αεροδρόμια, που χρησιμοποιούν αντιπυρικούς αφρούς που περιλαμβάνουν PFAS. «Δεκάδες χιλιάδες δεδομένα που συγκέντρωσαν επιστημονικές ομάδες και περιβαλλοντικές υπηρεσίες από το 2003 έως το 2023 το δείχνουν: ελάχιστοι, στο εξής, είναι οι τόποι που έχουν γλιτώσει από αυτή την πανταχού παρούσα μόλυνση εν πολλοίς άγνωστη ακόμη στο κοινό, περιλαμβανομένων των πιο προσωπικών όπως τα ίδια τα σώματά μας», προσθέτει η εφημερίδα.
Στην Ελλάδα ως πιθανά hotspots PFAS καταγράφονται αεροδρόμια, στρατιωτικές βάσεις, εγκαταστάσεις ΧΥΤΑ και βιολογικών καθαρισμών, Μονάδες Επεξεργασίας Λυμάτων και τα διυλιστήρια.
Σημειώνεται ότι οι γερμανικές, δανικές, ολλανδικές, νορβηγικές και σουηδικές υγειονομικές αρχές κατέθεσαν στα μέσα Ιανουαρίου στον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Χημικών Προϊόντων (ECHA) ένα σχέδιο που προβλέπει την απαγόρευση αυτών των συστατικών, το οποίο στηρίζεται και από άλλες χώρες μεταξύ των οποίων η Γαλλία, η οποία παρουσίασε πρόσφατα το δικό της «σχέδιο δράσης».
