Οι… επιδόσεις θα κρίνουν πόσο «φρέσκο χρήμα» θα λάβει κάθε κράτος-μέλος της Ε.Ε. και φυσικά η Ελλάδα
Τα καλά νέα είναι ότι η Ελλάδα αποτελεί ένα από τα κράτη του Nότου που δικαιούται από τα υψηλότερα πακέτα κοινοτικών κονδυλίων και τα πηγαίνει καλά, αφού κατατάσσεται σε μία από τις πρώτες θέσεις της Ε.Ε. αναφορικά με την πορεία υλοποίησης και απορρόφησης των κονδυλίων. Ωστόσο, και πάλι, σε όλα τα κράτη η εν λόγω πορεία είναι αργή, ειδικά στο σκέλος του Ταμείου Ανάκαμψης που… επείγει, αφού, αν δεν ληφθεί κάποια απόφαση παράτασης, λήγει το 2026.
Μάλιστα, όπως εξηγούν αρμόδιες πηγές της Ε.Ε., το τελευταίο διάστημα έχουν μειωθεί πάρα πολύ και οι πιέσεις από την πλευρά των θεσμών αναφορικά με την ανάγκη επιτάχυνσης, κάτι που δεν είναι απαραίτητα… καλός οιωνός. Επισημαίνουν πως η καλή εικόνα σχετικά με τις ελληνικές επιδόσεις συνδέεται βεβαίως με τη γενικότερα ικανοποιητική πορεία των ελληνικών μεταρρυθμίσεων, αλλά και με την έλλειψη πιέσεων σε αυτό το πεδίο σε επίπεδο κρατών-μελών και αρμόδιων υπουργικών συνόδων. Πολύ απλά, όπως τονίζουν, μένει να φανεί αν υπάρχουν άλλοι λόγοι που «ευνοούν» μια καθυστέρηση που θα οδηγήσει σε αδιάθετα κονδύλια.
Οι «σκέψεις» αυτές, αναφορικά με τις προθέσεις που υπάρχουν για το μέλλον, συνδέονται άρρηκτα με το αποτέλεσμα των ευρωεκλογών της 9ης Ιουνίου και με τους νέους συσχετισμούς που θα προκύψουν σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Ο μεγάλος φόβος είναι η άνοδος της Ακροδεξιάς ειδικά στα κράτη του Βορρά και ο πιθανός συμβιβασμός, που ίσως χρειαστεί να προκύψει μέσα από την ανάγκη συγκράτησης πιθανών νέων «φυγόκεντρων» τάσεων στο οικοδόμημα της Ε.Ε.
Το διακύβευμα
Το μήνυμα που μεταφέρεται από τα κέντρα εξουσίας των Βρυξελλών στην Αθήνα, αλλά και στα υπόλοιπα κράτη-μέλη του Νότου, είναι τρέξτε όσο πιο γρήγορα μπορείτε, ανεξαρτήτως της καλής εικόνας προς τα έξω, για να πάρετε καλή θέση σε αυτά που θα συμβούν τους επόμενους μήνες, επισημαίνουν παράγοντες της Ε.Ε. Για την Ελλάδα το διακύβευμα είναι πολύ μεγάλο, αξίας 58 δισεκατομμυρίων ευρώ, όσα είναι τα ποσά των επιδοτήσεων που δικαιούται αυτή την προγραμματική περίοδο από τις δύο δεδομένες δεξαμενές (ΕΣΠΑ των 25,7 δισ. και Κοινή Αγροτική Πολιτική των 14 δισ.), αλλά και από τις επιδοτήσεις του Ταμείου Ανάκαμψης των 18,22 δισ. ευρώ, το μέλλον του οποίου είναι και ο μεγάλος άγνωστος «Χ» για μετά το 2026.
Η ελληνική πλευρά έχει ήδη υποβάλει πρόταση, όπως και ο υπόλοιπος Νότος, για την ανάγκη ύπαρξης ενός Ταμείου Ανάκαμψης Νο 2 μετά το 2026. Τούτο όμως συνδέεται με την ανάγκη για επιπλέον κοινό δανεισμό της Ευρώπης και για πρόσθετη χρηματοδότηση. Η θέση αυτή εκφράζεται και από τον γαλλικό άξονα και την πρόταση Λέτα. Αλλά υπάρχει και ο αντίλογος, ο οποίος έχει αρχίσει να δομείται εδώ και πάρα πολύ καιρό και δεν πηγάζει μόνο από τον γερμανικό άξονα, αλλά και από τον υπόλοιπο Βορρά, με επίκεντρο την Ολλανδία, από την οποία τα μηνύματα είναι εδώ και μήνες σταθερά αρνητικά και μένει να φανεί πώς θα κωδικοποιηθούν από τη νέα κυβέρνηση.
Η περικοπή όλων
Αυτό που προτείνουν, λοιπόν, τα κράτη του Βορρά είναι να περικοπούν σε καθαρή αξία τα «δεδομένα» χρήματα του πολυετούς προϋπολογισμού της Ε.Ε. που «τροφοδοτεί» τις επιδοτήσεις προς τον Νότο, δηλαδή την πολιτική συνοχής, που χρηματοδοτεί τα ΕΣΠΑ στην Ελλάδα, αλλά και την ΚΑΠ. Δεν δέχονται ο συνολικός προϋπολογισμός της Ευρωπαϊκής Ενωσης να παραμείνει κατ’ ελάχιστον σε καθαρή αξία στα επίπεδα που συμφωνήθηκε στην υφιστάμενη προγραμματική περίοδο, δηλαδή να προσαρμοστεί με βάση τον πληθωρισμό.
Επιπλέον, η συζήτηση που αρχίζει -κάτω από το τραπέζι προς το παρόν- αφορά την αναδιανομή του: δηλαδή, τη μείωση των κονδυλίων για δράσεις που αφορούν τη στήριξη κρατών με υψηλή ανεργία και χαμηλό κατά κεφαλήν ΑΕΠ, με στόχο τη χρηματοδότηση των νέων αναγκών – για κοινή αμυντική πολιτική και για ενίσχυση της βιομηχανίας της Ε.Ε. έναντι των μεγάλων ανταγωνιστών σε ΗΠΑ, Κίνα και αλλού.
Με άλλα λόγια, εξηγούν κοινοτικές πηγές, αντί να υπάρξει νέο χρήμα, συζητείται να χρησιμοποιηθεί ο υφιστάμενος προϋπολογισμός με άλλη «δομή». Και εδώ μπαίνουν και νέα κριτήρια αναφορικά με το πώς θα διανέμονται αυτά τα χρήματα αλλά και οι επιδοτήσεις για την Κοινή Αγροτική Πολιτική, συνδέοντάς τα, όπως και το Ταμείο Ανάκαμψης, με μεταρρυθμίσεις. Σχετική εισήγηση έκανε πρόσφατα και η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, που θέτει υποψηφιότητα και για τη νέα προγραμματική περίοδο, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, αιτιολογώντας τη θέση αυτή ως έναν μοχλό ενίσχυσης της αποτελεσματικότητας των εν λόγω κονδυλίων στο πρότυπο του Ταμείου Ανάκαμψης (RRF). Ωστόσο, αρμόδιες πηγές εξηγούν ότι μια τέτοια πρόταση πρέπει να εξεταστεί με πολύ μεγάλη προσοχή, με γνώμονα, για παράδειγμα, και τις τεράστιες δυσκολίες που αντιμετωπίζονται ήδη στην Κοινή Αγροτική Πολιτική λόγω των νέων προϋποθέσεων και όρων που τίθεται για τη χρηματοδότηση των δικαιούχων, για παράδειγμα μέσα από τους νέους κανόνες που εισάγουν τα οικολογικά σχήματα.
Τα επόμενα βήματα
Η παρτίδα δεν έχει εγκριθεί και ενδεχομένως αυτό να μη γίνει σύντομα. Μετά τις ευρωεκλογές αναμένεται η πρόταση Ντράγκι για το μέλλον της Ευρώπης και θα αρχίσει μια μεγάλη διαπραγμάτευση, η έκβαση της οποίας θα φανεί πολύ αργότερα: ανάλογα και με τις πολιτικές εξελίξεις, τους νέους συσχετισμούς στα όργανα της Ε.Ε., αλλά και με το τι συμμαχίες θα πρέπει να επιτευχθούν.
Σε ένα σενάριο, λοιπόν, ενός συμβιβασμού που δεν οδηγεί σε καθαρό επιπλέον κοινό δανεισμό της Ευρώπης τα κράτη του Νότου και η Ελλάδα θα πρέπει να ενισχύουν, εξηγούν αναλυτές, συνεχώς τα επιχειρήματα που θα έχουν στη φαρέτρα τους και ένα από αυτά, πέρα από τις μεταρρυθμίσεις, είναι και οι καλές επιδόσεις στην απορρόφηση, οι οποίες θα αποτελούν απόδειξη πως τα χρήματα φτάνουν στον προορισμό τους και είναι αναγκαία…
Προς το παρόν, η Βαβέλ απόψεων φαίνεται σε πάρα πολλά πεδία και πολιτικά, με απτό παράδειγμα την αδυναμία κοινής θέσης αναφορικά με την πρόταση του Διεθνούς ποινικού Δικαστηρίου να εκδοθούν εντάλματα σύλληψης του πρωθυπουργού του Ισραήλ. Το ίδιο ισχύει και για ένα θέμα που αφορά πιο άμεσα την Ελλάδα, αυτό της Βόρειας Μακεδονίας, στο οποίο, επίσης, υπάρχουν διαφορετικές προσεγγίσεις εντός της Ε.Ε.
Το κοινοτικό χρήμα μέσω ΕΣΠΑ
Κρίσιμο το αίτημα που θα γίνει τέλος Ιουνίου
Με τα πιο πολλά προγράμματα του νέου ΕΣΠΑ στο σημείο εκκίνησης και με απορρόφηση 7% (1,39 δισ. ευρώ επί συνόλου 25,7 δισ. ευρώ), αλλά και με τις δαπάνες του Ταμείου Ανάκαμψης των 36 δισ. ευρώ (18,22 δισ. ευρώ οι επιδοτήσεις) τώρα να αρχίσουν να επιταχύνουν και με τεράστιες δυσκολίες στο πεδίο της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής, λόγω των νέων «πράσινων» κανόνων που δυσκολεύουν πάρα πολύ την απορρόφηση των χρηματοδοτήσεων, όλο το σύστημα επενδύσεων και επιχειρήσεων που χρηματοδοτείται και συντηρείται από κοινοτικά κονδύλια αγωνιά για τις εξελίξεις.
Λόγω των δημοσιονομικών δυσκολιών, η Ελλάδα έχει απόλυτη ανάγκη τα κοινοτικά κονδύλια, ούτως ώστε να καλύψει σιγά σιγά ένα μέρος από το μεγάλο επενδυτικό κενό που προϋπήρχε αλλά και γιγαντώθηκε με τη μνημονιακή κρίση. Εχουν γίνει πολλά βήματα προόδου.
Το πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων, ύψους 12,2 δισ. ευρώ, είναι το μεγαλύτερο των τελευταίων 14 ετών. Αθροιστικά οι πόροι του ΕΣΠΑ και του Ταμείου Ανάκαμψης αντιστοιχούν στο 80% των δημόσιων επενδύσεων για το έτος 2024. Επιπλέον είναι οι πόροι της ΚΑΠ.
Η θέση της Ελλάδας στην ευρωπαϊκή κατάταξη απορρόφησης του ΕΣΠΑ 2021-2027, με βάση τα στοιχεία της Ε.Ε., είναι καλή, 3η στην κατάταξη. Ο προϋπολογισμός των προσκλήσεων των 25,7 δισ. ευρώ ανέρχεται στα 11,2 δισ. ευρώ, ο προϋπολογισμός των ενταγμένων έργων στα 6,5 δισ. ευρώ, αυτός των συμβάσεων στα 4,3 δισ., ενώ ο προϋπολογισμός καταχωρισμένων δαπανών στα 831 εκατ. ευρώ. Μαζί με τις προκαταβολές, η απορρόφηση φτάνει στο 7% των κονδυλίων αξίας 1,396 δισ. ευρώ.
Το επόμενο, μεγάλο στοίχημα είναι το πακέτο των αιτήσεων πληρωμών που θα γίνουν στο τέλος Ιουνίου, δηλαδή λίγες μέρες μετά τις ευρωεκλογές. Και το κατά πόσο η κρατική μηχανή θα μπορέσει να οργανώσει ένα μαζικό αίτημα για να διατηρηθεί αυτή η τάση τη στιγμή που πολλά προγράμματα ακόμα δεν έχουν κάνει δαπάνες, όπως, για παράδειγμα, το πρόγραμμα του περιβάλλοντος ή της πολιτικής προστασίας…
Το πρόγραμμα «Ανταγωνιστικότητα» έχει ήδη πραγματοποιήσει δαπάνες ύψους 150 εκατ. ευρώ. Το πρόγραμμα «Μεταφορές» έχει ήδη πραγματοποιήσει δαπάνες ύψους 196,7 εκατ. ευρώ. Η Ελλάδα είναι από τα κράτη της Ε.Ε. που πέτυχε πρωτιά τόσο στη διαδικασία έγκρισης των προγραμμάτων όσο και στη διαδικασία έλευσης των προκαταβολών…
Το ταμείο Ανάκαμψης
Στο 25,8% η απορρόφηση, με τέλος χρόνου το 2026
Στο Ταμείο Ανάκαμψης η Ελλάδα έχει λάβει μέχρι και το τρίτο αίτημα πληρωμής, ποσό ύψους 14,9 δισ. ευρώ, δηλαδή το 41% του συνολικού προγράμματος, ενώ ο μέσος όρος της Ευρώπης είναι στο 30%. Προωθήθηκε το τέταρτο αίτημα πληρωμής για τα δάνεια ύψους 2,3 δισ. ευρώ και εκκρεμεί το τέταρτο αίτημα πληρωμής για επιχορηγήσεις ύψους 1 δισ. ευρώ. Αυτό επειδή είναι σε αναμονή δύο ορόσημα του 2023 αναφορικά με τις υπαγωγές επιχειρήσεων σε δράσεις εξοικονόμησης. Επίσης, στα σχετικά προγράμματα που τρέχουν δεν υπάρχει επαρκές ενδιαφέρον και αυτό δείχνει τον βαθμό δυσκολίας όταν συνδέονται επιδοτήσεις με μεταρρυθμίσεις και ορόσημα. Ο βαθμός δυσκολίας αναμένεται να ενταθεί σημαντικά το επόμενο χρονικό διάστημα, καθώς θα πρέπει να αρχίσουν να ολοκληρώνονται και έργα, εξηγούν αρμόδιες πηγές. Και τούτο με δεδομένο ότι η Ελλάδα και σε αυτό το πεδίο του Ταμείου Ανάκαμψης βρίσκεται ανάμεσα στις χώρες που έχουν τις καλύτερες επιδόσεις πανευρωπαϊκά.
Το μεγάλο διακύβευμα είναι η επιδοτήσεις των 18,22 δισεκατομμυρίων ευρώ που συνδέονται με συγκεκριμένα ορόσημα και στόχους έργων. Και αυτό καθώς στα δάνεια το στοίχημα είναι να συνεχίζουν να αυξάνονται με συγκεκριμένη αξία ανά εξάμηνο οι σχετικές συμβάσεις προς επιχειρήσεις. Και αυτό είναι πολύ δύσκολο, αλλά, σε κάθε περίπτωση, πρόκειται για δανεικό χρήμα που πρέπει να επιστραφεί και χτυπάει στο χρέος και όχι για «τζάμπα» επιδότηση.
Να σημειωθεί πως η Ελλάδα είναι ο μεγαλύτερος δικαιούχος πόρων ως προς το ΑΕΠ, με κονδύλια ύψους 35,95 δισ. ευρώ, τα οποία αντιστοιχούν σε πάνω από το 17% του ΑΕΠ.
Το αναθεωρημένο ελληνικό Σχέδιο Ανάκαμψης καλύπτει 76 μεταρρυθμίσεις και 103 επενδύσεις. Το σχέδιο περιλαμβάνει ισχυρές διατάξεις για την «πράσινη» μετάβαση και προορίζει το 38,1% των διαθέσιμων κονδυλίων σε μέτρα που στηρίζουν τους κλιματικούς στόχους. Στην ψηφιακή μετάβαση προορίζεται το 22,1 % των κονδυλίων του και έχει επικυρωθεί η ολοκλήρωση 39 οροσήμων και τεσσάρων στόχων. Η Ελλάδα έχει λάβει μέχρι στιγμής 14,9 δισ. ευρώ, συμπεριλαμβανομένης της προχρηματοδότησης. Το ποσό αυτό ανέρχεται σε >41 % των αναθεωρημένων κονδυλίων και αντιστοιχεί στην εκπλήρωση του 23% όλων των οροσήμων και των στόχων του σχεδίου.
Ο τελευταίος απολογισμός δείχνει πως τα ενταγμένα έργα φτάνουν τα 763, με αξία 22,11 δισ. ευρώ. Οι πληρωμές φτάνουν σε 5,69 δισ. ευρώ, με ποσοστό επί των ενταγμένων έργων 25,8%. Είναι μια επίδοση καλή σε σχέση με το τι συμβαίνει στα κράτη-μέλη της Ε.Ε., αλλά ο χρόνος λήγει το 2026 για όλους, εκτός και αν αλλάξουν οι συσχετισμοί και οι αποφάσεις στην Ευρώπη…
ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
