Τα τελευταία χρόνια κινητοποιήσεις ομάδων καταναλωτών έχουν οδηγήσει την Ε.Ε. να εντείνει τη δράση της για την αντιμετώπιση της προβολής μιας παραπλανητικής «πράσινης» ταυτότητας από εταιρίες και ομίλους που εκμεταλλεύονται πλευρές της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης για ίδιον όφελος, το λεγόμενο «greenwashing».
Ως «πράσινο ξέπλυμα» ορίζεται η διαφημιστική/προωθητική πολιτική κάποιων εταιριών να παρουσιάζονται ότι λαμβάνουν μέτρα ή παράγουν προϊόντα «φιλικά προς το περιβάλλον» που δεν αντιστοιχούν στην πραγματικότητα, ενώ ταυτόχρονα, αποσπώντας την προσοχή, καθυστερούν συγκεκριμένες και αξιόπιστες ενέργειες αντιμετώπισης των περιβαλλοντικών προβλημάτων. Σύμφωνα με σχετικές έρευνες, ένας στους τρεις καταναλωτές δηλώνει ότι έχει παρατηρήσει «πράσινο ξέπλυμα» τουλάχιστον μία φορά τον τελευταίο χρόνο, ενώ σχεδόν τρεις στους τέσσερις Ευρωπαίους ερωτηθέντες πιστεύουν ότι δεν πρέπει να επιτρέπεται στις «πολύ ρυπογόνες εταιρείες» να χρησιμοποιούν οικολογικούς ισχυρισμούς. Η ίδια η Ε.Ε. παραδέχεται ότι 53% των «πράσινων» ισχυρισμών παρέχουν ασαφείς, παραπλανητικές ή αβάσιμες πληροφορίες, 40% αυτών δεν έχουν αποδεικτικά στοιχεία και το ήμισυ του συνόλου των πράσινων ετικετών προσφέρει ανεπαρκή ή ανύπαρκτη επαλήθευση.
Στοχεύοντας την καταπολέμηση του φαινομένου και την ενίσχυση της αξιοπιστίας των σημάτων βιωσιμότητας, την προστασία των καταναλωτών και την ισοτιμία των όρων ανταγωνισμού η Ευρωπαϊκή Επιτροπή τον Μάρτιο του 2022 εγκρίνει πρόταση οδηγίας σχετικά με την «ενδυνάμωση των καταναλωτών για την πράσινη μετάβαση» κι έναν χρόνο μετά ενέκρινε την «πρόταση περί πράσινων ισχυρισμών». Η πρόταση περιλαμβάνει σαφή κριτήρια σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο οι εταιρίες θα πρέπει να αποδεικνύουν τους περιβαλλοντικούς ισχυρισμούς και τα σήματά τους, απαιτήσεις για τον έλεγχο των εν λόγω ισχυρισμών και σημάτων από ανεξάρτητο και διαπιστευμένο ελεγκτή και νέους κανόνες για τη διαχείριση των συστημάτων περιβαλλοντικής σήμανσης, ώστε να διασφαλιστεί ότι είναι συμπαγείς, διαφανείς και αξιόπιστοι. Ορισμένα παραδείγματα παραπλανητικών πράσινων ισχυρισμών που δίνονται είναι τα εξής: «Συσκευασία από ανακυκλωμένο πλαστικό 30%», «Το περιβαλλοντικό αποτύπωμα της εταιρίας μειώθηκε κατά 20% από το 2015», «Οι εκπομπές CO2 που συνδέονται με το προϊόν αυτό μειώθηκαν κατά το ήμισυ σε σύγκριση με το 2020».
ΚΥΡΩΣΕΙΣ
Τα πρώτα μέτρα κατά 20 αεροπορικών εταιριών
Η «Green Claims Directive» υπερψηφίστηκε από το ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο τον Μάρτιο του 2024 με 467 ψήφους υπέρ της και 65 κατά. Οι εταιρίες που παραβιάζουν τους κανόνες ενδέχεται να αντιμετωπίσουν κυρώσεις, συμπεριλαμβανομένων προστίμων ύψους τουλάχιστον 4% του ετήσιου κύκλου εργασιών τους ή προσωρινού αποκλεισμού από διαγωνισμούς για δημόσιες συμβάσεις. Οι πολύ μικρές επιχειρήσεις θα εξαιρούνται των νέων κανόνων, ενώ οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις (ΜμΕ) θα έχουν ένα επιπλέον έτος για να συμμορφωθούν σε σύγκριση με τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις.
Αυτόν τον μήνα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωσε, επίσης, ότι θα λάβει μέτρα κατά 20 αεροπορικών εταιριών (μεταξύ των οποίων είναι οι Air France, KLM, Swiss και Lufthansa) για παραπλανητικές πρακτικές «greenwashing», έπειτα από σχετική καταγγελία της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Καταναλωτών (BEUC). Στους καταγγελλόμενους ως αναληθείς «πράσινους» ισχυρισμούς περιλαμβάνονται οι ισχυρισμοί των αεροπορικών ότι αντισταθμίζουν πλήρως τις εκπομπές CO2 με εναλλακτικά καύσιμα, η χρήση του όρου «βιώσιμα αεροπορικά καύσιμα», η χρήση των όρων «πράσινο», «βιώσιμο» ή «υπεύθυνο» με απόλυτο τρόπο κ.ά. Για παραπλανητικούς ισχυρισμούς σχετικά με την ανακύκλωση των πλαστικών μπουκαλιών η BEUC έχει καταγγείλει και τις Coca-Cola, Danone και Nestlé. Πριν από λίγους μήνες η εταιρία κρουαζιέρων TUI Cruises δέχτηκε αντίστοιχη μήνυση από μια γερμανική ένωση καταναλωτών, σε σχέση με τον διακηρυγμένο στόχο της για ουδέτερες εκπομπές CO2 στις κρουαζιέρες της μέχρι το 2050.
Τέλος, υπάρχει και το «greenhushing» («πράσινη σιγή»), που κάποιοι το αποκαλούν «προχωρημένο greenwashing», αντίστροφης κατεύθυνσης. Σύμφωνα με τη περιβαλλοντική ΜΚΟ Planet Tracker, πρόκειται για την πρακτική εταιριών να αποσιωπούν τους περιβαλλοντικούς στόχους τους ή και σχετικά στοιχεία, προκειμένου να αποφύγουν τους ελέγχους από ΜΚΟ, περιβαλλοντικές ενώσεις, αλλά και επενδυτές. «Φαινομενικά έγιναν προς συμμόρφωση με αυστηρότερους κανονισμούς, αλλά ενδεχομένως για να αποφευχθεί ο έλεγχος» επισημαίνεται στη σχετική έκθεση.
ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ