Ο ευσεβής πόθος κάθε οικονομολόγου που σέβεται τον εαυτό του είναι ένας: Να καταφέρει να προβλέψει το μέλλον, τόσο με επιτυχία όσο και συστηματικά. Και ενώ πολλοί το έχουν προσπαθήσει, οι περισσότεροι από αυτούς έχουν αποτύχει. Και αν ρωτάς εμένα, μένει να αποτύχουν και οι υπόλοιποι.
Αναλογίσου, για παράδειγμα, πόση αξία θα είχε ένας κανόνας ικανός να μας προειδοποιεί όταν επερχόμενη ύφεση βρίσκεται στα πρώτα στάδια. Κάθε συμμετέχον στην αγορά (κυβερνήσεις, εταιρείες, άτομα) θα είχε την ευκαιρία να τοποθετηθεί με τέτοιο τρόπο ώστε να ζημιωθεί το λιγότερο δυνατό από αυτή.
Ε, λοιπόν, υπάρχει και ονομάζεται Sahm’s rule!
Ο κανόνας που θα εξετάσουμε αποτελεί ένα αρκετά νέο εργαλείο (μόλις από το 2019) το οποίο πήρε το όνομα του από την δημιουργό του, Claudia Sahm. Μια μακροοικονομολόγο με προϋπηρεσία στην Κεντρική Τράπεζα της Αμερικής (FED) αλλά και στο οικονομικό συμβούλιο του Λευκού Οίκου.
Και γιατί μας ενδιαφέρει; Διότι χαίρει ευρείας αναγνώρισης για την απλότητα, την ακρίβεια και την ικανότητα του να αναγνωρίζει την έναρξη μιας ύφεσης.
Τι λέει ο κανόνας της Sahm;
Στη βάση του είναι εξαιρετικά απλός. Εξετάζει το ποσοστό ανεργίας στις Η.Π.Α. και μετράει το πόσο έχει αυξηθεί σε σχέση με το χαμηλότερο σημείο των 12 τελευταίων μηνών. Συγκεκριμένα, ενεργοποιείται όταν ο κινητός μέσος όρος τριών μηνών ξεπερνάει κατά 0,5 μονάδες το χαμηλότερο επίπεδο ανεργίας του περασμένου 12μηνου.
Εάν για παράδειγμα ο μέσος όρος ανεργίας τους τελευταίους 3 μήνες είναι 10% και το χαμηλότερο ποσοστό που έχει καταγραφεί τους τελευταίους 12 μήνες ήταν 9,5% τότε ο κανόνας της Sahm θα γράψει 0,5%. Όσο το ποσοστό παραμένει πάνω από το 0,5%, η οικονομία θεωρείται ότι μπαίνει ή βρίσκεται ήδη σε ύφεση.
Πώς απέδωσε στο παρελθόν:
Ξεκίνησα λέγοντας πως ο κανόνας τυγχάνει σεβασμού μεταξύ των οικονομολόγων. Δικαίως, αν αναλογιστούμε πώς από το 1949 μέχρι και σήμερα δεν έχει πέσει έξω ούτε μία φορά. Ας ρίξουμε μια ματιά σε 3 υφέσεις (με γκρι) των Η.Π.Α. από το πρόσφατο παρελθόν:
Ξεκινάμε με τον πόλεμο του κόλπου και μια ύφεση που δημιουργήθηκε λίγο πριν το Ιράκ εισβάλει στο Κουβέιτ στέλνοντας την τιμή του πετρελαίου στα ύψη. Η ύφεση ξεκίνησε τον Ιούλιο του ’90 διήρκεσε 8 μήνες μέχρι τον Μάρτιο του ’91 και έστειλε την ανεργία στο μέγιστο του 5,5%. Ο κανόνας της Sahm ενεργοποιήθηκε με τιμή 0,5 τον Νοέμβριο, 4 μήνες μετά την εναρξη της.
Source: St. Louis FRED
Συνεχίζουμε με τη φούσκα του dot com, η οποία ήταν η τελική κατάληξη της υπερβολικής ευφορίας που επικρατούσε σχετικά με τις τεχνολογικές μετοχές στα τέλη της δεκαετίας του ‘90. Η ύφεση ξεκίνησε τον Μάρτιο του ‘01, κράτησε μέχρι τον Νοέμβριο του ίδιου έτους με μέγιστο ποσοστό ανεργίας το 5,5%. Εδώ ο κανόνας της Sahm ενεργοποιήθηκε με τιμή 0,53 τον Ιούνιο, 3 μήνες μετά την εναρξη της.
Source: St. Louis FRED
Τέλος, η μεγάλη χρηματοοικονομική ύφεση του 2008 ξεκίνησε τον Δεκέμβριο του ‘07 και έληξε τον Ιούνιο του ‘09. 18 ολόκληροι μήνες με την ανεργία να αγγίζει το ανώτατο υψηλό του 9,5%. Για άλλη μία φορά, ο κανόνας της Sahm ενεργοποιήθηκε 3 μήνες μετά την εναρξη της.
Source: St. Louis FRED
Συγκεντρώνοντας κάθε ύφεση της πρόσφατης Αμερικάνικης ιστορίας σε ένα πινακάκι, μπορούμε να αποκτήσουμε μια πιο σφαιρική άποψη.
Με εξαίρεση το 1959, ο κανόνας ενεργοποιείται πάντοτε λίγους μήνες μετά την αρχή κάθε ύφεσης. Μάλιστα, ένας πρόχειρος μέσος όρος δείχνει ότι μια ύφεση θα “αποτυπωθεί” στον κανόνα μετά τους πρώτους 3 περίπου μήνες.
Και αν αυτό σου ακούγεται λιγάκι… άχρηστο, μην ξεχνάς πως η ημερομηνία έναρξης μιας ύφεσης είναι κάτι που διαγιγνώσκεται εκ των υστέρων. Δεν μπορείς να γνωρίζεις ποτέ με βεβαιότητα ότι βρίσκεσαι στην αρχή της.
Ποιος είναι ο σκοπός του;
Η λογική λέει πως εφόσον είμαστε σε θέση να αναγνωρίσουμε μια ύφεση στα σπάργανα, οι κυβερνώντες μπορούν να δράσουν αστραπιαία χαράσοντας γρήγορα νέα πορεία σε νομισματική και δημοσιονομική πολιτική ώστε… να προλάβουν τα χειρότερα.
Συγκεκριμένα, η Sahm πρότεινε να πραγματοποιούνται αυτόματα ενέσεις ρευστότητας κάθε φορά που ενεργοποιείται ο κανόνας ως ένα μέτρο στήριξης της συνολικής ζήτησης. Αυτές θα λειτουργήσουν υπέρ της αύξησης της κατανάλωσης, η οποία με τη σειρά της θα αυξήσει τη συνολική ζήτηση στην αγορά και θα βγάλει την οικονομία από την ύφεση.
Keynesian economics 101.
Αυτή η προσέγγιση μας βοηθάει να εντοπίσουμε εγκαίρως επερχόμενες υφέσεις βασιζόμενοι αποκλειστικά σε δεδομένα που έχουν να κάνουν με την ανεργία. Εξαιρετικά βολικό, αν αναλογιστεί πώς η ανεργία είναι ένα στοιχείο το οποίο δημοσιεύεται συχνότητα (κάθε μήνα) σε σχέση με άλλους οικονομικούς δείκτες όπως το ΑΕΠ.
Τι συμβαινει αυτή τη φορά;
Ο κανόνας ήρθε ξανά στο προσκήνιο διότι… ενεργοποιήθηκε! Συγκεκριμένα, άγγιξε την τιμή του 0,53 μέσα στον Ιούλιο. Μάλιστα, τον Αύγουστο αυξήθηκε ακόμα περισσότερο φτάνοντας το 0,57!
Source: St. Louis FRED
Όπως καταλαβαίνεις, ακολούθησε ένας χαμός από αναλυτές και οικονομικά portals με τις προβλέψεις ότι η Αμερική βρίσκεται ήδη σε ύφεση να δίνουν και να παίρνουν.
Αν συνυπολογίσεις ότι μέσα στον Σεπτέμβριο, για πρώτη φορά μετά από χρόνια, η κεντρική τράπεζα της Αμερικής μείωσε το επιτόκιο δανεισμού για να αφήσει την αγορά να “τρέξει” με φθηνότερο χρήμα δεν είναι παράλογο να υποθέσεις ότι όλοι οι πλανήτες ευθυγραμμίστηκαν… επικίνδυνα!
Και σε βλέπω τώρα να αναρωτιέσαι…
“Άρα κάτσε, για να καταλάβω. Βρισκόμαστε σε ανώτατα υψηλά, η FED ρίχνει τα επιτόκια υπό το φόβο επιβράδυνσης της οικονομίας και ένας δείκτης με 100% επιτυχία δείχνει ότι η ύφεση έχει ήδη ξεκινήσει; Εξήγησε μου λιγάκι γιατί χάνω το χρόνο μου διαβάζοντας αυτό το άρθρο αντί να πάω αυτή τη στιγμή και να ρευστοποιήσω τα πάντα βλέποντας τον κόσμο να καταρρέει ενώ εγώ κάνω μπάνιο σαν άλλος σκρουτζ μακ ντακ μέσα στο ωραίο μου ρευστό;”
Κριτική προς τον κανόνα
Ώπα ώπα, όχι τόσο γρήγορα! Όπως είπαμε και στην αρχή, ο συγκεκριμένος κανόνας δημιουργήθηκε μόλις τον Οκτώβριο του 2019 – το οποίο, σε όρους ενηλίκων, μεταφράζεται σε πολύ πολύ πρόσφατο παρελθόν
Αυτό σημαίνει πως δεν έχει καταφέρει να περάσει το τεστ του χρόνου, ούτε να αποδείξει ότι θα συνεχίσει να επαληθεύεται και στο μέλλον. Εξάλλου, η βασικότερη αρχή στις αγορές προστάζει το παρελθόν ανήμπορο να αποκαλύψει το οτιδήποτε για το μέλλον.
Όπως είπε πολύ εύστοχα και ο Howard Marks, πρόεδρος της Oaktree investments: “Ο Einstein έλεγε πως παράνοια είναι να κάνεις το ίδιο πράγμα, ξανά και ξανά, περιμένοντας διαφορετικό αποτέλεσμα. Μια διαφορετική έκδοση της παράνοιας για μένα είναι να κάνεις το ίδιο πράγμα, σε ένα συνεχώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον, προσδοκώντας το ίδιο αποτέλεσμα.”
Πράγματι, πηγαίνοντας πίσω στο παρελθόν βλέπουμε ξεκάθαρα πως ο κανόνας έχει επαληθευτεί σε κάθε ύφεση. Αυτό όμως μπορεί να μην σημαίνει και τίποτα. Για να το θέσω λίγο διαφορετικά: Είναι αρκετά εύκολο να κοιτάξεις πίσω στο παρελθόν, να δημιουργήσεις έναν κανόνα ο οποίος επιβεβαιώνει αυτό που θέλεις να αποδείξεις και να τον ¨ταιριάξεις απόλυτα” σε όσα έχουν ήδη συμβεί.
Το αληθινό τεστ θα είναι από εδώ και πέρα…
Και όπως φαίνεται, συμφωνεί και η ίδια η δημιουργός του. Με άρθρο της στο Bloomberg, η Claudia Sahm μας είπε πως ο κανόνας είναι φτιαγμένος για να σπάει. Παρά το γεγονός ότι τα πρόσφατα δεδομένα ανεργίας των Η.Π.Α. ενεργοποίησαν τον κανόνα, η οικονομολόγος πιστεύει πως η οικονομία δεν βρίσκεται σε ύφεση. Η οποία αύξηση στην ανεργία δεν προήλθε από απολύσεις, δείγμα μιας αδύναμης οικονομίας, αλλά από την αύξηση του συνόλου του εργατικού δυναμικού. Με λίγα λόγια, περισσότεροι άνθρωποι που δεν ήθελαν να δουλέψουν βγήκαν ξανά στην αγορά εργασίας. Το ίδιο φαίνεται να πιστεύει και η JP Morgan.
Κλείνοντας, όλα αυτά δεν σημαίνουν πώς έχουμε ξεφύγει από τα πρώτα στάδια μιας ύφεσης που εξελίσεται μπροστά μας χωρίς να έχουμε πάρει καν χαμπάρι…
Στέργιος Στεργίου
Ο Στέργιος είναι οικονομολόγος (στο πτυχίο και μόνο) και γράφει για όσα τον απασχολούν στο moneyminority.com, στο εβδομαδιαίο newsletter του MarketShots και, ενίοτε, βγάζει κανένα βίντεο στο YouTube.
