Η κρισιμότητα και η στρατηγική σημασία των ορυκτών πρώτων υλών δεν εξαντλείται στην σπανιότητά τους και στο κόστος απόκτησης. Ακόμα και ορυκτά που δεν σπανίζουν και μπορούν να υποκατασταθούν σχετικά εύκολα, επηρεάζουν σημαντικά παραγωγικές ή και εφοδιαστικές αλυσίδες.
Κατά συνέπεια η εξόρυξη δεν μπορεί παρά να θεωρείται μία από τις πλέον κρίσιμες και εθνικά σημαντικές δραστηριότητες.Τα παραπάνω επισήμανε στον χαιρετισμό του ο πρόεδρος του Συνδέσμου Μεταλλευτικών Επιχειρήσεων κ Κ. Γιαζιτζογλου στην εκδήλωση με θέμα «Ορυκτά, Πράσινη μετάβαση, Κλιματική Αλλαγή 2024 Έτος Ορυκτών Πόρων-Είναι παντού γύρω μας! Παρόλο που η Ευρώπη καταναλώνει σε ετήσια βάση αρκετές εκατοντάδες εκατομμύρια τόνους ορυκτών, τις τελευταίες δεκαετίες εδραιώθηκε η αντίληψη ότι μπορούμε να προμηθευτούμε αυτά τα ορυκτά από κάποιες τρίτες χώρες, αποφεύγοντας την όχληση που η εξόρυξη, όπως και κάθε άλλη ανθρώπινη δραστηριότητα, μοιραία προκαλεί τόνισε ο πρόεδρος του ΣΜΕ
Με δεδομένο το νομικό πλαίσιο, τις βασικές παραμέτρους του κόστους παραγωγής, αλλά και την νοοτροπία μας, ως Ευρωπαίοι έχουμε έναν πολύ δύσκολο και ανηφορικό δρόμο να διανύσουμε, για να επαναφέρουμε την παραγωγή ορυκτών πρώτων υλών στα επίπεδα που θα μας διασφαλίσουν επάρκεια και κατά συνέπεια ασφάλεια και ανεξαρτησία, κατέληξε ο κ Γιαζιτζόγλου.
Στην παρουσίαση του ο κος Αθανάσιος Κεφάλας, Πρόεδρος της Επιτροπής Εορτασμού, επισήμανε «Γιορτάζουμε τα 100 χρόνια από την ίδρυση του Συνδέσμου Μεταλλευτικών Επιχειρήσεων, αφιερώνουμε το Έτος 2024 στους Ορυκτούς Πόρους και προβάλλουμε με 7+1 εκδηλώσεις σε επιλεγμένες πόλεις της χώρας:
- τα 100 χρόνια αδιάλειπτης δράσης του ΣΜΕ, με όραμα μας την υπεύθυνη βιώσιμη εξορυκτική βιομηχανία
- τις προοπτικές, τα οφέλη από την περαιτέρω αξιοποίηση των ορυκτών πόρων με έμφαση στη γεωπολιτική διάσταση και την αναγκαιότητα μακροπρόθεσμης εξασφάλισης στρατηγικών πρώτων υλών για την Ευρώπη
- τη σημασία των ορυκτών πόρων για την καθημερινότητά μας και την πολυδιάστατη συμβολή του κλάδου στην ανάπτυξη της χώρας.
Στις πέντε εκδηλώσεις που ήδη έγιναν αναδείχθηκε ο ιστορικά αναπτυξιακός ρόλος του εξορυκτικού κλάδου και η κρίσιμη γεωπολιτική σημασία της πρόσβασης καθώς και της αξιοποίησης των ορυκτών πόρων. Η Ελληνική Εξορυκτική Βιομηχανία είναι συμπεριληπτική, προετοιμάζεται και προτείνει λύσεις για το μέλλον ενώ ήδη ενσωματώνει καινοτομία και ψηφιακές λύσεις στην καθημερινές πρακτικές της.»
O Γενικός Διευθυντής του ΣΜΕ κ. Χ. Καβαλόπουλος παρουσίασε τη φυσιογνωμία και την αποστολή του Συνδέσμου Μεταλλευτικών Επιχειρήσεων, αναφέροντας τα εξής:
- Ο Σύνδεσμος ιδρύθηκε το 1924 Ο Σύνδεσμος Μεταλλευτικών Επιχειρήσεων (ΣΜΕ) με την πρώτη επωνυμία «Ένωσις των εν Ελλάδι Μεταλλευτικών και Μεταλλουργικών Επιχειρήσεων»
- Σκοπός του Συνδέσμου είναι η συμβολή στην ανάδειξη της σημασίας και την αξιοποίηση των ορυκτών πόρων της χώρας, που αποτελούν ανταγωνιστικό της πλεονέκτημα, προς όφελος της ελληνικής κοινωνίας, της εθνικής οικονομίας και της περιφερειακής ανάπτυξης.
- Βασική αρχή του Συνδέσμου και των μελών του είναι η έμπρακτη εφαρμογή της υπεύθυνης εξόρυξης και των αρχών της Βιώσιμης Ανάπτυξης .Από το 2006, έχει υιοθετήσει Κώδικα 10 Αρχών Βιώσιμης Ανάπτυξης τον οποίο το 2023 τον εναρμόνισε με τις Ευρωπαϊκές Αρχές για Βιώσιμες Πρώτες Ύλες. Στο πλαίσιο αυτό αναφέρθηκε ότι:
- Δαπανώνται 20 εκ. ευρώ/έτος για το περιβάλλον
- Έχουν αποκατασταθεί πλήρως 85.000 στρέμματα από το 1979
- Έχουν φυτευτεί 3,5 εκ. δέντρα και φυτά από το 1979
- Εφαρμόζονται τεχνολογίες αιχμής και καινοτόμες μέθοδοι για τη μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματος της εξόρυξης
- Το 60% των μελών του Συνδέσμου εμφανίζουν συνεχόμενα «μηδέν» ατυχήματα ανά έτος
Ο κλάδος της εξόρυξης στο 3% του ΑΕΠ, παράγει 65 εκ. τόνους εμπορεύσιμων προϊόντων, 60% του κύκλου εργασιών από εξαγωγές, καταγράφει 2 δις ευρώ ανά έτος πωλήσεις και 1,2 δις ευρώ εξαγωγές, απασχολεί 100.000 εργαζόμενους (έμμεσα και άμεσα), απασχολεί το 4% του ενεργού πληθυσμού της περιφέρειας, ενισχύει σημαντικά τις τοπικές οικονομίες και υποστηρίζει την αλυσίδα της ελληνικής μεταποίησης
Ο Πρόεδρος της Μονίμου Επιτροπής Έρευνας και Τεχνολογίας Βουλευτής κ Ε. Σιμόπουλος επισήμανε μεταξύ άλλων ότι « Ζούμε σε μια χώρα πλούσια σε μεταλλεύματα και με μεγάλη εμπειρία σε εξορύξεις, με τεχνολογίες, κατά κανόνα, εισαγόμενες. Αξιοποιούμε όσο πρέπει αυτό το δυναμικό; Δυστυχώς όχι!»
«Παραμένουμε, παρά τις προσπάθειες των τελευταίων χρόνων, δέσμιοι μιας αντίληψης που συνδυάζει πάντα την αξιοποίηση του υπεδάφους μας με περιβαλλοντικά προβλήματα.
Η παραπάνω αντίληψη διακατέχει τόσο ένα τμήμα του πολιτικού προσωπικού όσο και της δημόσιας διοίκησης. Στο τέλος τέλος με τις τόσες αδειοδοτήσεις οι οποίες απαιτούνται, ουσιαστικά, στέλνουμε στο απώτερο μέλλον σημαντικές επενδύσεις για τη χώρα. Ειδικά στη σημερινή εποχή με την ανάγκη για πράσινη μετάβαση, λόγω της κλιματικής κρίσης, ήρθε η ώρα να απαγκιστρωθούμε από αυτή τη νοοτροπία και να αξιοποιήσουμε τα συγκριτικά μας πλεονεκτήματα. Βασικό όπλο μας θα είναι οι καινοτομίες που συνοδεύουν την πράσινη μετάβαση και την κυκλική οικονομία, τομείς στους οποίους το ελληνικό οικοσύστημα μπορεί να προσφέρει πολλά».
Από την πλευρά του ο πρύτανης του ΑΠΘ κ Χ.Φείδας επισήμανε μεταξύ άλλων ότι οι ορυκτές πρώτες ύλες είναι εξαιρετικά σημαντικές για τα προϊόντα προηγμένης τεχνολογίας αλλά και καθημερινής χρήσης, καθώς και για την ενεργειακή μετάβαση.
Όπως υπογράμμισε, η ανθρωπότητα καταναλώνει τεράστιες ποσότητες σε σπάνια και κρίσιμα μέταλλα και οι πόροι της Γης που γνωρίζουμε μέχρι σήμερα δεν επαρκούν, οπότε πρέπει άμεσα να εντοπιστούν νέα κοιτάσματα. Σύμφωνα με τις έρευνες που γίνονται στο Τμήμα Γεωλογίας ΑΠΘ τα αποτελέσματα είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικά για την παρουσία κρίσιμων και στρατηγικών μετάλλων, όπως ο χαλκός, το αντιμόνιο, το τελλούριο, το ίνδιο, ιδιαίτερα στην Μακεδονία και στην Θράκη.
Λαμβάνοντας υπόψη τις σύγχρονες απαιτήσεις της μεταλλευτικής έρευνας, το Τμήμα Γεωλογίας στο ΑΠΘ έχει προσαρμόσει το προπτυχιακό και μεταπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών, εισάγοντας μαθήματα τρισδιάστατης μοντελοποίησης κοιτασμάτων σε διάφορα γεωλογικά περιβάλλοντα με χρήση λογισμικών, γεωστατιστικής ανάλυσης, και προγνωστικής μοντελοποίησης σε τρισδιάστατο περιβάλλον.
Ο κ Κ. Σταμπολής, Πρόεδρος και Εκτελεστικός Διευθυντής του Ινστιτούτο Ενέργειας ΝΑ Ευρώπης ( ΙΕΝΕ) τόνισε ότι «Στο δύσκολο και άκρως ανταγωνιστικό διεθνές και ευρωπαϊκό περιβάλλον CRM’s οι Ελληνικές μεταλλευτικές εταιρίες καλούνται να χαράξουν την δική τους δύσκολη πορεία ώστε όχι μόνο να επιβιώσουν αλλά να καταστούν ισχυρές σε οικονομικό και τεχνολογικό επίπεδο. Με την μεγάλη παράδοση και ιστορική διαδρομή του κλάδου, που σήμερα εορτάζουμε, πρέπει να παραμένουμε αισιόδοξοι ότι ο κλάδος θα ανταπεξέλθει τις οποίες προκλήσεις και πολύ σύντομα θα μπορέσει να συνεισφέρει επάξια στο νέο διεθνές περιβάλλον που τώρα δημιουργείται τόνισε μεταξύ άλλων στην ομιλία του».
Ο καθηγητής Γιάννης Μανιάτης, Ευρωβουλευτής ΠΑΣΟΚ στην τοποθέτηση του αναφέρθηκε εκτενώς στις προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο κλάδος των ορυκτών στην Ελλάδα και την Ευρώπη, (Kλιματική Aλλαγή, πράσινη και κοινωνικά δίκαιη ανάπτυξη, μείωση της εξάρτησης από τρίτες χώρες).Ιδιαίτερα στάθηκε στο κορυφαίο έργο του Κτηματολογίου των Δημόσιων Μεταλλείων, που για πρώτη φορά από συστάσεως του ελληνικού κράτους κατέγραψε και αξιολόγησε τους Δημόσιους Μεταλλευτικούς Χώρους και τις Δημόσιες Εκτάσεις Βιομηχανικών Ορυκτών. Κατέληξε με την ευχή να αναπτυχθούν επιτέλους στη χώρα εθνικά προγράμματα μεταλλευτικής έρευνας, με ενσωμάτωση της Κοινωνικής Άδειας και αποδοχής.
Στην πρώτη Στρογγυλή τράπεζα με θέμα Κρίσιμα, Στρατηγικά Ορυκτά και η πρόκληση της Κλιματικής Αλλαγής που συντόνισε η Κ. Τσίχλα,policy officer του ΣΜΕ, ο κος Γ. Αλεξόπουλος – Πρόεδρος ΣΕΒ/ΒΙΑΝ τόνισε μεταξύ άλλων ότι « Θεωρούμε ότι η επιτυχία ή όχι της πράσινης μετάβασης θα κριθεί από το βαθμό εμπλοκής όλης της αλυσίδας αξίας και όχι κάποιων λίγων, πρωτοπόρων. Για το λόγο αυτό, προτεραιότητα θα πρέπει να είναι η κάλυψη του σχετικού ενημερωτικού κενού των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων και η κινητοποίησή τους στην εξεύρεση των κατάλληλων πόρων».
«Με δεδομένο τον κρίσιμο ρόλο της εξόρυξης στην εξεύρεση απαραίτητων πρώτων υλών για την πράσινη και ενεργειακή μετάβαση, καθίσταται επιτακτική η ανάγκη εκπόνησης ενός μακροπρόθεσμου σχεδιασμού για την αξιοποίηση των δευτερογενών ανακτημένων υλικών» πρόσθεσε.
Από την πλευρά του ο κος Ε. Βασιλειάδης, Σύμβουλος Γενικού Γραμματέα Ενέργειας και Ορυκτών Πόρων, ΥΠΕΝ επισήμανε ότι υπάρχει μια εσφαλμένη αντίληψη ότι ο Κανονισμός για τις Κρίσιμες Πρώτες Ύλες (CRMA) αφορά μόνο την εξόρυξη, ενώ αυτό αφορά και την επεξεργασία και την ανακύκλωση, δηλαδή τον πλήρη κύκλο. Μάλιστα, στις υποβληθείσες 170 προτάσεις για ένταξη στα Strategic Projects της ΕΕ (το πρώτο κάλεσμα για υποβολές έκλεισε στις 22 Αυγούστου) οι προτάσεις που αφορούσαν εξόρυξη είχαν μερίδιο 45%. Όπως ανέφερε, προς το παρόν υπάρχουν γενικά στατιστικά για τις υποβληθείσες προτάσεις χωρίς λεπτομέρειες, με αποτέλεσμα να μην γνωρίζουμε σήμερα τις υποβληθείσες 3 ελληνικές προτάσεις (2 για κατεργασίες και 1 για εξόρυξη).
Στην συνέχεια ο κος Β. Μέλφος, Καθηγητής Τμήματος Γεωλογίας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης ανέφερε μεταξύ άλλων ότι ισχυρές ενδείξεις για σπάνιες γαίες, κυρίως δημήτριο, λανθάνιο και νεοδύμιο, υπάρχουν στην Βάθη του Κιλκίς και στα ιζήματα του βορείου Αιγαίου, και συνδέονται με το ορυκτό αλλανίτης. Για την αξιοποίηση των παραπάνω μετάλλων από τη βιομηχανία στην ΕΕ απαιτείται συστηματική έρευνα και μεταλλουργική διαδικασία, η οποία απουσιάζει από την Ελλάδα. Εξαίρεση αποτελούν η «Αλουμίνιο της Ελλάδας» για το γάλλιο και το σκάνδιο, καθώς και η ΛΑΡΚΟ για το νικέλιο και το κοβάλτιο, αν και τα προβλήματα της τελευταίας φαίνεται να είναι ανυπέρβλητα.
Από την πλευρα του ο κος Β. Στρουγγάρης, Διευθυντής εργοστασίου ΤΙΤΑΝ Ευκαρπίας επισημανε ότι ο ΤΙΤΑΝ επιδιώκει να έχει πρωταγωνιστικό ρόλο στην πράσινη μετάβαση του κλάδου δομικών υλικών. Προς αυτή την κατεύθυνση, μετασχηματίζουν ολόκληρη την αλυσίδα αξίας, από την παραγωγική διαδικασία έως την προσφορά και μεταφορά καινοτόμων προϊόντων τσιμέντου και σκυροδέματος, στοχεύοντας σε ουδέτερο αποτύπωμα άνθρακα έως το 2050. Ο ΤΙΤΑΝ επενδύει ήδη στην εφαρμογή τεχνολογία CCS στο εργοστάσιό του στο Καμάρι, υλοποιώντας το έργο IFESTOS, έργο δέσμευσης άνθρακα μεγάλης κλίμακας, το οποίο έχει λάβει επιχορήγηση από το Ταμείο Καινοτομίας της ΕΕ ύψους 234 εκατ. ευρώ. Το IFESTOS θα αποτελέσει ορόσημο για την παραγωγή 3 εκατ. τόνων τσιμέντου μηδενικού άνθρακα .
Στην δεύτερη Στρογγυλή τράπεζα με θέμα Πράσινη Ανάπτυξη: Ανάγκη για ένα νέο παραγωγικό πρότυπο που συντόνισε ο γενικός διευθυντής του ΣΜΕ κ Χρήστος Καβαλόπουλος, ο κος Δ. Γκούτης – Γενικός Διευθυντής ΕΑΓΜΕ αναφέρθηκε στη δυνατότητα να αναδειχθεί η Ελλάδα σε κρίσιμο κόμβο αποθήκευσης άνθρακα στην ευρωπαϊκή και διεθνή σκηνή, αξιοποιώντας ταυτόχρονα τη στρατηγική της θέση για συνεργασία με γειτονικές χώρες.
Όπως σημείωσε, οι τεχνολογίες δέσμευσης και υπόγειας αποθήκευσης CO2 αποτελούν καινοτόμα εργαλεία στην προσπάθεια μείωσης των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής. Ωστόσο, η χρήση αυτών των τεχνολογιών συνοδεύεται αναπόφευκτα από συγκεκριμένους περιβαλλοντικούς κινδύνους, που απαιτούν προσεκτική διαχείριση. Για την αποτελεσματική διαχείριση αυτών των κινδύνων, είναι απαραίτητος ο σωστός σχεδιασμός και η διενέργεια συνεχών και ενδελεχών ελέγχων, μέσω κατάλληλων συστημάτων και πρωτοκόλλων παρακολούθησης των χώρων υπόγειας αποθήκευσης.
Από την πλευρά του ο κος Κ. Ασημακόπουλος, Διευθυντής Λατομείων και Πρώτων Υλών ΑΓΕΤ ΗΡΑΚΛΗΣ σημείωσε ότι η αποδοχή ή και η αντίδραση των πολιτών μπορεί να επηρεάσουν την επιτυχία των επιχειρηματικών προσπαθειών να υιοθετήσουν βιώσιμες πρακτικές. Τόνισε πως η ευαισθητοποίηση και η εκπαίδευση κρίνονται ως σημαντικοί παράγοντες προκειμένου οι πολίτες να κατανοήσουν τα οφέλη της βιωσιμότητας και οι εταιρείες που είναι ανοιχτές σε διάλογο και προσαρμόζονται στις αντιδράσεις και τις ανησυχίες των πολιτών είναι πιθανότερο να επιτύχουν στη στρατηγική τους για βιωσιμότητα.
Ο κ Γιώργος Ζαγκλιβερινός, Γενικός Γραμματέας ΣΕΒΕ από την πλευρά του ανέφερε ότι ο Κανονισμός της ΕΕ αναφορικά με το μηχανισμό προσαρμογής των συνόρων άνθρακα (ΜΣΠΑ) αποσκοπεί στον περιορισμό της «διαρροής άνθρακα» και στην προώθηση των κλιματικών στόχων, επηρεάζοντας τόσο την ελληνική όσο και την παγκόσμια οικονομία. Σε γενικές γραμμές, σημείωσε, ο νέος μηχανισμός παρουσιάζει ένα σύνθετο μείγμα περιβαλλοντικών οφελών και εμπορικών κινδύνων: Ενώ ενθαρρύνει τη βιωσιμότητα επιβάλλοντας κόστος στις μη συμμορφούμενες εισαγωγές, ενδέχεται επίσης να προκαλέσει αντίποινα από χώρες που εξαρτώνται από τις εξαγωγές προς την ΕΕ, αυξάνοντας δυνητικά το κόστος για τους Ευρωπαίους καταναλωτές και τις βιομηχανίες. Επιπλέον, οι αναπτυσσόμενες χώρες εκτιμάται ότι θα τείνουν να δυσκολευτούν να ανταποκριθούν στα πρότυπα της ΕΕ, επιδεινώνοντας τις οικονομικές ανισότητες και τις προκλήσεις του ανταγωνισμού.
Σε συζήτηση με τον Διευθυντή Επικοινωνίας του ΣΕΒ κ Δημήτρη Βέργαδο ο κος Χ. Μπαλάσκας, Πρόεδρος της Ελληνικός Χρυσός τόνισε ότι «η εγχώρια παραγωγή ορυκτών πρώτων υλών παίζει ουσιώδη ρόλο στην πράσινη μετάβαση και την ενεργειακή αυτονομία της Ευρώπης με την παραγωγή κρίσιμων μετάλλων, όπως ο χαλκός. Η ενίσχυση της εξορυκτικής δραστηριότητας εντός της ΕΕ, και της Ελλάδας ειδικότερα, προσφέρει ευκαιρίες για τη δημιουργία μίας σταθερής και βιώσιμης αλυσίδας εφοδιασμού. Η επιτυχής διαχείριση αυτής της μετάβασης θα επηρεάσει καθοριστικά την ανταγωνιστικότητα τόσο της ίδιας της βιομηχανίας, όσο και της χώρας συνολικά», καταλήγοντας ότι «ο δρόμος για μια Ευρώπη κυρίαρχη και αυτάρκη σε κρίσιμες πρώτες ύλες περνάει από το μονοπάτι της υπεύθυνης και βιώσιμης εξόρυξης που διαμορφώνεται στο νέο παραγωγικό αλλά και καταναλωτικό πρότυπο – και τους ωφελεί όλους, καθώς λειτουργεί προς όφελος της οικονομίας, της κοινωνίας, του περιβάλλοντος».
O κος Θ. Ανδρουλάκης, Σύμβουλος Επιχειρήσεων με δραστηριοποίηση στις χώρες του Κόλπου επεσήμανε ότι ο εξορυκτικός και μεταλλευτικός κλάδος δεν είναι ούτε ανύπαρκτος ούτε μικρός στην περιοχή: Όπως τόνισε, όλα τα κράτη του Κόλπου, ενδιαφέρονται για την ανάπτυξη της εξορυκτικής βιομηχανίας που λόγω και της παραδοσιακής δραστηριότητας του πετρελαίου δεν αντιμετωπίζεται με εχθρότητα και προκαταλήψεις. Παράλληλα, πρόσθεσε πως η συμμετοχή ελληνικών εταιρειών με παρουσία και τεχνογνωσία στον κλάδο ( πχ. εταιρείες ενεργές σε Λευκόλιθο, πυριτικά, χαλαζία, πυρίμαχα κλπ.) είναι παραπάνω από ευπρόσδεκτη.
