Αυτό που είναι ξεκάθαρο στον Προϋπολογισμό του 2025, που έχει ήδη την επικύρωση των Βρυξελλών, είναι πως οι δημοσιονομικοί στόχοι επιτυγχάνονται πέραν πάσης αμφιβολίας. Είναι δεδομένες η επίτευξη σταθερά υψηλών πλεονασμάτων και η συνεχής και ταχεία απομείωση του χρέους.
Προβλέπονται για το 2025 νέες παρεμβάσεις, αξίας 1,1 δισ. ευρώ, οι οποίες έγιναν εφικτές με τη χρήση επιπλέον δημοσιονομικού χώρου, ο οποίος προήλθε, σύμφωνα με όσα αναφέρονται στην εισηγητική έκθεση, από μέρος των 1,8 δισ. ευρώ επιπλέον φοροεσόδων. Πρόκειται για 1 δισ. παραπάνω έσοδα ΦΠΑ από τις ηλεκτρονικές συναλλαγές και την καλή τουριστική σεζόν και 800 επιπλέον εκατ. ευρώ από τα ηλεκτρονικά βιβλία και τα υπόλοιπα συστήματα της ΑΑΔΕ (ηλεκτρονικά τιμολόγιο, διασύνδεση POS με ταμειακές, MyData), που διεύρυναν τη φορολογική βάση στο πεδίο του φόρου νομικών προσώπων.
Υπάρχει, βεβαίως, και η άλλη όψη: αυτά τα 1,8 δισ. ευρώ συνιστούν πολύ μεγάλο μέρος από τον στόχο του οικονομικού επιτελείου να δημιουργήσει επιπλέον δημοσιονομικό χώρο 2,5 δισ. μέσω της πάταξης της φοροδιαφυγής έως και το 2027. Με άλλα λόγια, έγινε σαφές από τους επιτελείς πως μπαίνει φρένο στις διεκδικήσεις για πρόσθετες παροχές, με επόμενο σταθμό το… προσεχές φθινόπωρο, όταν θα φανεί (και θα δεχθούν οι Βρυξέλλες) τι επιπλέον περιθώρια θα υπάρχουν, αλλά και τι επιπλέον ανάγκες θα δημιουργηθούν (π.χ. από την κλιματική κρίση). Και με πρόβλεψη του χρόνου αυτός ο «χώρος» να είναι το πολύ το 1/4ο του φετινού, δηλαδή της τάξης του μισού δισ…
Επίσης, τα αναλυτικά στοιχεία που παρουσιάστηκαν έδειξαν πως νέες ανάγκες, όπως οι σημαντικά μεγαλύτερες αμυντικές δαπάνες, οι αυξήσεις μισθών και συντάξεων αλλά και η κάλυψη του κόστους των μειωμένων ασφαλιστικών εισφορών, διογκώνονται σημαντικά, απορροφώντας πολύ μεγάλο μέρος από τα νέα περιθώρια. Στον «λογαριασμό» προστίθενται προφανώς και οι δαπάνες της κλιματικής κρίσης, αλλά και οι ανάγκες στο πεδίο της υγείας και σε άλλους τομείς.
Δεν πιάνεται ο στόχος για επενδύσεις
Με το δημοσιονομικό πεδίο πλέον αποκρυσταλλωμένο, τα βλέμματα στρέφονται σε ό,τι μπορεί να δώσει νέες πηγές εισοδήματος. Στο επίκεντρο είναι το τι θα γίνει τους επόμενους μήνες στο Ταμείο Ανάκαμψης.
Το τελικό σχέδιο Προϋπολογισμού του 2025 προσαρμόστηκε, ακόμα μία χρονιά, προς τα κάτω στον στόχο για δαπάνες από τα κονδύλια του Ταμείου Ανάκαμψης, δημιουργώντας ένα πολύ μεγάλο στοίχημα για φέτος και για τον επόμενο χρόνο: ο αρχικός στόχος για δαπάνες 3,617 δισ. ευρώ φέτος αναπροσαρμόζεται σε δαπάνες 3,3 δισ. ευρώ. Αλλά και ο νέος στόχος είναι -και πάλι- εξαιρετικά φιλόδοξος. Είναι ενδεικτικό πως μέσα στο δεκάμηνο του 2024 οι αρμόδιες υπηρεσίες κατάφεραν να δαπανήσουν 1,57 δισ. ευρώ και πρέπει το τελευταίο 2μηνο να γίνουν επενδυτικές δαπάνες 1,7 δισ. ευρώ.
Η εν λόγω καθυστέρηση αλλά και η ανάλογη περσινή υστέρηση στις δαπάνες του Ταμείου Ανάκαμψης προκαλούν άλλη μία παρενέργεια: τη μετακύλιση του βάρους στο 2025, όταν θα πρέπει οι δαπάνες να φτάσουν στο ιλιγγιώδες ποσό των 4,1 δισ. ευρώ. Γι’ αυτόν το λόγο αυξάνεται κι άλλο το συνολικό Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων, φτάνοντας στα 14,1 δισ. ευρώ για το 2025…
Στην αγορά 28 δισ. ευρώ
Το Ταμείο Ανάκαμψης δεν είναι το μόνο αναπτυξιακό μέτωπο, αφού τώρα κλείνει η παλαιά περίοδος του ΕΣΠΑ 2014-2020 και γι’ αυτό τον λόγο, με συμπληρωματικούς προϋπολογισμούς, επιχειρείται να μη χαθούν πόροι. Το στοίχημα είναι μεγάλο, γιατί ενώ η κρατική μηχανή τα προηγούμενα χρόνια μπορούσε να κάνει δαπάνες ετησίως της τάξης των 6 δισ. ευρώ, τώρα πρέπει να αυξήσει ρυθμούς στα 14 δισ. ευρώ. Ανάλογος στόχος υπήρχε και για το 2023, αλλά έγιναν εφικτές δαπάνες 11,3 δισ. ευρώ. Σε κάθε περίπτωση η κυβέρνηση θα καταφέρει μέσα στη διετία 2024-2025 θα εισρεύσουν στην αγορά περίπου 28 δισ. ευρώ επιδοτήσεων μέσα από το Ταμείο Ανάκαμψης από το ΕΣΠΑ, αλλά και από εθνικούς πόρους. Αναμένεται, μάλιστα, να υποβληθεί στη Βουλή και δεύτερος συμπληρωματικός Προϋπολογισμός, με τον οποίο το όριο δαπανών θα αυξηθεί περαιτέρω κατά 300 εκατ. ευρώ στο συγχρηματοδοτούμενο σκέλος και κατά 100 εκατ. ευρώ στο εθνικό σκέλος (σε 2.750 εκατ. ευρώ στο εθνικό σκέλος και σε 7.100 εκατ. ευρώ στο συγχρηματοδοτούμενο σκέλος του ΠΔΕ εκτός Ταμείου Ανάκαμψης). Το 2025 προβλέπεται διάθεση πόρων ύψους 9.200 εκατ. ευρώ (εθνικά έργα 2.750 εκατ. ευρώ).
Αμυντικές δαπάνες
Οι συνολικές δαπάνες για το έτος 2025 προβλέπεται ότι θα διαμορφωθούν σε 80,5 δισ. ευρώ, αυξημένες κατά 4 δισ. ευρώ σε σχέση με την αντίστοιχη εκτίμηση έτους 2024, κυρίως λόγω της επιτάχυνσης των έργων που χρηματοδοτούνται από το ΤΑΑ, των αυξημένων φυσικών παραλαβών των οπλικών συστημάτων του υπουργείου Εθνικής Αμυνας, της κάλυψης μέσω επιχορήγησης της απώλειας εσόδων του ΕΟΠΥΥ λόγω της μείωσης των ασφαλιστικών εισφορών, της αύξησης των αποδοχών των δημοσίων υπαλλήλων και λόγω των αυξημένων μεταβιβάσεων για την ενίσχυση της λειτουργίας των νοσοκομείων του ΕΣΥ.
Μεγάλη είναι η «πληγή» από το υπουργείο Εθνικής Αμυνας: οι εκτιμήσεις δαπανών για το έτος 2024 ανέρχονται στο ποσό των 6,168 δισ. ευρώ, εκ των οποίων ποσό 2,422 δισ. ευρώ αφορά δαπάνες υλοποίησης εξοπλιστικών προγραμμάτων. Οι προβλέψεις δαπανών για το 2025 ανέρχονται σε 6,061 δισ. ευρώ, με 2,494 δισ. ευρώ για δαπάνες υλοποίησης εξοπλιστικών προγραμμάτων. Το δημοσιονομικό κόστος συνδέεται με τις φυσικές παραλαβές, έχει αυξηθεί σημαντικά από 896 εκατ. ευρώ το 2024 σε 1,64 δισ. ευρώ το 2025, με νέα αύξηση, μάλιστα, να αναμένεται το 2026 σε 2,1 δισ. ευρώ, δείχνοντας και τα επιπλέον βάρη που είναι μπροστά…
ΑΠΟΚΡΑΤΙΚΟΠΟΙΗΣΕΙΣ
Στοχευμένο το σχέδιο εξόδου στις αγορές
Την έξοδο της χώρας στις αγορές με στοχευμένο τρόπο, όπως και φέτος, αλλά και χειρουργικές κινήσεις για την εξομάλυνση του προφίλ του χρέους, με ακόμα μία πρόωρη αποπληρωμή των ακριβών διακρατικών δανείων (GLF, αποπληρωμή 5 δισ. ευρώ), αλλά και με «σπάσιμο» του κουμπαρά διαθεσίμων για δεύτερη χρονιά, είναι το σχέδιο του ΟΔΔΗΧ για το 2025 στο πεδίο της διαχείρισης του χρέους, όπως καταγράφεται στον Προϋπολογισμό. Το άγχος είναι ένα: να συνεχίσει η σημαντική μείωση του χρέους ως αναλογία του ΑΕΠ και τα επόμενα χρόνια, γιατί κάποιες άλλες δυνάμεις, που το τροφοδοτούσαν, αρχίζουν να φθίνουν, και αυτές είναι ο χαμηλότερος συγκριτικά ρυθμός ανόδου του πληθωρισμού αλλά και τα χαμηλότερα έσοδα του προγράμματος αποκρατικοποιήσεων, αφού πλέον οι μεγάλες κινήσεις δρομολογήθηκαν.
Στο πεδίο των ιδιωτικοποιήσεων για το 2025 προβλέπονται έσοδα 1,88 δισ. ευρώ από σχεδόν 4,2 δισ. ευρώ που αναμένεται να έρθουν φέτος, με επίκεντρο την Αττική Οδό, που είχε έσοδα 3,27 δισ. ευρώ, και τον ΔΑΑ, με 784 εκατ. ευρώ. Για το 2026 τα έσοδα περιορίζονται προς το παρόν στα 178 εκατ. ευρώ και για το 2027 στα 172 εκατ. ευρώ, ανεβάζοντας έτσι συνολικά τα λεφτά που έχουν έρθει από το 2021 και μετά σε 15 δισ. ευρώ, αλλά και δείχνοντας ότι η διαδικασία ολοκληρώνεται. Για το 2025 το πιο μεγάλο κονδύλι προκύπτει από την παραχώρηση της Εγνατίας Οδού, με 1,35 δισ. ευρώ (ανάδοχος η ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ – Egis). Στο σχέδιο είναι τα δικαιώματα συχνοτήτων (κινητή τηλεφωνία), ο Οργανισμός Λιμένος Βόλου (51 εκατ. ευρώ) αλλά και το Ελληνικό (45 εκατ. ευρώ ετησίως έως και το 2027). Προβλέπονται και έσοδα 363 εκατ. ευρώ από άλλα έργα, σε στάδιο προετοιμασίες, αλλά και από auction ακινήτων (4,5 εκατ. ευρώ), έσοδα 45 εκατ. ευρώ από τις Γούρνες Ηρακλείου, από τη Μαρίνα Αλίμου και από τη μαρίνα Mega Yacht kerkyra.
Οι στόχοι του 2025 και το πακέτο των παρεμβάσεων
Ο Προϋπολογισμός του 2025 προβλέπει αύξηση των καθαρών πρωτογενών δαπανών κατά 3,6% το 2025, σε σχέση με το 2024 (η οροφή της Ε.Ε. ήταν 3,7%). Το πρωτογενές αποτέλεσμα της Γενικής Κυβέρνησης αναμένεται να διαμορφωθεί σε 2,5% το 2024 και 2,4% το 2025 και το συνολικό αποτέλεσμα σε -0,7% το 2024 και -0,6% το 2025. Ο ρυθμός πραγματικής ανάπτυξης προβλέπεται να ανέλθει σε 2,3% το 2025, από 2,2% το 2024 και 2,3% το 2023. Ο ρυθμός της αύξησης των επενδύσεων προβλέπεται να διαμορφωθεί σε 8,4% το 2025, ενισχυμένος έναντι του 2024 (6,7%). Το 2025 ο εναρμονισμένος πληθωρισμός αναμένεται να αυξηθεί κατά 2,1%, από 2,8% άνοδο φέτος, και η ανεργία να περιοριστεί στο 9,7%, από 10,3% φέτος.
Για το 2025 το συνολικό δημοσιονομικό κόστος των παρεμβάσεων προβλέπεται να αυξηθεί σε σχέση με το 2024 κατά 1,1 δισ. ευρώ. Ποσό, ύψους 628 εκατ. ευρώ, αφορά παρεμβάσεις στο σκέλος των εσόδων, εκ των οποίων ποσό ύψους 1,112 δισ. ευρώ αφορά παρεμβάσεις μείωσης των εσόδων και ποσό ύψους 484 εκατ. ευρώ παρεμβάσεις αύξησης των εσόδων, ενώ σημαντικό ποσό προέρχεται από παρεμβάσεις στο σκέλος των δαπανών. Αναλυτικά οι παρεμβάσεις είναι οι εξής:
– Αύξηση από το 2024 του αφορολογήτου κατά 1.000 ευρώ για οικογένειες που έχουν παιδιά.
– Μείωση ΕΝΦΙΑ έτους 2024 κατά 10% για κατοικίες που ασφαλίζονται για φυσικές καταστροφές και μείωση ΕΝΦΙΑ έτους 2025 κατά 20% για κατοικίες που ασφαλίζονται για φυσικές καταστροφές με φορολογητέα αξία έως 500.000 ευρώ.
– Μείωση κατά μία ποσοστιαία μονάδα των ασφαλιστικών εισφορών από τον Ιανουάριο 2025.
– Κατάργηση του τέλους επιτηδεύματος στους ελεύθερους επαγγελματίες από το 2025, σε συνέχεια της μείωσης κατά 50% το 2024.
– Μείωση φόρων χαρτοσήμου σε μία σειρά από συναλλαγές (τόκοι εταιρικών δανείων, οικοδομικές άδειες, χρησιδάνεια, γάμοι, ασφαλιστήρια συμβόλαια κ.λπ.).
– Κίνητρα για την καινοτομία, τις συγχωνεύσεις και τις εξαγορές.
– Επέκταση και κατά το έτος 2025 της απαλλαγής ΦΠΑ για νέα κτίρια.
– Κατάργηση τέλους σταθερής τηλεφωνίας (5%) για συνδέσεις με οπτική ίνα (≥100 mbps).
– Απαλλαγή από τον φόρο ασφαλίστρου (15%) συμβολαίων υγείας για παιδιά έως 18 ετών.
– Φοροαπαλλαγή οικειοθελών παροχών επιχειρήσεων υπέρ νέων γονέων.
– Μονιμοποίηση της επιστροφής του ΕΦΚ στο αγροτικό πετρέλαιο με νέο σύστημα από το 2025.
– Αυτοτελής φορολόγηση εφημεριών των ιατρών του ΕΣΥ.
– Απαλλαγή φόρου εισοδήματος για κενά ακίνητα ή ακίνητα σε βραχυχρόνια μίσθωση που θα ενοικιαστούν σε μακροχρόνια μίσθωση.
Υπάρχουν όμως και τα νέα «αντισταθμιστικά» μέτρα:
– Εισαγωγή ΦΠΑ στις βραχυχρόνιες μισθώσεις νομικών προσώπων και φυσικών προσώπων που διαθέτουν άνω των δύο εκμισθωμένων διαμερισμάτων από το 2024.
– Εισαγωγή (το 2024) και αναμόρφωση (το 2025) του τέλους ανθεκτικότητας στην κλιματική κρίση, σε αντικατάσταση του φόρου διαμονής.
– Εισαγωγή τέλους κρουαζιέρας από το 2025.
Οι κίνδυνοι
Το ΥΠΕΘΟ καταγράφει τους κινδύνους που περιβάλλουν τις μακροοικονομικές προβλέψεις. Περιλαμβάνουν το ενδεχόμενο κλιμάκωσης των γεωπολιτικών κρίσεων στην Ουκρανία και στη Μέση Ανατολή, καθώς και πιθανές νέες εστίες εντάσεων, με αντίκτυπο στο διεθνές εμπόριο και στην πορεία αποκλιμάκωσης του πληθωρισμού, ενώ σημαντικές επιπτώσεις ενδέχεται να έχει και η εκδήλωση νέων ακραίων κλιματικών φαινομένων. Το ενδεχόμενο πιο επίμονου πληθωρισμού και η διατήρηση περιοριστικής νομισματικής πολιτικής για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα είναι στο τραπέζι, όπως και μία σημαντικά περιοριστική δημοσιονομική πολιτική σε μεγάλες οικονομίες της Ε.Ε. Αντιθέτως, ανοδικά στον ρυθμό ανάπτυξης θα μπορούσαν να επιδράσουν μία ευνοϊκότερη του αναμενόμενου εξέλιξη των τουριστικών εσόδων και των εσόδων από μεταφορές, μία ταχύτερη αποκλιμάκωση του πληθωρισμού, ενίσχυση των επενδύσεων, ταχύτερη αξιοποίηση των πόρων του ΤΑΑ και των άλλων ευρωπαϊκών πόρων, καθώς και η περαιτέρω ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των επιχειρήσεων, μέσω των μεταρρυθμίσεων που έχουν δρομολογηθεί.
ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ (ΦΥΛΛΟ 22/11/2024)