Ενοποίηση προγραμμάτων και σύνδεση επενδύσεων με μεταρρυθμίσεις, ενώ θα υπάρχει συνεχής ανακατανομή κονδυλίων, αν δεν πιάνουν τόπο ή αν προκύπτουν νέα μέτωπα
Αυτά που ξέραμε για το κοινοτικό χρήμα που τροφοδοτεί επί 10ετίες την ελληνική αγορά, από τα μεγάλα έργα και τις δράσεις επιχειρηματικότητας του ΕΣΠΑ έως την ΚΑΠ, αλλάζουν άρδην. Το πόρισμα-φωτιά για τα κονδύλια της Ε.Ε. μετά το 2027, που δημοσίευσε η Επιτροπή, είναι σαφές: στο πιο καλό του σενάριο θα πρέπει να τα βγάλουμε πέρα χωρίς το Ταμείο Ανάκαμψης αλλά με τα παραδοσιακά κονδύλια, που θα φτάνουν όμως με πολύ διαφορετικό τρόπο. Με ενοποίηση προγραμμάτων και με σύνδεση επενδύσεων με μεταρρυθμίσεις, με συνεχή ανακατανομή κονδυλίων, αν δεν πιάνουν τόπο τα λεφτά ή αν προκύπτουν νέα μέτωπα, και με αυξημένες εισφορές: έναν διπλό φόρο στις επιχειρήσεις ανά την Ε.Ε., μέσω εμπορίας ρύπων και υπερκερδών, για να επιστραφούν τα δανεικά της Κομισιόν από τις αγορές για τις επιδοτήσεις του Ταμείου Ανάκαμψης.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε τις βασικές πολιτικές αρχές και τις προκλήσεις για τον σχεδιασμό του επόμενου πολυετούς δημοσιονομικού πλαισίου, δηλαδή του 7ετούς προϋπολογισμού της Ε.Ε., αξίας άνω του 1,2 τρισ. ευρώ, που εκτοξεύτηκε για πρώτη φορά (και μάλλον τελευταία) στα 2 τρισ. μαζί με το Ταμείο Ανάκαμψης (807 δισ. ευρώ), που λήγει τον επόμενο χρόνο. Τροφοδοτεί όλες τις ροές κοινοτικού χρήματος, δηλαδή στην περίπτωση της Ελλάδας και τα κονδύλια για το ΕΣΠΑ και την ΚΑΠ.
Σε αριθμούς αυτό που διακυβεύεται είναι το αν θα πάρει η Ελλάδα στη μετά Ταμείου Ανάκαμψης, των 36 δισ. ευρώ, εποχή έστω τα λεφτά που υπήρχαν και πριν: δηλαδή τα 46 δισ. των «κλασικών» κονδυλίων της Ε.Ε., εκ των οποίων τα 26,5 δισ. από το ΕΣΠΑ και τα 19,3 δισ. από την ΚΑΠ. Η πρόταση της Κομισιόν είναι μεν αρκούντως διπλωματική, με στόχο να καλύψει τις πιέσεις που έχουν εκφραστεί εδώ και μήνες από τον ευρωπαϊκό Βορρά, με επίκεντρο τη Γερμανία, για περικοπή των επιδοτήσεων, αλλά στοχεύει στη διατήρηση του βασικού πακέτου. Με αντάλλαγμα πάρα πολλές διαφοροποιήσεις.
Το λέει και η ίδια στην ανακοίνωσή της: ο επόμενος μακροπρόθεσμος προϋπολογισμός, που θα τεθεί σε ισχύ από το 2028, πρέπει να τετραγωνίσει τον κύκλο. Οχι μόνο οι προσδοκίες για ανάληψη δράσης από την Ε.Ε. αυξάνονται σταθερά, αλλά υπάρχει και ένα άλλο αγκάθι: είναι αναγκαία η εισαγωγή νέων ίδιων πόρων (δηλαδή συνεισφοράς των κρατών) για να αρχίσει από το 2028 η αποπληρωμή των δανείων που η Κομισιόν πήρε για το Ταμείο Ανάκαμψης, για παράδειγμα για τις επιδοτήσεις 18 δισ. ευρώ προς την Αθήνα…
«Η υπάρχουσα κατάσταση δεν μπορεί να συνεχιστεί. Πρέπει να γίνουν κάποιες επιλογές. Η Ε.Ε. πρέπει να μεγιστοποιήσει τον αντίκτυπο που έχει κάθε ευρώ που δαπανά, εστιάζοντας στις προτεραιότητες και τους στόχους της, στους τομείς όπου η δράση της Ε.Ε. είναι πιο αναγκαία» αναφέρεται, προϊδεάζοντας για τις αλλαγές.
Οι νέες προκλήσεις και οι προσδοκίες για δράση της Ε.Ε. μας υποχρεώνουν να επανεξετάσουμε τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί ο προϋπολογισμός της Ε.Ε., ώστε να είναι κατάλληλος για το μέλλον. Πλέον μιλάμε για ένα σχέδιο για κάθε χώρα συνδεδεμένο με βασικές μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις, το οποίο θα καταρτίζεται και θα εφαρμόζεται σε συνεργασία με τις εθνικές, περιφερειακές και τοπικές Αρχές. Δηλαδή, για ενιαίο πακέτο στο πρότυπο του Ταμείου Ανάκαμψης. Με ένα παράλληλο πλαίσιο του νέου Ταμείου Ανταγωνιστικότητας ως «ομπρέλα» πιθανόν για τα έργα που χρηματοδοτούνται κεντρικά (π.χ., Ορίζοντας) και θα παρέχει τη στήριξη στρατηγικών τομέων και κρίσιμων τεχνολογιών.
Ο δρόμος προς το επόμενο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο Αυτό που αρχίζει τώρα είναι η διαβούλευση, δηλαδή η πρόεδρος Φον ντερ Λάιεν «τεστάρει» αντιδράσεις, περιμένοντας και τις γερμανικές εκλογές. Το καλοκαίρι φιλοδοξεί να κάνει την επίσημη πρόταση και το… τέλος θα γίνει πιθανόν επί ελληνικής προεδρίας της Ε.Ε., το 2027. Με σκοπό την εξασφάλιση έγκαιρης συμφωνίας πριν από την υποχρεωτική εφαρμογή του τον Ιανουάριο του 2028.
«Η Ευρώπη βρίσκεται σε μια εποχή βαθιών αλλαγών – για την κοινωνία και την ασφάλειά μας, την οικονομία μας και τον πλανήτη μας. Η ταχύτητα της αλλαγής δημιουργεί προκλήσεις που μπορούν να επιλυθούν μόνο μέσω κοινής δράσης σε μια ενωμένη Ευρώπη» αναφέρει η Επιτροπή. Επισημαίνει πως ο επόμενος μακροπρόθεσμος προϋπολογισμός θα πρέπει να αντιμετωπίσει τις πολυπλοκότητες, τις αδυναμίες και τις ακαμψίες που υπάρχουν επί του παρόντος και να μεγιστοποιήσει τον αντίκτυπο κάθε ευρώ που δαπανά, περιγράφοντας τους εξής άξονες:
1. Ενα σχέδιο για κάθε χώρα με βασικές μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις, και με επίκεντρο τις κοινές προτεραιότητες της Ε.Ε., συμπεριλαμβανομένης της προώθησης της οικονομικής, κοινωνικής και εδαφικής συνοχής.
2. Ενισχυμένη πολιτική συνοχής και ανάπτυξης, με τις περιφέρειες στο επίκεντρο, που θα σχεδιαστεί και θα εφαρμοστεί σε συνεργασία με τις εθνικές, περιφερειακές και τοπικές Αρχές.
3. Το υπό σύσταση Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανταγωνιστικότητας, που θα υποστηρίζει στρατηγικούς τομείς και τεχνολογίες κρίσιμες για την ανταγωνιστικότητα της Ε.Ε., συμπεριλαμβανομένης της έρευνας και της καινοτομίας, και σημαντικά έργα κοινού ευρωπαϊκού ενδιαφέροντος.
4. Νέα χρηματοδότηση της εξωτερικής δράσης για να γίνει πιο αποτελεσματική και στοχευμένη. Ισχυρές εγγυήσεις για την προστασία του κράτους δικαίου.
5. Ενίσχυση και εκσυγχρονισμός των ιδίων πόρων, για να εξασφαλιστεί επαρκής και βιώσιμη χρηματοδότηση.
Ειδικά για την Ελλάδα, μεγάλη σημασία έχει η έμφαση που συνεχίζει να δίνεται σε πολιτικές συνοχής, δηλαδή σε πολιτικές που αφορούν σε κράτη με κατά κεφαλήν ΑΕΠ μικρότερο του 75% του κοινοτικού μέσου όρου. Αυτό εκτιμάται ότι μπορεί, σε ένα καλό σενάριο, να διασφαλίσει πως θα φτάνουν στην Ελλάδα ποσά αντίστοιχα με τα σημερινά. Ωστόσο, μιλάμε για έναν νέο σχεδιασμό, ενιαίο, συνδεδεμένο με μεταρρυθμίσεις και με πολύ πιο μεγάλη έμφαση Στις περιφέρειες και στις τοπικές οικονομίες, το οποίο θεωρητικά είναι καλό, αλλά στην πράξη μένει να αποδειχθεί αν οι αντίστοιχοι φορείς στην Ελλάδα θα μπορέσουν να αποδειχθούν αντάξιοι των νέων αυτών βαρών…
Το χέρι στη «τσέπη» θα βάλουν τα κράτη
Η ευγενική γλώσσα των Βρυξελλών προσπαθεί να μεταφέρει το πρώτο μήνυμα γι’ αυτό που έρχεται. Λιγότερα χρήματα και μεγαλύτερη εθνική συνεισφορά. Το δίλημμα είναι η αποπληρωμή του NextGenerationEU (που τροφοδοτεί τώρα το Ταμείο Ανάκαμψης), μαζί με τη χρηματοδότηση ενός προϋπολογισμού της Ε.Ε. «κατάλληλου για τις φιλοδοξίες μας». Μιλάμε για τις επιδοτήσεις του Ταμείου Ανάκαμψης, γιατί τα ίδια τα κράτη θα πρέπει να αποπληρώσουν τα δάνεια. Και μόνο αυτό απαιτεί νέες πηγές εσόδων…
Η Επιτροπή μάλιστα καλεί το Συμβούλιο να συνεχίσει επειγόντως τις εργασίες για το θέμα των νέων ίδιων πόρων, σύμφωνα με την πρώτη συμφωνία του 2020. Τότε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο και η Επιτροπή συμφώνησαν σε έναν οδικό χάρτη για την εισαγωγή νέων ίδιων πόρων μέσω του συστήματος εμπορίας ρύπων της Ε.Ε., με ενδεχόμενη επέκταση στις αεροπορικές και τις θαλάσσιες μεταφορές, κάτι που αγγίζει καίρια τα ελληνικά συμφέροντα.
Η πρόταση περιλαμβάνει και έναν ίδιο πόρο που συνδέεται με τα κέρδη στον εταιρικό τομέα (για παράδειγμα φόρος επί των χρηματοπιστωτικών συναλλαγών), αλλά και στο πλαίσιο της συμφωνίας με τον ΟΟΣΑ και τα κράτη του G20 για τη μεταρρύθμιση του διεθνούς φορολογικού πλαισίου.
Η Επιτροπή εξηγεί πως με το NextGenerationEU η Ε.Ε. είναι πλέον ο πέμπτος μεγαλύτερος εκδότης στην ευρωπαϊκή κεφαλαιαγορά, με υψηλή πιστοληπτική ικανότητα. Κατά την περίοδο 2021-2027 ο προϋπολογισμός της Ενωσης καταβάλλει το σχετικό κόστος τόκων. Από το επόμενο δημοσιονομικό πλαίσιο, ο προϋπολογισμός θα αρχίσει να αποπληρώνει το αρχικό κεφάλαιο (για τις επιδοτήσεις των 357 δισ. ευρώ). Το κεφάλαιο θα αποπληρωθεί πλήρως έως το 2058. Υποθέτοντας την πλήρη εκταμίευση των ποσών, ενδέχεται να χρειαστούν περίπου 25-30 δισ. ευρώ ετησίως, δηλαδή σχεδόν το 20% του τρέχοντος ετήσιου προϋπολογισμού της Ε.Ε. και ποσό διπλάσιο του ετήσιου προϋπολογισμού για το Horizon Europe ή του συνολικού προϋπολογισμού για την ασφάλεια και την άμυνα…
Σήμα κινδύνου για τις προοπτικές της Ευρώπης
Ζοφερό το παγκόσμιο τοπίο, τεράστιο χάσμα με ΗΠΑ
Ο μελλοντικός προϋπολογισμός της Ε.Ε. θα πρέπει να επικεντρωθεί σε κοινές προκλήσεις, όπου οι δαπάνες σε ευρωπαϊκό επίπεδο αποφέρουν την υψηλότερη προστιθέμενη αξία, αναφέρει η Επιτροπή και περιγράφει τους κινδύνους για την Ε.Ε. «Το παγκόσμιο πολιτικό και οικονομικό τοπίο θέτει προκλήσεις πρωτοφανούς μεγέθους» αναφέρεται. Ο επιθετικός πόλεμος της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας έχει επαναφέρει τον πόλεμο στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Η οικονομική, πολιτική και στρατιωτική υποστήριξη της Ευρώπης προς την Ουκρανία πρέπει να διατηρηθεί για όσο χρόνο χρειαστεί και αποτελεί επένδυση στην ευρωπαϊκή ασφάλεια. Η κατάσταση στη Μέση Ανατολή οδηγεί σε αστάθεια σε ολόκληρη την περιοχή και σε περαιτέρω ανθρωπιστικές ανάγκες. Ο αυξανόμενος αθέμιτος ανταγωνισμός και η πιο επιθετική οικονομική και γεωπολιτική στάση έχουν υπονομεύσει το παγκόσμιο πολυμερές σύστημα, αντανακλώντας τη μετάβαση από τη συνεργασία στον ανταγωνισμό και τις αυξανόμενες συγκρούσεις.
ευρωπαϊκή ανταγωνιστικότητα παρεμποδίζεται από τα εμπόδια που παραμένουν εντός της ενιαίας αγοράς, τον αθέμιτο διεθνή ανταγωνισμό, τις υψηλές τιμές ενέργειας, την έλλειψη δεξιοτήτων και εργατικού δυναμικού και τις δυσκολίες για τις επιχειρήσεις στην πρόσβαση στο κεφάλαιο που χρειάζονται, αναφέρεται. Οι δημόσιες δαπάνες για την έρευνα και την καινοτομία στην Ευρώπη στερούνται κλίμακας, καθώς μόνο το ένα δέκατο αυτών πραγματοποιείται σε ευρωπαϊκό επίπεδο και κατανέμονται σε πολλούς τομείς, και δεν επικεντρώνονται επαρκώς στην πρωτοποριακή καινοτομία. Οι εταιρίες της Ε.Ε. δαπάνησαν περίπου 270 δισ. ευρώ λιγότερα σε έρευνα και ανάπτυξη σε σχέση με τις αντίστοιχες εταιρίες των ΗΠΑ το 2021.
Αλλά και η βιομηχανική δομή είναι στατική και το επίμονο κενό στην ιδιωτική χρηματοδότηση για επενδύσεις εμποδίζει την ικανότητα των εταιριών της Ε.Ε. να κλιμακωθούν. Η Ευρώπη υποφέρει, επίσης, από κενά δεξιοτήτων σε ολόκληρη την οικονομία, που ενισχύεται από τη μείωση του εργατικού δυναμικού. Συνολικά, η μελλοντική ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης θα εξαρτηθεί «από την ικανότητά μας να ξεκινήσουμε μια νέα εποχή εφευρέσεων και εφευρετικότητας, θέτοντας την έρευνα και την καινοτομία, την επιστήμη και την τεχνολογία στο επίκεντρο της οικονομίας μας» αναφέρεται.
Η επιτυχία της ενιαίας αγοράς εξαρτάται, επίσης, από την ικανότητά της να ωφελήσει όλους τους Ευρωπαίους πολίτες και τις επιχειρήσεις. Ενώ οι περιφερειακές και εδαφικές ανισότητες έχουν μειωθεί σημαντικά, μεταξύ άλλων, λόγω των πολιτικών συνοχής της Ε.Ε., το 29% των πολιτών της Ε.Ε. εξακολουθεί να ζει σε περιφέρειες, με κατά κεφαλήν ΑΕΠ κάτω του 75% του μέσου όρου της Ε.Ε., επισημαίνεται. Οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις απασχολούν σχεδόν τα δύο τρίτα του εργατικού δυναμικού της Ε.Ε. και αντιπροσωπεύουν λίγο περισσότερο από το ήμισυ της προστιθέμενης αξίας τους, αλλά πολλές από αυτές αντιμετωπίζουν εμπόδια στην πρόσβαση στην ενιαία αγορά, όπως περίπλοκες γραφειοκρατικές διαδικασίες, υψηλό διοικητικό φόρτο και έλλειψη πληροφοριών και υπηρεσιών υποστήριξης. Η απελευθέρωση των επενδύσεων είναι απαραίτητη για τη διασφάλιση της οικονομικής ανάπτυξης σε ολόκληρη την Ευρώπη, αλλά απαιτούνται, επίσης, μεταρρυθμίσεις για την άρση των εμποδίων στην περιφερειακή ανάπτυξη, π.χ., επενδυτικά εμπόδια, ρυθμιστικά εμπόδια και αδυναμίες στην αγορά εργασίας και στο επιχειρηματικό περιβάλλον.
Επιπλέον, οι πιο συχνές και δραματικές καταστροφές που σχετίζονται με το περιβάλλον έχουν σοβαρό κοινωνικό και οικονομικό κόστος. Το μέσο κόστος των φυσικών καταστροφών διπλασιάστηκε από 8 δισ. ευρώ ετησίως τη δεκαετία του 1980 σε 16 δισ. ευρώ την τελευταία δεκαετία. Επίσης, λιγότερο από το 20% των στόχων βιώσιμης ανάπτυξη βρίσκεται σε καλό δρόμο, με επίμονο επενδυτικό κενό στις αναπτυσσόμενες χώρες. Η Ε.Ε. αντιμετωπίζει αυξανόμενες απειλές για την ασφάλεια εν μέσω αυξανόμενων γεωπολιτικών εντάσεων. Ο πόλεμος, η ανασφάλεια, η φτώχεια και η έλλειψη ευκαιριών συμβάλλουν στην παράτυπη μετανάστευση.
ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ (ΦΥΛΛΟ 14/2/2025)
