Προθεσμία από τις Βρυξέλλες 30 ημερών για την κατάθεση νέου αναθεωρημένου εθνικού σχεδίου
Με την «έξοδο» επενδύσεων της τάξης των 500 εκατ. ευρώ, που δεν έχουν προοπτικές να γίνουν στην ώρα τους, αλλά και με τη συρρίκνωση προϋπολογισμού ή φυσικού αντικειμένου άλλων σχεδίων προσπαθεί η κυβέρνηση να διαχειριστεί τον κίνδυνο «ναυαγίου» στο Ταμείο Ανάκαμψης. Ουσιαστικά έχει προθεσμία 30 ημερών από τις Βρυξέλλες (έως τη Μεγάλη Εβδομάδα) για να καταθέσει το αναθεωρημένο της Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης.
Μετά την έγκρισή του από τα κοινοτικά όργανα, θα έχει περιθώριο ουσιαστικά ενός έτους (μέχρι το καλοκαίρι του 2026) για να κάνει την 3πλάσια δουλειά από αυτή που έγινε από το 2021 μέχρι σήμερα σε όρους δαπανών και ολοκλήρωσης στόχων και οροσήμων. Και αυτό σε ένα εξαιρετικά δυσμενές περιβάλλον λόγω του δυστυχήματος των Τεμπών, αλλά και με πολλά «παραγωγικά» υπουργεία να πρέπει να ξεφύγουν από την «παγίδα» της αδράνειας, που προκάλεσε όλο το προηγούμενο διάστημα η «κατάρα» της 2ης τετραετίας, αλλά και η δαμόκλειος σπάθη του επερχόμενου ανασχηματισμού.
Οι καθυστερήσεις ουσιαστικά δεν αφορούν μόνο τα παραγωγικά υπουργεία, αφορά και τους γνωστούς από τα ΕΣΠΑ φορείς του στενού και ευρύτερου Δημοσίου, που έπρεπε να διπλασιάσουν ταχύτητες για να ενεργοποιηθούν τα έργα, αλλά και για να φτάσουν τα λεφτά στην αγορά. Και αυτό δεν συνέβη. Τουλάχιστον όχι στον ρυθμό που θα έπρεπε και όχι από όλους…
Τα έργα που θα απενταχθούν εν μέρει ή εξ ολοκλήρου θα εξεταστεί αν υπάρχει χώρος να ενταχθούν στο ΕΣΠΑ, στο οποίο επίσης αναζητούνται «ώριμες» επενδύσεις για να πάρουν μπρος οι πληρωμές. Ναι μεν υπάρχει ελεύθερος χώρος, αλλά κι εκεί θα αυξάνονται οι πιέσεις, ώστε να επιταχυνθούν οι ρυθμοί υλοποίησής του (και αυτό είναι στο «μικροσκόπιο» των Βρυξελλών, αφού άρχισαν ουσιαστικά οι διαξιφισμοί για την ενδιάμεση αξιολόγησή του).
Αλλά και η υποκατάσταση των έργων που θα φύγουν από το Ταμείο Ανάκαμψης με άλλα για να συμπληρωθεί το ποσό δεν είναι εύκολη υπόθεση. Ολη την προηγούμενη 3ετία στις αναθεωρήσεις που έγιναν αξιοποιήθηκε καθετί που ήταν «ώριμο». Επίσης, υπάρχουν και οι υποχρεωτικές (πολύ υψηλές) αναλογίες για πράσινες και ψηφιακές επενδύσεις.
Σημειώνεται ότι τα λεφτά που διακυβεύονται είναι 10 δισ. ευρώ, περίπου δηλαδή το ποσό από τις επιδοτήσεις των 18,2 δισ. ευρώ που συνολικά δικαιούται η Ελλάδα και μένει ακόμη στο ράφι.
Το θετικό στοιχείο είναι πως το τελευταίο 3μηνο του 2024 έγινε ια εμφανής επιτάχυνση στις δαπάνες του Ταμείου Ανάκαμψης: οι πληρωμές έφτασαν τα 3,4 δισ. ευρώ, εκπληρώνοντας τον στόχο του 2024, όταν έως και τον Σεπτέμβριο είχαν δαπανηθεί 1,6 δισ. ευρώ, σύμφωνα με την ΤτΕ.
Αυτή, ωστόσο, η καθυστέρηση στο 9μηνο προκάλεσε επιπτώσεις: μπορεί η κυβέρνηση να πανηγύρισε πως πέτυχε τον αναθεωρημένο στόχο, αλλά όχι τον αρχικό για 3,7 δισ. ευρώ που ανέμενε έναν χρόνο πριν…
Επίσης, όπως αναφέρει και η ΤτΕ, γίνεται ακόμα πιο οπισθοβαρής η προσπάθεια να κλείσει το πρόγραμμα στην ώρα του. Φέτος πρέπει να φτάσουν στους αποδέκτες 4,24 δισ. ευρώ, σύμφωνα με τον νέο Προϋπολογισμό, και ακόμα πιο πολλά το 2026.
Η προσπάθεια είναι πάρα πολύ δύσκολη, γιατί θα πρέπει έως τα μέσα του 2026 όχι μόνο να μοιραστούν λεφτά, αλλά να ολοκληρωθούν πλήρως και τα έργα, γιατί η Ελλάδα θα κριθεί με βάση τα σχετικά ορόσημα και στόχους. Αν, λοιπόν, τα έργα δεν γίνουν, τότε οι σχετικές δόσεις δεν θα έρθουν ή κονδύλια θα ζητηθεί να επιστραφούν.
Στους φορείς «παρκαρισμένα» κονδύλια
Είναι άλλο θέμα να μοιράζεις τα λεφτά της Ε.Ε. σε φορείς και ταμεία για να τα δώσουν στην αγορά και άλλο να φτάνει το ποσό στους τελικούς αποδέκτες. Το διαχρονικό αυτό πρόβλημα στιγματίζεται εκ νέου από την ΤτΕ, που στην τελευταία έρευνα για την ελληνική οικονομία παραθέτει στοιχεία του Σεπτεμβρίου 2024, στα οποία φαίνεται πως από τα 18,2 δισ. επιδοτήσεων του Ταμείου Ανάκαμψης ως δόσεις στην Ελλάδα είχαν φτάσει τα 8,6 δισ. ευρώ. Από τα λεφτά αυτά μόνο τα 4,6 δισ. είχαν φτάσει στους τελικούς αποδέκτες και ακόμα 4,3 δισ. ευρώ ήταν «παρκαρισμένα» στους αρμόδιους φορείς, εντός και εκτός γενικής κυβέρνησης, που έτρεχαν τα έργα και τις επιδοτήσεις….
Το κάλεσμα για επιτάχυνση γίνεται πιο επιτακτικό, καθώς πλέον η κουβέντα στην Ευρώπη για το Ταμείο Ανάκαμψης δεν είναι για το αν θα παραταθεί, αυτό το σενάριο που διακινούνταν εντόνως από την Αθήνα με σχετικό μάλιστα αίτημα προς την Ε.Ε. αποκλείστηκε λόγω των νέων συνθηκών, αλλά για το αν θα παραμείνει το «φρένο» στις διαθέσεις κρατών να πάρουν τα αναξιοποίητα κονδύλια και να τα χρησιμοποιήσουν για άλλες πανευρωπαϊκές πρωτοβουλίες. Κίνδυνος δεν υπάρχει άμεσα σε σχέση με το ταμείο Αμυνας, στο οποίο έχει στραφεί αυτές τις ημέρες η προσοχή της Ευρώπης. Ωστόσο, εκκρεμεί και η πρόταση για το Ταμείο Ανταγωνιστικότητας, που προτείνεται ως απάντηση στο σχέδιο Ντράγκι, και το οποίο αναζητεί επίσης λεφτά…
Γκάζι για το ΕΣΠΑ, «ατού» στην επικείμενη διαπραγμάτευση
Στο νέο ΕΣΠΑ 2021-2027 οι πληρωμές ήταν 1,2 δισ. ευρώ το 2024, σύμφωνα με το ΥΠΕΘΟ. Το ποσό είναι ελαφρά μικρότερο από το 1,25 δισ. ευρώ που έφτασαν το 2023 και πολύ πιο χαμηλό από τα 2,32 δισ. ευρώ του 2021 και περιλαμβάνουν πληρωμές και του προηγούμενου ΕΣΠΑ που τότε έληγε (στοιχεία ΤτΕ). Ο στόχος του 2025 είναι πολύ πιο υψηλός: στα 2,7 δισ. ευρώ.
Η επιτάχυνση των έργων έχει πολύ μεγάλη σημασία όχι για να μη χαθούν κονδύλια, δεδομένου ότι το υφιστάμενο ΕΣΠΑ λήγει το 2030 (μαζί με την 3ετή παράταση που δίνεται). Είναι σημαντικός ως «χαρτί» της Ελλάδας για τη μεγάλη διαπραγμάτευση που έχει ήδη αρχίσει σε πανευρωπαϊκό επίπεδο αναφορικά με την ενδιάμεση αναθεώρηση αυτών των προγραμμάτων και με το πώς θα δομηθεί το πακέτο της επόμενης επταετίας ((MFF).
Σε αυτή τη συζήτηση έχει πέσει στο τραπέζι η ενοποίηση όλων των ταμείων στην ίδια «ομπρέλα», με την αιτίαση ότι ένα μεγάλο μέρος τους μένει αναξιοποίητο και άρα πρέπει να αλλάξουν τρόπους χρήσης τους, συνδεδεμένους με επενδύσεις και μεταρρυθμίσεις. Η πορεία, λοιπόν, που θα επιδείξει η Ελλάδα φέτος έχει ειδική σημασία για τη δύναμη που θα έχει στο αίτημά της για ισχυρότερους πόρους και μετά το 2026.
«Φρένο» στα δάνεια, δεν φτάνει το χρήμα στην αγορά
Αλλά και στα δάνεια που μέχρι τώρα έτρεχαν με μεγάλη ταχύτητα, το «φρένο» αρχίζει να γίνεται ορατό, αφού τελείωσαν οι «εύκολες» και μεγάλες επιχειρήσεις προς χρηματοδότηση. Ετσι, οι τράπεζες πρέπει να διευθύνουν την «γκάμα» τους και αυτό δεν είναι εύκολο, καθώς πρέπει οι εταιρίες να έχουν την αναγκαία πιστοληπτική ικανότητα.
Συνολικά από το Ταμείο Ανάκαμψης είναι διαθέσιμα περίπου 17,7 δισ. ευρώ με τη μορφή δανείων. Ωστόσο, βαραίνουν το χρέος κι έτσι η Ελλάδα στην πράξη δεν είναι υποχρεωμένη (ούτε είναι αναγκαίο) να τα διαθέσει όλα αυτά τα χρήματα σε επιχειρήσεις. Παρ’ όλα αυτά, πρόβλημα ρευστότητας υπάρχει στην αγορά, όπως και υψηλό κόστος δανεισμού.
Προς το παρόν, έχουν συναφθεί συμβάσεις αξίας 6,7 δισ. ευρώ για επιχειρηματικές επενδύσεις. Από το ποσό αυτό, μόνο 3,2 δισ. ευρώ έχουν διανεμηθεί στην αγορά. Η Ελλάδα έχει πάρει από τις Βρυξέλλες ως δόσεις 9,6 δισ. ευρώ και για να πάρει τα επόμενα πακέτα θα πρέπει να ικανοποιήσει συγκεκριμένους στόχους συμβασιοποίησης δανείων, τα οποία έχουν συγκεκριμένο, επίσης, ορόσημο για την ολοκλήρωση της εκταμίευσής τους. Εχουν, επίσης, συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα αποπληρωμής από τους δικαιούχους για να πληρώσει με τη σειρά της και η Ελλάδα τις Βρυξέλλες που έχει δανειστεί από τις αγορές…
Υλοποίηση στο 28% των οροσήμων, απομένει το 72%
Η Ελλάδα από το Ταμείο Ανάκαμψης μπορεί να πάρει έως 18,2 δισ. ευρώ επιδοτήσεων και 17,7 δισ. ευρώ δανείων. Το ποσό αυτό των 36 δισ. ευρώ αντιστοιχεί στο 16,32% του ΑΕΠ.
Η Ελλάδα έχει θέσει ως στόχο το 44,4% των επενδύσεών της να είναι πράσινες και το 21,12% να είναι ψηφιακές. Αυτή η αναλογία, όπως και άλλοι όροι, για παράδειγμα, να μην προκαλούν τα έργα σημαντική ζημία, πρέπει να κριθούν στην όποια αναθεώρηση.
Το σχέδιο έχει 219 επενδύσεις και 162 μεταρρυθμίσεις. Η υλοποίησή τους συνδέεται με ανάλογα ορόσημα και στόχους που πρέπει να γίνουν μέχρι τα μέσα του 2026.
Μέχρι στιγμής έχει υλοποιηθεί το 28% των οροσήμων και των στόχων και απομένει το 72%. Κάποια από αυτά είναι πολύ δύσκολα, γιατί συνδέονται με ολοκλήρωση έργων και επενδύσεων. Εχουν διατεθεί από τις Βρυξέλλες στην Αθήνα 8,59 δισ. ευρώ σε δόσεις επιδοτήσεων και 9,62 δισ. ευρώ σε δόσεις δανείων.
ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ (ΦΥΛΛΟ 7/3/2025)
