Ο δρόμος για την… ανάπτυξη περνά μέσα από την αθλιότητα και την αβεβαιότητα εκατομμυρίων Ευρωπαίων
Περισσότεροι από 7,5 εκατομμύρια νέοι στην Ευρώπη είναι άνεργοι, σύμφωνα με έρευνα του ινστιτούτου ZEW, που καταλήγει στο συμπέρασμα ότι τα προγράμματα για την απασχόληση της Ε.Ε. δεν θα είναι αποτελεσματικά.
Η έρευνα του Κέντρου Ευρωπαϊκών Μελετών (ZEW) διενεργήθηκε κατ’ εντολή του Ιδρύματος Robert-Bosch και φέρει τον τίτλο «Νεανική ανεργία στην Ευρώπη». Τα πορίσματά της είναι ιδιαίτερα ανησυχητικά, κυρίως για τις χώρες της κρίσης. Το 2012 ο ένας στους δύο νέους στην Ισπανία και την Ελλάδα δεν είχε δουλειά και δεν κατείχε κάποια θέση μαθητείας.
Για πορίσματα που «θα πρέπει να μας κινητοποιήσουν» κάνει λόγο η γενική διευθύντρια του Ιδρύματος Robert-Bosch, Ίνγκριντ Χαμ. «Δημιουργούμε κάτι σαν μια χαμένη γενιά και οι ειδικοί γνωρίζουν ότι αυτές οι πληγές, που προκαλούνται στην αρχή της επαγγελματικής σταδιοδρομίας, αργούν να κλείσουν. Πολλοί άνθρωποι που στα πρώτα χρόνια της επαγγελματικής τους ζωής έμειναν άνεργοι, δεν κατάφεραν ποτέ να στεριώσουν σε μια δουλειά. Υπάρχει αυτό που λέμε “ευάλωτη κοινωνική κατάσταση”, από την οποία δεν μπορεί να βγει αργότερα κάποιος».
Διαρθρωτικά τα αίτια
Τα αίτια για την υψηλή ανεργία στους νέους είναι πολλά και δεν περιορίζονται στα οικονομικά προβλήματα της συγκυρίας. «Η νεανική ανεργία δεν είναι νέο φαινόμενο. Πρόκειται για ένα διαρθρωτικό πρόβλημα, το οποίο υπήρχε και πριν από δέκα χρόνια», υποστηρίζει ο Χόλγκερ Μπονίν, ειδικός επιστήμονας του ZEW σε θέματα απασχόλησης.
Σύμφωνα με τον Μπονίν, η νεανική ανεργία πλήττει εδώ και πολλά χρόνια την Ελλάδα, την Ισπανία και την Πορτογαλία. Σε κάποιες περιπτώσεις, η διόγκωση της ανεργίας σχετίζεται άμεσα με το υψηλό ποσοστό μαθητών που εγκαταλείπουν χωρίς απολυτήριο την σχολική εκπαίδευση. Σε άλλες περιπτώσεις η υψηλή ανεργία αποδίδεται στην απόσταση που χωρίζει την επαγγελματική εκπαίδευση από τις ανάγκες της αγοράς εργασίας. Αλλού, είναι οι διαρκείς συγκρούσεις εργοδοτών και συνδικάτων που βάζουν εμπόδια στην απασχόληση.
Οι συντελεστές της έρευνας εντοπίζουν τεράστια ελλείμματα ακόμη και στα συστήματα της σχολικής εκπαίδευσης κάποιων χωρών. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι στην Ιταλία οι πόροι για την σχολική εκπαίδευση δεν έχουν αυξηθεί από το 1995. Στην Ισπανία, ο ένας στους πέντε νέους εγκαταλείπει το σχολείο χωρίς απολυτήριο. Ταυτόχρονα, παρατηρείται μια εντυπωσιακή στροφή στην ανώτατη εκπαίδευση. Ο ένας στους δύο νέους ολοκληρώνει την εκπαίδευσή του με πανεπιστημιακό τίτλο.
Πτυχιούχοι που οδηγούν ταξί
Αυτό που λείπει από τους νεοεισερχόμενους στην αγορά εργασίας είναι η κατάλληλη επαγγελματική εξειδίκευση. Το γεγονός αυτό αυξάνει το ρίσκο της ανεργίας. Και όπως υπογραμμίζει ο Χόλγκερ Μπονίν: «Τα εκπαιδευτικά συστήματα αυτά είναι μακριά από τις ανάγκες των επιχειρήσεων και της οικονομίας. Αυτός είναι ο μεγάλος κίνδυνος. Αναπαράγουν πτυχιούχους, χωρίς να υπάρχουν θέσεις για πτυχιούχους. Στην καλύτερη περίπτωση, οδηγούν σε υποδεέστερη απασχόληση, ωστόσο υπάρχουν αρνητικές συνέπειες όταν ένας πτυχιούχος αναγκάζεται να γίνει οδηγός ταξί».
Οι συντελεστές της έρευνας επικρίνουν τις ρυθμίσεις εκείνες στην αγορά εργασίας που έχουν σημειωθεί σε κάποιες χώρες της νότιας Ευρώπης και οι οποίες έχουν προκαλέσει τη «διάσπαση της αγοράς εργασίας». Ενώ οι μόνιμοι υπάλληλοι απολαμβάνουν το προνόμιο της προστασίας από τις απολύσεις, οι νεοεισερχόμενοι απασχολούνται συχνά με συμβάσεις συγκεκριμένου χρόνου και είναι τα πρώτα θύματα σε περιπτώσεις συγκυριακής ύφεσης της οικονομίας.
Στην Ισπανία, την Ιταλία και την Πορτογαλία, περισσότεροι από τους μισούς εργαζόμενους κάτω των 25 ετών εργάζονταν με καθεστώς σύμβασης περιορισμένου χρόνου. Στους άνω των 40, το αντίστοιχο ποσοστό δεν υπερέβαινε το 20%. Όπως επισημαίνουν οι συντελεστές της έρευνας, τα μέτρα που έλαβε η Ισπανία στο πεδίο της χαλάρωσης της νομοθεσίας περί απολύσεων απέφεραν καρπούς. Αντίθετα, στην Ιταλία και την Πορτογαλία τα σχετικά μέτρα αποδείχθηκαν αναποτελεσματικά.
Η ευρωπαϊκή εγγύηση απασχόλησης
Οι επιστήμονες που διενήργησαν την έρευνα ζητούν από όλες τις εμπλεκόμενες πλευρές να κινητοποιηθούν: κράτος, εργοδότες, εργαζόμενοι, Ε.Ε. θα πρέπει να εντείνουν τις προσπάθειές τους για να ενισχυθεί η απασχόληση των νέων. Ακόμη και τα συνδικάτα θα πρέπει να κινητοποιηθούν, εκτιμούν οι ερευνητές, παραπέμποντας στην ανάγκη οι συνδικαλιστικές ενώσεις να αποδέχονται κατά περίπτωση χαμηλότερες απολαβές για τους νεοεισερχόμενους στην αγορά εργασίας.
Οι συντελεστές της έρευνας δεν αναμένουν θεαματικά αποτελέσματα από την πρωτοβουλία της Κομισιόν για τη μείωση της νεανικής ανεργίας. Η «εγγύηση απασχόλησης» παρά τα 21 δισ. ευρώ, με τα οποία θα χρηματοδοτηθεί το σχετικό πρόγραμμα, δεν επαρκεί για την άμβλυνση του προβλήματος.
«Το εγχείρημα είναι πάρα πολύ δύσκολο και για να επιτύχει θα πρέπει να λάβει υπ’ όψιν την ιδιαίτερη κατάσταση με την οποία είναι αντιμέτωπος κάθε νέος. Απαιτούνται νέες δομές στη δημόσια διοίκηση, οι οποίες θα κατευθύνουν τα μέτρα. Και ακριβώς εκεί υστερούν οι χώρες της νότιας Ευρώπης», λέει ο Χόλγκερ Μπονίν.
