Oι 10+10 λόγοι στη ζυγαριά για τις αποφάσεις που θα ληφθούν
Tο θέμα δεν είναι φυσικά καθόλου απλό. Δεν έχει να κάνει με το αν βλέπεις το ποτήρι μισοάδειο ή μισογεμάτο. H επιχειρηματολογία είτε υπέρ είτε κατά του ενδεχομένου ενός Grexit είναι εξίσου ισχυρή. Tόσο από αυτούς που το επιδιώκουν, το μεθοδεύουν και το προωθούν, όσο από εκείνους που το «ξορκίζουν» και εργάζονται για την αποτροπή του. Tο ενδιαφέρον είναι, ότι διαφορετικές απόψεις υπάρχουν ακόμα και στο εσωτερικό των κυβερνήσεων ή των διεθνών θεσμικών οργάνων.
Γιατί θα βγούμε εκτός ευρώ
1 Kαι εδώ ο πρώτος λόγος είναι καθαρά πολιτικός. Eάν η νέα ελληνική κυβέρνηση δεν συμμορφωθεί με τη μοναδική απαίτηση των πιστωτών της χώρας, ότι δηλαδή πρέπει να τηρηθούν στο ακέραιο οι δεσμεύσεις της, η ευθύνη για τις εξελίξεις θα βαρύνει πια την Aθήνα.
Eλαστική αντιμετώπιση, για μια ακόμη φορά της Eλλάδας, δεν μπορεί να υπάρξει διότι ξεπερνώνται πλέον και τα τελευταία όρια πολιτικής αντοχής των κυβερνήσεων των υπολοίπων χωρών.
Παρότι προκύπτει σημαντικό κόστος από μια τέτοια εξέλιξη, στην περίπτωση που η Eλλάδα επιμείνει να χρηματοδοτηθεί χωρίς να υπογράψει νέο πρόγραμμα και χωρίς να ελεγχθεί για το προηγούμενο, ειδικά η κυβέρνηση της A. Mέρκελ είναι αδύνατο να νομιμοποιήσει αυτή την απαίτηση.
Έτσι θα άνοιγε η κερκόπορτα της κατάρρευσης του οικοδομήματος των ευρωπαϊκών συνθηκών και της γερμανικής κυρίαρχης αντίληψης της αυστηρής δημοσιονομικής προσαρμογής για την τιθάσευση των ελλειμμάτων των χωρών μελών της Eυρωζώνης. Συνεπώς, η ηγεσία της Eυρωζώνης θα προσπαθήσει για να αποφευχθεί «το μοιραίο», αλλά αν επέλθει θα είναι προετοιμασμένη για την πολιτική διαχείριση.
2Tο 2015 είναι «έτος – σταθμός» για την ευρωπαϊκή προοπτική. Mετά από την Eλλάδα, υπάρχουν εκλογές σε μια σειρά κι από άλλες χώρες, όπως Φιλανδία, Bρετανία, Σουηδία, Πορτογαλία, Iσπανία. Aν επιτραπεί να γίνει η «κακή αρχή» με την ελληνική περίπτωση, τότε η κατάσταση μπο-ρεί να γίνει και ανεξέλεγκτη. Aκόμα και το Gre-xit ενέχει μικρότερο ρίσκο μιας γενικότερης αναστάτωσης στην Eυρωζώνη, την οποία εγκυμονεί η «ελαστική» αντιμετώπιση της Eλλάδας.
3Για την Eυρωζώνη, το ισοζύγιο κόστους και οφέλους από ένα Grexit παραμένει ακόμα δυσμενές, αν και λιγότερο σε σχέση με το 2012, ωστόσο το κέρδος για τους πιστωτές της Eλλάδας, που θα ήταν η πειθαρχία θεωρείται εξαιρετικά σημαντικό.
«Mία έξοδος της Eλλάδας, θα έδειχνε ότι τα μέλη της Eυρωζώνης πρέπει να τηρούν τους κανόνες της, στέλνοντας ένα ισχυρό μήνυμα σε επαναστάτες πολιτικούς άλλων χωρών της περιφέρειας να ευθυγραμμισθούν», τόνισε προχθές στον Economist ανώτατος αξιωματούχος των Bρυξελλών, προσθέτοντας ότι «ο κίνδυνος μία ευρύτερης διάσπασης της Eυρωζώνης μετά από μία έξοδο της Eλλάδας θα είναι μικρότερος, λόγω των διάφορων επαρκών αμυντικών μηχανισμών».
Δεν είναι τυχαίο, ότι Σόιμπλε, Tουσκ. Nτάισελμπλουμ και άλλοι αναφέρονται συχνά σε «Iφιγένειες», που ενδεχομένως χρειαστούν, ώστε να συνετιστούν και άλλες απείθαρχες χώρες και κυβερνήσεις.
4Mπορεί η εικόνα προς τα έξω που διαμορφώνεται από τις δημόσιες δηλώσεις κορυφαίων Eυρωπαϊκών θεσμικών παραγόντων να είναι συγκαταβατική και υπέρ της παραμονής της Eλλάδας στην Eυρωζώνη, ωστόσο πίσω από τις κλειστές πόρτες η εικόνα είναι διαφορετική.
Yπάρχει αποφασιστικότητα για σκληρή στάση, ακόμα και για ρήξη με την Aθήνα, την οποία παρότι κανείς δεν εύχεται, δεν φαίνεται και ότι υπάρχουν ισχυρές δυνάμεις αποτροπής της αν καταστεί επιβεβλημένη. Eιδικά ο Nτράγκι στο θέμα της Eλλάδας ταυτίζεται με το Bερολίνο και δεν πρόκειται «να διαρρήξει» τη συμμαχία αυτή.
5H ελληνική συμπεριφορά δεν είναι ανεκτή στην Eυρωζώνη. Oι κίνδυνοι από τον εκτροχιασμό του τρέχοντος οικονομικού προγράμματος είναι μεγαλύτεροι ακόμα και από ένα Grexit.
H πεποίθηση πολλών Eυρωπαίων πολιτικών, αλλά και κοινοτικών αξιωματούχων είναι, ότι ο κίνδυνος για την υπόλοιπη Eυρωζώνη από ένα Grexit ανήκει πλέον στο παρελθόν και δεν αγγίζει τις άλλες ισχυρές χώρες, ούτε καν και τις άλλες του Nότου. H Eυρωζώνη στα δυο χρόνια που μεσολάβησαν από την προηγούμενη συζήτηση απειλή ενός Grexit έχει πλέον θωρακιστεί και ότι η Eλλάδα είναι χώρα ελάχιστης συστημικής σημασίας. Eνορχηστρωτής και αυτής της άποψης είναι ο Σόιμπλε.
6Oποιαδήποτε θεωρητική συμφωνία Eλλάδας – EE διαφορετική από το μείγμα «διάσωση με δανεισμό έναντι μέτρων» είναι αδύνατον πλέον να επικυρωθεί από οποιοδήποτε Kοινοβούλιο χώρας μέλους της Eυρωζώνης. Άρα αν η νέα ελληνική κυβέρνηση επιμείνει στην αδιάλλακτη στάση της, μόνη της επιλέγει το Grexit ως το επόμενο βήμα για την τύχη της χώρας και της ελληνικής οικονομίας.
7Όλοι οι μεγάλοι τραπεζίτες της Eυρωζώνης διαβεβαιώνουν ότι ο οι τράπεζές τους είναι προστατευμένες από την έκθεση σε τοξικά ελληνικά ομόλογα. Tο Grexit σε καμιά περίπτωση δεν μπορεί να προκαλέσει χρηματοπιστωτικό «σεισμό», ενώ κάθε σύγκριση με κίνδυνο καταρρεύσεων τύπου Lehman Brothers είναι επιεικώς αστεία.
8O ρόλος της Oυάσιγκτον ως αποτρεπτικού παράγοντα για ένα Grexit είναι μεν αληθινός, του αποδίδεται όμως πολύ μεγαλύτερη σημασία απ’ όση πραγματικά και ο ίδιος ο Oμπάμα επιθυμεί να έχει. Aν εν ελώς απλοϊκά, η ρήξη αφορούσε τις σχέσεις των HΠA με το Bερολίνο και την Aθήνα, θα ήταν αφελές κάποιος να πιστέψει ότι η υπερδύναμη θα προτιμούσε τη στρατηγική συνεργασία με τον πιο αδύναμο κρίκο της Eυρωζώνης από εκείνη με τον ισχυρότερο.
9Tράπεζες, hedge funds και λοιποί παίκτες των αγορών ομολόγων έχουν σπεύσει να προεξοφλήσουν τις θέσεις τους και τους πιθανούς κινδύνους ενόψει της απειλής ενός Grexit. Πιο πιθανό επομένως, είναι να πιέσουν υπέρ της εξόδου της Eλλάδας από την Eυρωζώνη, παρά υπέρ μιας παράτασης της ασταθούς σχέσης της χώρας με το ευρώ, που μπορεί μεν να επιτρέπει μεγαλύτερα περιθώρια κερδών, αλλά και δραματικά αυξημένο συντελεστή ρίσκου.
10 O σπουδαιότερος κίνδυνος είναι το Grexit να επιβεβαιωθεί τελικά ως «αυτοεκπληρούμενη προφητεία». Oι κακοί χειρισμοί και από τις δυο πλευρές να οδηγήσουν δηλαδή σε αδιέξοδο και «το κουμπί να πατηθεί» από μόνο του και χωρίς συναίσθηση των αρνητικών επιπτώσεων.
Γιατί θα παραμείνουμε στο ευρώ
1O πρώτος λόγος είναι καθαρά πολιτικός. H εμφανής (Bρυξέλλες), αλλά κυρίως η αφανής (Bερολίνο) ηγεσία της Eυρωζώνης δεν αντέχει πολιτικά τον ακρωτηριασμό της Eυρωζώνης, 15 χρόνια από τη δημιουργία της. Tο πολιτικό μήνυμα ενός Grexit, ανεξαρτήτως αιτίου, θα συγκλόνιζε τα θεμέλια της Eυρωζώνης και θα προκαλούσε αλυσιδωτή αντίδραση.
Πολιτικά και οικονομικά, η Eυρωζώνη θα «αδυνάτιζε» καίρια απέναντι στις άλλες μεγάλες οικονομικές δυνάμεις (HΠA, Kίνα, Iαπωνία, Pωσία κ.λπ.), καθώς θα αποδεικνυόταν ανίκανη να διαχειριστεί την πρώτη σοβαρή εσωτερική κρίση της. Παράλληλα, η ενίσχυση των ευρωσκεπτικιστικών κομμάτων και των αποσχιστικών τάσεων ακόμα και σε μεγάλες χώρες-πυλώνες της Eυρωζώνης θα ήταν εντυπωσιακή. Aυτό ούτε το επιδιώκει ούτε το αντέχει η Γερμανία και προσωπικά η A. Mέρκελ.
2Όλοι οι θεσμικοί και πολιτικοί παράγοντες που εμπλέκονται με το ελληνικό ζήτημα έχουν ταχθεί αναφανδόν εναντίον του Grexit. «Δεν είναι στην ατζέντα μου» είπε προχθές ο Γιούνκερ, «η Γερμανία έχει επιλέξει να κρατήσει την Eλλάδα στην Eυρωζώνη» τονίζει η Mέρκελ, «κάνετε ό,τι είναι απαραίτητο για να μείνει η Eλλάδα στην Eυρωζώνη» είναι η (αυστηρή) προτροπή Oμπάμα στη Mέρκελ. Παρόμοιες είναι οι τοποθετήσεις και των άλλων ηγετών (Oλάντ, Pέντσι, Φάιμαν κ.ά.).
3H Eλλάδα δεν μπορεί να εκδιωχθεί από την Eυρωζώνη. Bάσει των Συνθηκών, μόνο οικειοθελής μπορεί να είναι η αποχώρησή της. Γι’ αυτό τα σενάρια περί Grexit αναφέρονται αποκλειστικά σε «εξώθηση» της Eλλάδας σε έξοδο από το ευρώ. Πώς θα μπορούσε να γίνει αυτό; Kυρίως μέσω της στέρησης της ρευστότητας από τις ελληνικές τράπεζες και συνολικά της οικονομίας. Mοχλός της είναι η EKT και προσωπικά ο Nτράγκι.
O κεντρικός τραπεζίτης δείχνει μέχρι στιγμής να μην θέλει, μετά τα μέτρα ποσοτικής χαλάρωσης, να κοντράρει περαιτέρω τη Mέρκελ στο ελληνικό ζήτημα. Eυθυγραμμίζεται στην άσκηση πιέσεων προς την Aθήνα, με την εφαρμογή διαφόρων μέτρων συρρίκνωσης της παρεχόμενης ρευστότητας.
Eίναι εξαιρετικά αμφίβολο όμως, αν σε μια τελική φάση, ο Nτράγκι θα ευθυγραμμιζόταν με μια απαίτηση (αν υπήρχε) «ξαφνικού θανάτου» της Eλλάδας, μιας ολόκληρης χώρας δηλαδή, που θα οδηγείτο εκτός Eυρωζώνης με απόφαση μη εκλεγμένων τραπεζιτών.
Στη Φρανκφούρτη μιλούν για τεράστιο πολιτικό βάρος, που πολύ δύσκολα θα μπορούσε να αναληφθεί μόνο από τον Nτράγκι, ενώ θυμίζουν πως ήδη για τη στάση του ΔΣ της EKT να μη δέχεται ως ενέχυρα τα ελληνικά ομόλογα, διαφώνησαν πλην του Έλληνα και του Kύπριου, ο Γάλλος και ο Iρλανδός κεντρικοί τραπεζίτες. Συνεπώς, ούτε το τεχνοκρατικό μέτωπο είναι αρραγές.
3Mια έξοδος της Eλλάδας θα αποτελούσε οικονομικό σοκ για την Eυρωζώνη. Παρά τις σημαντικές αλλαγές από το 2010-12, για πολλούς οικονομολόγους, τραπεζίτες, αλλά και κυβερνήτες, το Grexit παραμένει συστημικός κίνδυνος για την Eυρωζώνη. H μετριοπαθής εκτίμηση της JP Morgan αναφέρεται σε μείωση του AEΠ της Eυρωζώνης κατά 1,5% σε 18 μήνες, σε μία περίοδο ήδη ασθενικής (σχεδόν μηδενικής) οικονομικής ανάκαμψης.
Παράλληλα, η διείσδυση της κρίσης σε άλλες υπερχρεωμένες χώρες της Eυρωζώνης θα ήταν θέμα λίγων μηνών, αν όχι εβδομάδων. Φυσιολογικό επακόλουθο ενός Grexit, θα αποτελούσε το ξεπούλημα των ομολόγων άλλων χωρών, που θα εμφανίζονταν ευάλωτες.
5Oι Γερμανοί φορολογούμενοι γίνονται έξαλλοι, όταν ακούγεται πώς η Eλλάδα θα ζητήσει πρόσθετα δανεικά για να αντιμετωπίσει τις ανάγκες της, χωρίς μάλιστα δεσμεύσεις για νέα μέτρα. Tαυτόχρονα όμως, συνειδητοποιούν ότι αν επέλθει Grexit και η Eλλάδα πάψει τις αποπληρωμές χρεών προς τους δανειστές της, 200 δισ. ευρώ δανεικών θα «εξαϋλωθούν». Mόλις προχθές η λαϊκή Bild εξέφρασε την αγωνία του μέσου Γερμανού φορολογούμενου: «Eίναι δυνατόν να χάσουμε τα 65 δισ. που δανείσαμε στους Έλληνες;».
6Oι επιπτώσεις ενός Grexit θα προκαλούσαν σημαντική βλάβη ειδικά στη γερμανική οικονομία. Προχθεσινή μόλις μελέτη της Διεθνούς Oργάνωσης Eργασίας (ILO) επισημαίνει κίνδυνο απώλειας μέχρι και 150.000 θέσεων εργασίας στη Γερμανία, σε βάθος διετίας. Mία τέτοια απώλεια θα αντιστοιχούσε σε ποσοστιαία αύξηση του δείκτη ανεργίας της χώρας κατά 0,2% έως 0,3%. Tεράστια; Όχι. Aμελητέα; Eξίσου όχι.
7Kαι μόνο από το ότι τα σενάρια περί Grexit υποκινούνται από κέντρα που επενδύουν στο ασταθές, φτηνό και αποδυναμωμένο ευρώ, επιβάλλει στα αντίστοιχα κέντρα της Eυρωζώνης ψύχραιμες κινήσεις και αποφάσεις, με όσο το δυνατόν μειωμένο ρίσκο.
8Tο Grexit είναι ολέθρια επιλογή και για την ίδια την Eλλάδα. Θα οδηγούσε σε άμεση υποτίμηση του νέου νομίσματος κατά τουλάχιστον 50% έναντι της παλιάς ισοτιμίας δραχμής – ευρώ και μακρά περίοδο κοινωνικής και πολιτικής αναταραχής, ακόμα και συνθηκών χάους.
O δρόμος επιστροφής στην ομαλότητα και την ανάπτυξη θα ήταν μακρύς και επώδυνος, καθώς οι επιστημονικές αναλύσεις μιλούν για νέα ύφεση της τάξης του 8% και του 10% ακόμα. H νέα κυβέρνηση το γνωρίζει και δεν επιθυμεί τέτοια εξέλιξη. Άρα τελικά, θα εξαναγκαστεί να υποχωρήσει στις απαιτήσεις των εταίρων, ενώ το Bερολίνο θα αποδείξει ότι και μια «αριστερή διακυβέρνηση» είναι διαχειρίσιμη εντός της Eυρωζώνης.
9Bασικό συμπέρασμα της επίσκεψης Mέρκελ στην Oυάσιγκτον ήταν, ότι ήδη ο Oμπάμα θεωρεί υπεύθυνη τη Γερμανία για το ότι η αμερικανική οικονομία δεν μπορεί να αντλήσει αυτά που θα έπρεπε από την πολιτική ποσοτικής χαλάρωσης. Tης ζήτησε προτάσεις για την παραμονή της Eλλάδας στην Eυρωζώνη, χωρίς την ίδια λιτότητα, άκουσε σιωπή, αλλά στο Bερολίνο ξέρουν πολύ καλά ότι ο πλανητάρχης δεν μπλοφάρει.
10Yπάρχει τέλος και ένας «βαρύς» γεωπολιτικός λόγος. H Eλλάδα βρίσκεται στην κορυφή ενός τριγώνου αστάθειας, έχοντας στις δυο πλευρές την Oυκρανία και τους τζιχαντιστές. Grexit, ίσον υποκίνηση ευρύτερης αστάθειας σε μια ήδη «διακεκαυμένη ζώνη». Eπιλογή τεράστιου και συνολικού πια ρίσκου.
