Αγώνας δρόμου για μηδενικές αποκλίσεις στην εφαρμογή του Προϋπολογισμού
Στενά χρονικά περιθώρια και πνιγηρές δεσμεύσεις αφήνει στο οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης το «πακέτο» της συμφωνίας στο ολονύκτιο Eurogroup, καθώς η παραμικρή απόκλιση από τους στόχους ή έστω καθυστέρηση υπάρχει κίνδυνος να τινάξει την αξιολόγηση στον αέρα.
Από την άλλη, η κυβέρνηση θα πρέπει να εφαρμόσει κατά γράμμα τον φετινό προϋπολογισμό -κάτι που δεν είναι εύκολο ακριβώς επειδή μεγάλο κομμάτι του «επαφίεται» στην δυνατότητα των φορολογουμένων ν΄ ανταποκριθούν στις νέες, άκρως επαυξημένες, οικονομικές υποχρεώσεις τους, σε μια συγκυρία που οι μειώσεις στα εισοδήματα ανταγωνίζονται τα υψηλά ποσοστά ανεργίας.
Η πρώτη δόση των 7,5 δισ. ευρώ, από το συνολικό πακέτο των 10,3 εκατ. ευρώ, που, όπως συμφωνήθηκε στις Βρυξέλλες, θα εκταμιευτεί εντός των επόμενων ημερών, προορίζεται αυστηρά στην κάλυψη των δανειακών υποχρεώσεων της χώρας τουλάχιστον μέχρι το τέλος του 2016 και την αποπληρωμή περίπου του 50% των ληξιπρόθεσμων οφειλών του ελληνικού Δημοσίου προς τον ιδιωτικό τομέα.
Τα 3 δισ. ευρώ θα διατεθούν για την αποπληρωμή των υποχρεώσεων του Ιουνίου και του Ιουλίου (περίπου 750 εκατ. ευρώ στο ΔΝΤ και 2,3 δισ. για τα ελληνικά ομόλογα που κατέχει η ΕΚΤ). Από τον Σεπτέμβριο μέχρι και το τέλος του έτους λήγουν υποχρεώσεις περίπου 750 εκατ. ευρώ.
Την όλη κατάσταση επιβαρύνουν οι τόκοι. Για να βγει το 2016 απαιτούνται περίπου 3 δισ. ευρω, καθώς η συνολική φετινή δαπάνη ανέρχεται στα 5,9 δισ. ευρώ (εκ των οποίων προς το παρόν έχουν πληρωθεί τα 2,8 δισ. ευρώ).
Εδώ σημαντικό ρόλο θα παίξει η πορεία των εισπράξεων από φόρους, ώστε ο κρατικός φοροεισπρακτικός μηχανισμός να σταθεί αρωγός σε αυτήν την κατεύθυνση.
Πάντως, μέχρι το τέλος του τρέχοντος έτους, τα μηνιαία φορολογικά έσοδα δεν πρέπει να πέσουν κάτω από 4 δισ. ευρώ, όταν στην διάρκεια του α΄τετραμήνου δεν ξεπέρασαν τα 3,5 δισ. ευρώ μηνιαίως. Συνολικά, μέχρι τον Δεκέμβριο, θα πρέπει να εισρεύσουν στα κρατικά ταμεία 31,5 δισ. ευρώ, όταν στο διάστημα Ιανουαρίου – Απριλίου εισπράχθηκαν μόλις 14 δισ. ευρώ.
Οι παραπάνω συγκρίσεις καταδεικνύουν ακριβώς το πόσο δύσκολο είναι να υλοποιηθεί ο τρέχων προϋπολογισμός, παρά τις κυριακάτικες διαβεβαιώσεις του πρωθυπουργού περί του αντιθέτου. Ο κ. Τσίπρας επιμένει να αισιοδοξεί και στο θέμα του πρωτογενούς πλεονάσματος για το 2016, κατά 0,5% του ΑΕΠ, ώστε ο διαβόητος «κόφτης» να μην χρειαστεί να ενεργοποιηθεί μέχρι τον Μάιο του 2017, οπότε θα ανακοινωθούν τα επίσημα στοιχεία της Eurostat για την δημοσιονομική κατάσταση στην χώρα μας.
Ο Αλέξης Τσίπρας εδράζει την αισιοδοξία του κυρίως σε τρεις παράγοντες:
α) Στο γεγονός ότι το 2015 επιτεύχθηκε πλεόνασμα κατά 0,7% σε πολύ πολύ αρνητικό κλίμα, εννοώντας τις δύο εκλογικές αναμετρήσεις, το δημοψήφισμα, τα capital controls και τις παρατεταμένες διαπραγματεύσεις με τους δανειστές.
β) Στην προσδοκία ότι η ελληνική οικονομία θα εμφανίσει θετικό ρυθμό ανάπτυξης από τον προσεχή Ιούνιο.
γ) Στην εξαίρεση των τυχόν επιπροσθέτων δαπανών για το Προσφυγικό από τον υπολογισμό του πρωτογενούς πλεονάσματος, όπως τον εννοούν οι δανειστές.
Ο αστάθμητος παράγοντας των δημοσίων εσόδων – Χρονοδιάγραμμα
Σύμφωνα με πάγια τακτική των ελληνικών κυβερνήσεων, τουλάχιστον κατά τα τελευταία έτη, ο φοροεισπρακτικός μηχανισμός εστιάζει κυρίως στο β΄εξάμηνο κάθε χρονιάς, με αποτέλεσμα οι φορολογούμενοι να πρέπει ν’ αντιμετωπίσουν συσσωρευμένες υποχρεώσεις με αβέβαια αποτελέσματα.
Πιο συγκεκριμένα, όπως και το 2015, η καταβολή του φόρου εισοδήματος φυσικών προσώπων θα ξεκινήσει από τον Ιούλιο, παρά τις προσπάθειες να ολοκληρωθεί η διαδικασία υποβολής φορολογικών δηλώσεων νωρίτερα από κάθε άλλη χρονιά. Έτσι η αντίστοιχη πληρωμή φόρων, από την οποία το Δημόσιο αναμένει περί τα 3 δισ. ευρώ, δεν αναμένεται να συντελεστεί πριν τον προσεχή Νοέμβριο.
Η εκκαθάριση του ΕΝΦΙΑ δεν πρόκειται να ξεκινήσει πριν από το φθινόπωρο, ενώ, μετά την απόφαση να ενταχθούν στον συμπληρωματικό φόρο και τα αγροτεμάχια, αναμένεται να προκύψουν δυσκολίες και σε τεχνικό επίπεδο.
Αντιδράσεις του κόσμου των επαγγελματιών
Η σύνδεση των ασφαλιστικών εισφορών με το εισόδημα για 1.000.000 επιτηδευματίες αποτελεί ισχυρό αντικίνητρο για την έκδοση τιμολογίων, ιδίως από τη στιγμή που αυτή θα συνδυαστεί με την αύξηση του ΦΠΑ στο 24%.
Ο κίνδυνος αύξησης της φοροδιαφυγής εντοπίζεται και σε άλλους χώρους, όπως για παράδειγμα στον κλάδο των ξενοδοχείων (ειδικά των μικρών επιχειρήσεων που λειτουργούν με μεμονωμένους πελάτες), στις συναλλαγές που θα γίνονται στα νησιά, ειδικά σε αυτά που θα χάσουν το ειδικό καθεστώς ΦΠΑ, ή στον κλάδο των τσιγάρων (λόγω περαιτέρω αύξησης του λαθρεμπορίου).
Η κυβέρνηση θα επιδιώξει να στείλει άμεσα στη Βουλή τόσο το νομοσχέδιο για την καταπολέμηση του λαθρεμπορίου σε τσιγάρα και οινοπνευματώδη όσο και το νομοσχέδιο για την ενίσχυση των ηλεκτρονικών πληρωμών. Ακόμη όμως και να ψηφιστούν αυτά τα νομοσχέδια μέσα στον Ιούνιο, όπως προβλέπει ο σχεδιασμός, είναι δύσκολο τα μέτρα να αποδώσουν μέσα στο έτος.
Σε κάθε περίπτωση, στην κυβέρνηση υπάρχει αισιοδοξία ότι στο δεύτερο εξάμηνο θα ανακοπεί -και λόγω τουρισμού- η ύφεση, κάτι που θα έχει θετικές επιπτώσεις και στα έσοδα, παρά την επιβολή των νέων μέτρων.
Ληξιπρόθεσμες οφειλές προς ιδιώτες
Η ολοκλήρωση της α’ αξιολόγησης βρίσκει τους φορείς της γενικής κυβέρνησης να έχουν συσσωρεύσει ληξιπρόθεσμες οφειλές προς τους ιδιώτες ύψους άνω των 6 δισ. ευρώ.
Ήδη από το τέλος Μαρτίου τα χρέη των φορέων της γενικής κυβέρνησης ανέρχονταν στα 5,575 δισ. ευρώ, με τις πιθανότητες τα στοιχεία του Απριλίου και του Μαΐου να δείξουν περαιτέρω αύξηση να είναι πολλές. Και αυτό διότι από τις αρχές του 2016 η κυβέρνηση εφαρμόζει περιοριστική πολιτική στο σκέλος των δημοσίων δαπανών.
Με βάση τα στοιχεία του Απριλίου, οι δαπάνες του κρατικού προϋπολογισμού ήταν στο τετράμηνο μειωμένες κατά 2,279 δισ. ευρώ έναντι του στόχου καθώς περιορίστηκαν στα 16,167 δισ. ευρώ έναντι στόχου 18,446 δισ. ευρώ.
Το Δημόσιο χρωστάει τα μεγαλύτερα ποσά στους προμηθευτές του ΕΟΠΥΥ (περίπου 1,684 δισ. ευρώ) και στους νέους συνταξιούχους του Δημοσίου (σ.σ.: οι οφειλές του Ταμείου Πρόνοιας Δημοσίων Υπαλλήλων έχουν διαμορφωθεί στα 663 εκατ. ευρώ και προέρχονται κυρίως από την αναβολή στην καταβολή των εφάπαξ βοηθημάτων).
Περίπου 1,146 δισ. ευρώ χρωστούν και τα νοσοκομεία στους προμηθευτές τους. Από τη σημερινή απόφαση του Eurogroup θα εξαρτηθεί το τελικό ποσό που θα δοθεί για την αποπληρωμή των ληξιπρόθεσμων οφειλών του Δημοσίου.
Στο πιο αισιόδοξο σενάριο θα δοθούν περίπου 3,7 δισ. ευρώ. Ωστόσο, αυτό το ποσό αναμένεται να πέσει σταδιακά στην αγορά με ρυθμό περίπου 700-800 εκατ. ευρώ μηνιαίως. Έτσι, μέχρι το τέλος του 2016 υπολογίζεται ότι οι ληξιπρόθεσμες οφειλές του Δημοσίου θα έχουν περιοριστεί και πάλι στα επίπεδα των τριών δισ. ευρώ, περίπου όσο ήταν και τον Δεκέμβριο του 2014.
Ο αρχικός σχεδιασμός του μνημονίου που έγινε τον Αύγουστο του 2015 προέβλεπε τη δέσμευση ποσού της τάξεως των 7 δισ. ευρώ για τις ληξιπρόθεσμες οφειλές του Δημοσίου -εκ των οποίων τα 3,4 δισ. ευρώ μέσα στο 2016- και πλήρη αποπληρωμή των υποχρεώσεων μέχρι το πρώτο τρίμηνο του 2017.
