Διαψεύδονται οι ελπίδες από την απελευθέρωση του εμπορίου – Η παγκοσμιοποίηση πιέζει σθεναρά εργαζόμενους και παραγωγή
Βαθιά ύφεση χαρακτηρίζει την παγκόσμια Οικονομία η οποία ήδη βρίσκεται στο χειρότερο σημείο της τελευταίας τριετίας, σε μια κρίσμη καμπή κατά την οποία ακόμη και αυτή η παγκοσμιοποίηση, ως οικονομική θεώρηση και πρακτική, έχει χάσει τα ανά την υφήλιο πολιτικά της ερείσματα.
Ακόμη χειρότερα, το κλίμα δεν φαίνεται να δείχνει σημεία βελτίωσης, τουλάχιστον στο άμεσο μέλλον, όπως προκύπτει από έρευνα του Ινστιτούτου Οικονομικών Ερευνών Ifo του Μονάχου.
Σύμφωνα με το Βαρόμετρο του Ifo, που δόθηκε χθες στην δημοσιότητα και αφορά στο καλοκαιρινό τρίμηνο, ο σχετικός δείκτης έπεσε κατά 4,5 μονάδες, στις 86,0, δηλαδή κάτω από τον εδώ και χρόνια μέσο όρο των περίπου 96 μονάδων.
Η έρευνα του Ifo διεξήχθη μεταξύ 1.086 ειδικών από 115 χώρες, των οποίων οι αξιολογήσεις παρέμειναν δυσμενείς. Οι προσδοκίες τους ήταν σαφώς πιο αρνητικές από ό,τι κατά το προηγούμενο τρίμηνο.
«Το κλίμα στην παγκόσμια οικονομία είναι πεσμένο» δήλωσε ο επικεφαλής του Ινστιτούτου Κλέμενς Φούεστ και επεσήμανε ότι ειδικά στην Ευρώπη το οικονομικό κλίμα «θόλωσε» λόγω του αποτελέσματος του βρετανικού δημοψηφίσματος υπέρ του Brexit.
Εξαίρεση αποτέλεσαν μόνο τα ανατολικά κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπου η ατμόσφαιρα έγινε, αντιθέτως, πιο «καθαρή», ενώ στην Ασία το Βαρόμετρο του Ifo έπεσε στο χαμηλότερό του σημείο των τελευταίων επτά ετών και στη Βόρεια Αφρική βρίσκεται πλέον μόνο λίγο πάνω από τον μακροχρόνιο μέσο όρο.
Αύξηση θέσεων εργασίας, αλλά υποτονική η οικονομική δραστηριότητα
Όπως ανακοινώθηκε χθες, η αμερικανική οικονομία πρόσθεσε 255.000 θέσεις απασχόλησης τον Ιούλιο, έπειτα από αύξηση των θέσεων απασχόλησης κατά 292.000 τον Ιούνιο. Ο ρυθμός ανάπτυξης της απασχόλησης ήταν ασθενέστερος νωρίτερα το τρέχον έτος και έτσι οι δύο αυτοί μήνες δεν διαμορφώνουν την ευρύτερη τάση. Σε κάθε περίπτωση όμως οικονομικοί αναλυτές θεωρούν ότι η αγορά εργασίας βρίσκεται σε αρκετά καλή κατάσταση. «Το ποσοστό ανεργίας ανέρχεται σε μόλις 4,9% και παρ’ όλα αυτά η οικονομία εξακολουθεί να επαναφέρει τους εργαζομένους στο εργατικό δυναμικό και να δημιουργεί νέες θέσεις εργασίας», αναφέρεται σε ανάλυση του Bloomberg.
Ωστόσο σημειώνεται ότι το πρόβλημα είναι πως η οικονομική δραστηριότητα, σύμφωνα με τις πιο πρόσφατες ενδείξεις, παραμένει υποτονική. «Τα στοιχεία υποδηλώνουν πως η ανάπτυξη της παραγωγής ανά εργαζόμενο, η παραγωγικότητα, χάνει έδαφος. Επιβεβαιώνοντας αυτή την ένδειξη, η τρέχουσα ανάκαμψη έχει μέχρι στιγμής στηριχθεί πολύ περισσότερο στην καταναλωτική δαπάνη από ό,τι στις επενδύσεις, οι οποίες παραμένουν στο ρελαντί. Οι επιχειρήσεις που δεν επενδύουν δεν μπορούν να γίνουν περισσότερο παραγωγικές», αναφέρεται και επισημαίνεται ότι «η υψηλή απασχόληση είναι σπουδαίο νέο, αλλά χωρίς ισχυρότερο ρυθμό αύξησης της παραγωγικότητας η σφιχτή αγορά εργασίας δεν θα αυξήσει το βιοτικό επίπεδο όσο θα έπρεπε».
Ως εκ τούτου εκτιμάται ότι μια ισχυρή αγορά εργασίας αυξάνει την πιθανότητα η Federal Reserve να ανανεώσει την προσπάθειά της για ομαλοποίηση της νομισματικής πολιτικής εντός του έτους με νέα αύξηση των επιτοκίων. Επιπλέον μια τέτοια κίνηση θεωρείται ότι θα θέσει σταδιακά ανοδική πίεση στους μισθούς και τον πληθωρισμό. «Το πιο σημαντικό είναι ότι τα απαραίτητα αλλά έκτακτα νομισματικά μέτρα τόνωσης της Fed δημιούργησαν οικονομικές πιέσεις και αβεβαιότητα για το μέλλον, τα οποία ενδεχομένως πλήττουν την εμπιστοσύνη των επιχειρήσεων. Η επιστροφή στην κανονική νομισματική πολιτική θα βοηθήσει να διαλυθεί αυτό το σύννεφο» επισημαίνουν οι αναλυτές.
Οι ίδιοι θεωρούν ότι η δημοσιονομική πολιτική θα πρέπει να κάνει περισσότερα. «Ενας τομέας όπου αυτό είναι ζωτικής σημασίας είναι οι δαπάνες για υποδομές. Οι άτονες δημόσιες επενδύσεις όχι μόνο καταστέλλουν την παραγωγικότητα, αλλά αυξάνουν και το κόστος της επιχειρηματικής δραστηριότητας. Το έλλειμμα των δημόσιων επενδύσεων πλήττει σε μεγάλο βαθμό και τις ιδιωτικές επενδύσεις» αναφέρουν.
Συμπερασματικά θεωρούν ότι, παρά τα τελευταία καλά νέα για την Αγορά απασχόλησης, η μελλοντική ευημερία της Αμερικής θα εξαρτάται λιγότερο από τη Fed και περισσότερο από την ικανότητα του επόμενου προέδρου να συνεργαστεί με το Κογκρέσο και τις Πολιτείες.
Το εμπόριο και ο ρόλος της παγκοσμιοποίησης
Σύμφωνα με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, ο ετήσιος ρυθμός αύξησης του όγκου του παγκόσμιου εμπορίου ήταν κατά μέσο όρο μόλις 3% κατά την περίοδο 2009-2016 – το ήμισυ του 6% από το 1980 ως το 2008. Αυτό αντανακλά όχι μόνο τη Μεγάλη Υφεση, αλλά και μια ασυνήθιστα αναιμική ανάκαμψη. Με το παγκόσμιο εμπόριο να μπαίνει σε μια σαφώς χαμηλότερη τροχιά, η πολιτική αντίσταση στην παγκοσμιοποίηση έχει ενταθεί.
Τα μέσα της σύγχρονης παγκοσμιοποίησης είναι πολύ πιο περίπλοκα από εκείνα του προηγούμενου αιώνα. Η συνδεσιμότητα στο παρελθόν προέκυψε κυρίως μέσω των πλοίων και, τελικά, των σιδηροδρόμων και των μηχανοκίνητων οχημάτων. Σήμερα τα συστήματα μεταφορών είναι πολύ πιο προχωρημένα – επαυξημένα από το Διαδίκτυο και την ενίσχυση της παγκόσμιας αλυσίδας εφοδιασμού. Το Διαδίκτυο έχει επίσης τη δυνατότητα στιγμιαίας διασυνοριακής διάδοσης των υπηρεσιών που βασίζονται στη γνώση, όπως τον προγραμματισμό του λογισμικού, τη μηχανική και τον σχεδιασμό, τις ιατρικές εξετάσεις, καθώς και λογιστικές, νομικές και συμβουλευτικές εργασίες.
Η εντονότερη αντίθεση μεταξύ των δύο κυμάτων της παγκοσμιοποίησης είναι στην ταχύτητα της απορρόφησης της τεχνολογίας και της αναστάτωσης που προκαλείται από αυτό. Οι νέες τεχνολογίες της πληροφορίας έχουν υιοθετηθεί σε ασυνήθιστα ταχύ ρυθμό. Χρειάστηκαν μόλις πέντε χρόνια για να ξεκινήσουν να σερφάρουν στο Internet 50 εκατομμύρια νοικοκυριά στις ΗΠΑ, ενώ είχαν χρειαστεί 38 χρόνια για να αποκτήσει πρόσβαση σε ραδιόφωνα ένας ανάλογος αριθμός Αμερικανών.
Άμεση ανάγκη στήριξης των θέσεων εργασίας
Όπως αναφέρει ο Stephen S. Roach, πρώην πρόεδρος της Morgan Stanley Asia, λέκτορας στη Σχολή Διοίκησης του Πανεπιστημίου Yale, τα προγράμματα που τοποθετούν ένα δίχτυ ασφαλείας για τους εργαζομένους που πιέζονται από τις επιπτώσεις του ελεύθερου εμπορίου είναι εξίσου παρωχημένα με τις θεωρίες του συγκριτικού πλεονεκτήματος. Το πρόγραμμα Βοήθειας για την Προσαρμογή στο Εμπόριο (ΤΑΑ), για παράδειγμα, ψηφίστηκε στην Αμερική το 1962 για την οικονομία του χθες, η οποία βασιζόταν στη βιομηχανική παραγωγή. Σύμφωνα με μια έκθεση που δημοσιεύθηκε από το Ινστιτούτο Peterson, μόνο 2 εκατομμύρια εργαζόμενοι στις ΗΠΑ έχουν επωφεληθεί από το ΤΑΑ από το 1974.
Ο σχεδιασμός πιο φωτισμένων πολιτικών ηγετών πρέπει να υπολογίζει τις ισχυρές πιέσεις που ασκούνται τώρα σε ένα πολύ ευρύτερο φάσμα εργαζομένων. Η υπερταχύτητα της σύγχρονης παγκοσμιοποίησης υποδεικνύει την ανάγκη για ταχύτερη και ευρύτερη κάλυψη για την επανεκπαίδευση των εργαζομένων, για επιδόματα μετακίνησης, για βοήθεια στην αναζήτηση εργασίας, για την εξασφάλιση των εισοδημάτων στους εργαζομένους μεγαλύτερης ηλικίας, για μεγαλύτερης διάρκειας επιδόματα ανεργίας.
Όπως προειδοποιεί η Ιστορία, η εναλλακτική λύση – είτε είναι το Brexit είτε ο νέος απομονωτισμός της Αμερικής – είναι ένα ατύχημα εν αναμονή. Εναπόκειται σε εκείνους από εμάς που υπερασπίζονται το ελεύθερο εμπόριο και την παγκοσμιοποίηση να το αποτρέψουμε, προσφέροντας συγκεκριμένες λύσεις που θα ανταποκρίνονται στα προβλήματα που ταλαιπωρούν σήμερα πάρα πολλούς εργαζομένους.
