Αλλαγές που καίνε εργαζόμενους και συνταξιούχους με το «καλημέρα» της νέας χρονιάς
Μεγάλες ανατροπές σε εισφορές και συντάξεις προβλέπονται από το 2017. Η σημαντικότερη αλλαγή αφορά στην εφαρμογή του νέου τρόπου υπολογισμού των εισφορών για αγρότες, δημοσίους υπαλλήλους, ελεύθερους επαγγελματίες, αυτοαπασχολούμενους επιστήμονες και διπλοαπασχολούμενους.
Δημόσιοι υπάλληλοι
Από την αρχή του χρόνου, οι εισφορές των δημοσίων υπαλλήλων θα υπολογίζονται όπως και αυτές των υπόλοιπων μισθωτών, ήτοι στο σύνολο των αποδοχών και όχι στον βασικό μισθό του Οκτωβρίου του 2011. Στην πράξη, ακόμη και αν δεν υπάρξει αλλαγή στις ονομαστικές αποδοχές των υπαλλήλων, θα γίνει αύξηση της παρακράτησης και κατά συνέπεια μείωση του τελικού ποσού που θα λαμβάνουν κάθε μήνα.
Για παράδειγμα, γυναίκα δημόσια υπάλληλος που έχει μεικτές αποδοχές 1.600 ευρώ λαμβάνει σήμερα καθαρά 1.080. Οι εισφορές της για την κύρια σύνταξη είναι 92,1 ευρώ. Από το επόμενο έτος, με τον νέο τρόπο υπολογισμού, θα πληρώνει εισφορές 106,7 ευρώ. Χάνει δηλαδή 14,6 ευρώ τον μήνα. Υπενθυμίζουμε ότι η πρώτη έμμεση μείωση στους μισθούς των εργαζομένων στον ιδιωτικό και τον δημόσιο τομέα έγινε από τον Ιούλιο του 2016 λόγω της αύξησης των εισφορών για την επικουρική ασφάλιση.
Ελεύθεροι επαγγελματίες: Από 1/1/2017 οι ελεύθεροι επαγγελματίες του ΟΑΕΕ θα ξεχάσουν τις ασφαλιστικές κλάσεις και θα κληθούν να καταβάλλουν εισφορά για κύρια σύνταξη 20% επί του καθαρού φορολογητέου εισοδήματός τους. Επίσης θα πληρώνουν 6,95% για υγειονομική περίθαλψη και όπου προβλέπεται 7% για επικούρηση και 4% για εφάπαξ. Eτσι, το συνολικό ποσοστό επιβάρυνσης θα είναι 30,95%. Η ανώτατη καταβλητέα εισφορά για σύνταξη θα είναι 1.172 ευρώ τον μήνα και η κατώτατη 117 ευρώ.
Η επιβάρυνση αρχίζει να γίνεται αισθητή για εισοδήματα από 19.000 ευρώ και πάνω. Στα πολύ υψηλά εισοδήματα η αθροιστική επιβάρυνση φόρων και εισφορών μπορεί να ξεπεράσει το 55%. Τα στοιχεία δείχνουν ότι περίπου το 80% των ασφαλισμένων στον ΟΑΕΕ δηλώνει εισόδημα μέχρι 10.000 ευρώ, πράγμα που σημαίνει ότι θα δουν σχετικά χαμηλότερες εισφορές.
Αντίθετα, επιβάρυνση θα έχουν όσοι ελεύθεροι επαγγελματίες δηλώνουν υψηλά εισοδήματα και έχουν φορολογητέο εισόδημα πάνω από 30.000 ευρώ. Είναι δε προφανές ότι η αλλαγή στον τρόπο υπολογισμού των εισφορών θα δώσει κίνητρο να δηλωθούν μειωμένα εισοδήματα.
Πάντως, σύμφωνα με τον Προϋπολογισμό, μόλις σε 49 εκατ. ευρώ εκτιμώνται τα επιπλέον έσοδα από τον νέο τρόπο υπολογισμού των εισφορών με βάση το πραγματικό εισόδημα. Αλλα 1,371 δισ. ευρώ θα προέλθουν από την αύξηση των εισφορών στους αγρότες, από την καταβολή από 1/1/2017 εργοδοτικής εισφοράς από το Δημόσιο και τις εισφορές των εργαζομένων προς τον Ενιαίο Φορέα Κοινωνικής Ασφάλισης (ΕΦΚΑ).
Αυτοαπασχολούμενοι επιστήμονες
Χωρίς έκπτωση στις εισφορές υγείας μένουν οι νέοι επιστήμονες-αυτοαπασχολούμενοι (γιατροί, δικηγόροι, μηχανικοί, φαρμακοποιοί κ.ά.), καθώς με τον νόμο για τα προαπαιτούμενα καταργήθηκε η ευνοϊκή διάταξη που είχε προβλεφθεί. Δηλαδή από 1/1/2017 οι αυτοαπασχολούμενοι (ασφαλισμένοι σήμερα στο ΕΤΑΑ) με έναρξη επαγγέλματος 0-5 έτη θα πληρώνουν 6,95% του εισοδήματός τους (καθαρό φορολογητέο) για υγεία, όπως όλοι οι υπόλοιποι επαγγελματίες. Αντίθετα οι αυτοαπασχολούμενοι διατηρούν την έκπτωση που είχε προβλεφθεί για την κύρια σύνταξη. Θα καταβάλλουν για τα πρώτα δύο έτη ως εισφορά το 14% του εισοδήματός τους και για τα τρία επόμενα το 17%, πριν φτάσουν να πληρώνουν το 20%. Ισχύει κατώτατο και ανώτατο όριο εισοδήματος από τα 4.923,07 έως τα 70.329,6 ευρώ.
Λόγω των εκπτώσεων που προβλέπει ο νόμος (από 5% μέχρι και 50% για τη μεταβατική περίοδο 2017-2020), οι αυτοαπασχολούμενοι επιστήμονες ωφελούνται από το νέο σύστημα μέχρι και 31/12/2020 αν έχουν εισόδημα μέχρι 25.000 ευρώ. Από 1/1/2021, όπου θα καταργηθούν οι εκπτώσεις, η επιβάρυνση για τους αυτοαπασχολούμενους ξεκινά από το εισόδημα των 19.000 ευρώ.
Για παράδειγμα, δικηγόρος που δραστηριοποιείται δύο χρόνια με εισόδημα 5.000 ευρώ και καταβάλλει εισφορές στο Ενιαίο Ταμείο Ανεξάρτητα Απασχολουμένων (ΕΤΑΑ) που φτάνουν τα 1.800 ευρώ τον χρόνο για σύνταξη, επικουρική, εφάπαξ και υγεία, με το νέο καθεστώς και τον υπολογισμό με βάση το καθαρό φορολογητέο εισόδημα θα κληθεί να καταβάλλει 1.600 ευρώ ανά έτος σε εισφορές. Ωστόσο, το ποσό που εξοικονομούν οι ασφαλισμένοι τα πρώτα 5 έτη αποτελεί ασφαλιστική οφειλή η οποία πρέπει να εξοφληθεί έως και το έτος συνταξιοδότησης.
Απασχολούμενοι με μπλοκάκι
Όσοι αμείβονται μόνο με δελτίο παροχής και απασχολούνται σε έως και δύο εργοδότες, ο νόμος ορίζει ότι θα ασφαλίζονται ως μισθωτοί, δηλαδή το 13,67% θα το πληρώνει ο εργοδότης.
Οι ειδικοί εντόπισαν πολλά θολά σημεία που πρέπει να διευκρινιστούν με εγκυκλίους. Για παράδειγμα, τι θα ισχύσει εάν κατά τη διάρκεια της χρονιάς κάποιος ελεύθερος επαγγελματίας με δύο εργοδότες που καλύπτουν και οι δύο τα 2/3 των εισφορών κόψει δελτίο παροχής υπηρεσιών και σε κάποιον τρίτο;
Μετά την αρχική ανακούφιση για τους χιλιάδες ασφαλισμένους με μπλοκάκι, παράγοντες της ασφάλισης εκτιμούν ότι λόγω της σκληρής πραγματικότητας που επικρατεί στην αγορά εργασίας τελικά το κόστος της ασφάλισης θα κληθεί να το καλύψει εξ ολοκλήρου ο ασφαλισμένος.
Διπλή επιβάρυνση θα υποστούν από την 1/1/2017 οι απασχολούμενοι με μπλοκάκι αν έχουν παράλληλα για την ίδια απασχόληση και σχέση εξαρτημένης εργασίας. Δηλαδή θα καταβάλλουν ατομικές εισφορές ως ελεύθεροι επαγγελματίες (επιτηδευματίες, έμποροι, βιοτέχνες) οι οποίες θα υπολογίζονται με το 26,95% του φορολογητέου εισοδήματός τους, ενώ παράλληλα θα εξακολουθούν να πληρώνουν εισφορά και για σύνταξη και ασθένεια για την απασχόλησή τους ως μισθωτοί. Εξαιτίας της διπλής επιβάρυνσης πολλοί ελεύθεροι επαγγελματίες με μπλοκάκι σκέφτονται προτού αλλάξει η χρονιά να προχωρήσουν σε λήξη των εργασιών τους, αναζητώντας άλλους τρόπους να αμείβονται – ενδεχομένως με κούρεμα των αποδοχών τους ή επιλέγοντας να κρύβουν τα πραγματικά τους εισοδήματα μέσω της μη έκδοσης αποδείξεων παροχής υπηρεσιών.
Αγρότες
Το 2017 οι αγρότες θα πληρώσουν το 14% του εισοδήματός τους για εισφορά υπέρ σύνταξης, το 2018 θα κληθούν να καταβάλουν το 17% και από το 2019 και μετά το 20%. Αντίστοιχα ορίζεται ότι η εισφορά για υγεία θα είναι στο 6,95% του εισοδήματος και για ΛΑΕ στο 0,5%.
Ενας αγρότης που δηλώνει 5.000 ευρώ ετήσιο εισόδημα οδηγείται στην κατώτατη ασφαλιστική κλάση ώστε να φτάσει το 2019 να πληρώνει 1.544 ευρώ εισφορές τον χρόνο (για σύνταξη, υγεία και ΛΑΕ).
Δικαιούχοι ΕΚΑΣ: Το υπουργείο Εργασίας έχει δεσμευτεί ότι η εξοικονόμηση της δαπάνης θα γίνει μέσω της μείωσης των ποσών που θα χορηγηθούν και όχι μέσω της μείωσης του αριθμού των δικαιούχων. Αυτό σημαίνει ότι για να βγει ο λογαριασμός θα πρέπει τα επιδόματα να περικοπούν έως 40%. Δηλαδή το επίδομα των 230 θα μειωθεί στα 138 ευρώ.
Μειώσεις συντάξεων
Οι περικοπές συντάξεων και παροχών θα συνεχιστούν και την ερχόμενη χρονιά.
Ειδικότερα, από τις τσέπες των δικαιούχων επικουρικών θα κάνουν φτερά 233,9 εκατ. ευρώ, τα οποία μαζί με τα φετινά 114,6 ανεβάζουν τον συνολικό λογαριασμό για τους συνταξιούχους στα 348,5 εκατ. ευρώ.
Άλλα 26,9 εκατ. υπολογίζονται ως εξοικονόμηση από τις νέες επικουρικές συντάξεις που θα εκδοθούν εντός του 2017.
Από τις μειώσεις των νέων συντάξεων προβλέπεται να εξοικονομηθούν 63 εκατ. από τον ιδιωτικό τομέα και άλλα 23,4 εκατ. από τον δημόσιο. Από τις αλλαγές στον τρόπο υπολογισμού των κύριων συντάξεων επηρεάζονται κατά κύριο λόγο οι δημόσιοι υπάλληλοι που φεύγουν με πολλά έτη ασφάλισης (από 30ετία και πάνω), καθώς και όσοι θα συνταξιοδοτηθούν με τις ειδικές διατάξεις για τους γονείς ανηλίκων, άνδρες και γυναίκες. Ιδιαίτερα χαμένοι, σύμφωνα με τους ειδικούς της κοινωνικής ασφάλισης, είναι οι ενταγμένοι σε ειδικά μισθολόγια (πανεπιστημιακοί, γιατροί του ΕΣΥ, ένστολοι).
– Νέοι συνταξιούχοι χηρείας: Η εξοικονόμηση φτάνει σωρευτικά τη διετία 2016-2017 στα 58,7 εκατ. ευρώ σε δημόσιο (20,1 εκατ.) και ιδιωτικό τομέα (38,6 εκατ.).
– Υψηλοσυνταξιούχοι: Η εφαρμογή των νέων πλαφόν και το κούρεμα των υψηλών συντάξεων (άνω των 2.000 ευρώ μεικτά για μία κύρια σύνταξη και 3.000 άθροισμα) θα αποφέρει το 2017 43,1 εκατ. από τον ιδιωτικό τομέα και 89,3 εκατ. από τον δημόσιο.
– Τραπεζοϋπάλληλοι σε προσυνταξιοδοτικό: Οι περικοπές της παροχής ως 21% που υπολογίζεται πλέον με χαμηλότερους συντελεστές θα αποφέρει φέτος 2,7 εκατ. και συνολικά 29,1 εκατ. ευρώ μέχρι το τέλος του 2017.
– Μερισματούχοι: Μικρή εξοικονόμηση ύψους 500.000 ευρώ προβλέπεται από τις περικοπές των μερισμάτων εντός του 2017, αφού επήλθε σφαγή το 2016, αποφέροντας στα ταμεία 207 εκατ. ευρώ.
Από το 2017 θα χορηγηθεί σε πανελλαδική εμβέλεια το Κοινωνικό Εισόδημα Αλληλεγγύης, το οποίο θα επιβαρύνει τον Προϋπολογισμό με 571 εκατ. – συνολικά το κονδύλι θα φτάσει στα 760 εκατ. ευρώ. Προβλέπονται επίσης εξορθολογισμός των οικογενειακών επιδομάτων (κατάργηση οικογενειακών παροχών στη σύνταξη), νέες εισφορές ΟΓΑ, αναπροσαρμογή των εφάπαξ κ.ά.
Οι ωφελούμενοι
Οι ειδικοί επισημαίνουν ότι από το νέο σύστημα ωφελούνται: οι ελεύθεροι επαγγελματίες – έμποροι που ασφαλίζονται σήμερα στον ΟΑΕΕ σε υψηλές ασφαλιστικές κατηγορίες και έχουν δραστηριότητα πάνω από 15 χρόνια. Αυτοί οι ασφαλισμένοι ωφελούνται αν δηλώνουν εισόδημα μέχρι 25.000 ευρώ. Οι συγκεκριμένες κατηγορίες εμπόρων ασφαλίζονται σήμερα στις κατηγορίες από Π09 και πάνω και πληρώνουν περί τα 7.000 ευρώ το έτος. Με το νέο καθεστώς και εισόδημα 25.000 πέφτουν στα 6.700 ευρώ. Αντίθετα, οι έμποροι (ΟΑΕΕ) με δραστηριότητα κάτω από 15 χρόνια έχουν ωφέλεια αν δηλώνουν μέχρι 15.000 ευρώ. Για παράδειγμα, ελεύθερος επαγγελματίας με 10ετή δραστηριότητα πληρώνει σήμερα 4.650 ευρώ, ενώ θα πληρώνει 4.000 με εισόδημα 15.000 ευρώ τον χρόνο.
Για τον υπολογισμό των εισφορών του 2017 είχε αρχικά αποφασιστεί να ληφθεί υπόψη το εισόδημα που δηλώθηκε για το 2015 και έχει ήδη εκκαθαριστεί. Οταν εκκαθαριστεί και το εισόδημα του 2016 -προς τα μέσα του 2017-, τότε θα επανυπολογιστούν οι εισφορές με βάση το καθαρό φορολογητέο εισόδημα του 2016 και θα συμψηφιστούν μέχρι και τον Δεκέμβριο του 2017 με τα ποσά που θα έχουν καταβληθεί τους πρώτους μήνες του έτους. Ωστόσο τα ποσά που προέκυπταν για συμψηφισμό ήταν μεγάλα, καθώς είναι σύνηθες φαινόμενο ένας ελεύθερος επαγγελματίας να είχε δηλώσει μεγάλο εισόδημα το 2015 αλλά το 2016 ο τζίρος του να έχει υποστεί δραματική συρρίκνωση.
Οι έντονες διαμαρτυρίες των ασφαλισμένων ανάγκασαν το Υπουργείο Εργασίας να αλλάξει και πάλι τη βάση υπολογισμού, επιχειρώντας δικαιότερη προσέγγιση. Μέχρι τώρα, έναν μήνα πριν από την εφαρμογή του μέτρου, δεν έχει εκδοθεί καμία εγκύκλιος, ενώ πιθανολογείται ότι η εφαρμογή θα πάρει παράταση για τους πρώτους μήνες του 2017.