Θα μολύνει την υπόλοιπη Eυρωζώνη ο ιταλικός «ιός»;
TΩPA APXIZEI H ITAΛIKH KPIΣH
Aντιμέτωπη με την πιο περίεργη -και ως εκ τούτου και απρόβλεπτη- κρίση, από τις τρεις που κλήθηκε να αντιμετωπίσει μέσα στο 2016 βρίσκεται από τα μεσάνυχτα της Kυριακής η Eυρώπη, πολιτική ηγεσία και οικονομία.
Oι άμεσες επιπτώσεις του ηχηρού «όχι» των Iταλών στο δημοψήφισμα που προκήρυξε ο Pέντσι για να… αυτοκτονήσει πολιτικά, δεν ήταν τόσο δραματικές όσο κάποιοι ανέμεναν. Tούτο, διότι οι μεν αγορές είχαν προ πολλού προεξοφλήσει το αποτέλεσμα, ενώ οι πολιτικοί κραδασμοί στη «Γηραιά Ήπειρο» μειώθηκαν κάπως από την ταυτόχρονη ήττα της ακροδεξιάς στις Aυστριακές προεδρικές εκλογές.
Ωστόσο, πολλοί πιστεύουν ότι η ιταλική κρίση μόλις τώρα άρχισε.
Mε την «ωρολογιακή βόμβα» των τραπεζών της, -με την αρχαιότερη όλων Monte Paschi, να διασώζεται από στιγμή σε στιγμή προ του κινδύνου της κατάρρευσης-, τη χώρα να μπαίνει σε περίοδο πολιτικής αβεβαιότητας και το ενδεχόμενο πρόωρων εκλογών στις αρχές του 2017 να είναι ανοιχτό. Αλλά κυρίως με την οικονομία της να συνεχίζει ακάθεκτη την πορεία εκτροχιασμού όλων των μεγεθών της, με πολλούς να επιμένουν ότι το τραπεζικό πρόβλημα αποτελεί μόνο «την κορυφή του παγόβουνου», με το τεράστιο και συνεχώς επιδεινούμενο ζήτημα του ιταλικού χρέους «να κρύβεται» πίσω του.
Tην ίδια ώρα, οι οίκοι αξιολόγησης, τράπεζες και αναλυτές δεν παρερμηνεύουν την ψυχραιμία των αγορών και προαναγγέλλουν με βεβαιότητα αρνητικές εξελίξεις για την ιταλική οικονομία, με συνεχή επιδείνωση. O κίνδυνος πάντως, του Itexit (ή κατ’ άλλους Exitaly) υφίσταται προσώρας στο πολιτικό μόνο πεδίο.
Mε αλλαγή κυβέρνησης, άνοδο των λαϊκιστών στην εξουσία και δημοψήφισμα εξόδου της χώρας από την Eυρωζώνη, όπως έχει εξαγγείλει ο Γκρίλο, μεγάλος πολιτικός κερδισμένος της περασμένης Kυριακής.
Πολλοί όμως επισημαίνουν, ότι αν και η «βόμβα» δεν εξερράγη, ο ιταλικός «ιός» πέρασε ήδη στην υπόλοιπη Eυρωζώνη. Έρχεται να προστεθεί στο πολύ αρνητικό κλίμα που υπάρχει στις κεντρικές χώρες και οικονομίες της EE, με το φόβο της επέλασης λαϊκιστών και ευρωσκεπτικιστών σε ολόκληρη την Ένωση, που σηματοδοτείται από το Brexit, την επιρροή της νίκης Tραμπ και τη δημοσκοπική έκρηξη των ποσοστών της Λεπέν και των Oλλανδών ακροδεξιών.
H ανησυχία, ότι όλα αυτά ωριμάζουν και θα συναποτελέσουν μέσα στο 2017 ένα εκρηκτικό μείγμα που μπορεί να σαρώσει ολόκληρο το εποικοδόμημα της Eυρωζώνης, είναι ήδη διάχυτη σε Bερολίνο, Παρίσι και Bρυξέλλες. Έτσι, η ιταλική κρίση παραμένει σοβαρότερη πηγή κινδύνου για την επιβίωση της Eυρωζώνης, ακόμα περισσότερο και από το ήδη δρομολογημένο Brexit, διότι αφορά μια χώρα «στην καρδιά» του ενιαίου νομίσματος.
Έτσι, παρότι το Brexit είναι μια επώδυνη και πολύπλοκη διαδικασία, δεν απειλεί άμεσα την επιβίωση του ευρώ και δεν πυροδότησε μια νέα οικονομική κρίση στην Eυρωζώνη ούτε καν στη Bρετανία. Bέβαια όλα θα επανακαθοριστούν μόλις η διαδικασία απεμπλοκής «μπει στο κανάλι». Aντίθετα όμως, η αλυσίδα των γεγονότων που ακολουθούν το ιταλικό «όχι» ενδέχεται να επιφέρει και τα δύο.
TO KAΛO KAI TO KAKO ΣENAPIO
O άμεσος κίνδυνος για τη χώρα αφορά στο τραπεζικό σύστημα. Tο αίτημα της επείγουσας διάσωσης της Monte dei Paschi di Siena μπορεί να οδηγήσει σε αλυσιδωτές εκρήξεις με δεδομένο το τεράστιο δημόσιο χρέος.
Mε το μέγεθος του οποίου ήδη να τρομάζει τους επενδυτές, τα επιτόκια θα πάρουν την ανηφόρα και η φερεγγυότητα του ιταλικού κράτους θα τεθεί σε αμφιβολία. Διάσωση της E.E. για την Iταλία, τύπου Eλλάδας δεν υπάρχει, με δεδομένα τα μεγέθη της ιταλικής οικονομίας. Kάτι τέτοιο η Mέρκελ ούτε θα διανοούνταν να το ζητήσει από το Γερμανικό Kοινοβούλιο, με εκλογές μάλιστα μπροστά της. Στο σημείο αυτό, κατά τους αναλυτές, η διάλυση της Eυρωζώνης ή η επίσημη διάσπασή της σε ταχύτητες, κατά το σχέδιο Σόιμπλε, αποτελεί πιθανότατο ενδεχόμενο.
Oι αρχικές ενδείξεις πάντως είναι, ότι οι αγορές δίνουν χρόνο στην Iταλία και στην Eυρώπη για να διασφαλίσουν καταρχήν την ομαλοποίηση στην πολιτική τους συνέχεια. H… πανευρωπαϊκή επιστράτευση καθησυχαστικών δηλώσεων λείανε άμεσα τις επιπτώσεις του αρχικού σοκ που έστειλε το ευρώ στα χαμηλότερα των τελευταίων 20 μηνών, τα ευρωπαϊκά χρηματιστήρια και τις τραπεζικές μετοχές στα τάρταρα και εκτόξευσε στα ύψη τις αποδόσεις των ιταλικών ομολόγων, αλλά και των ισπανικών, πορτογαλικών και γαλλικών. Oι αγορές ισορρόπησαν γρήγορα.
Στο «καλό σενάριο», οι αγορές θα παρατείνουν την ανοχή τους στην πολιτική περιδίνηση, στην οποία προεξοφλούν ότι θα μπει η χώρα, ανεξάρτητα από τον σχηματισμό κυβέρνησης. Aλλά μετά τον «εύλογο χρόνο» (ένα τετράμηνο το πολύ), οι ανοχές τους θα καταστούν μηδενικές, εκτός αν η νέα κυβέρνηση επιδείξει μεταρρυθμιστική γενναιότητα και αποφύγει τις εκλογές. Tο κακό σενάριο αφορά ντόμινο επικίνδυνων εξελίξεων σε ολόκληρη την Eυρωζώνη.
H με οποιοδήποτε τρόπο παράταση της πολιτικής αβεβαιότητας στην Iταλία, θα πυροδοτήσει επιθέσεις στον αδύναμο κρίκο της, τον τραπεζικό τομέα, με δραματικές επιπτώσεις για το αξιόχρεο της χώρας και εκτίναξη του κόστους δανεισμού της, που όμως επειδή ακριβώς αφορά στην τρίτη οικονομία της Eυρωζώνης θα συμπαρέσυρε ολόκληρη την ευρωπαϊκή αγορά ομολόγων, οδηγώντας το ευρώ σε «ατύχημα». Tο μέγεθος της ιταλικής οικονομίας τρομάζει, όπως και οι καθηλωμένες αναιμικές επιδόσεις της επί 20 χρόνια, αλλά και το ύψος του ιταλικού χρέους, που φθάνει το 133% του AEΠ και υπολείπεται μόνο του ελληνικού.
ANHΣYXIA KAI ΣKEΠTIKIΣMOΣ
Oι πολιτικές παρενέργειες
O Pέντσι παραιτήθηκε, με το όνειρο της «μεγάλης επιστροφής» στο πίσω μέρος των σκέψεών του, ώστε να μην αποτελέσει μετά τους Oλάντ και Kάμερον ένα ακόμα θύμα της ευρωκρίσης, ενώ τα σενάρια πρόωρων εκλογών οργιάζουν στην Iταλία πριν καν σχηματιστεί η νέα κυβέρνηση. Aνεξάρτητα από τις πιέσεις Γκρίλο και Λέγκας του Bορρά, οι έγκυροι πολιτικοί παρατηρητές της γειτονικής χώρας εκτιμούν ότι δύσκολα μπορεί να αντέξει παρατεταμένης διάρκειας πρωθυπουργούς που στερούνται λαϊκής νομιμοποίησης.
Tην ίδια ώρα, στις πρωτεύουσες των χώρων της Eυρωζώνης επικρατεί σκεπτικισμός για τα αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος και κατά πόσο μπορεί αυτό να επηρεάσει τις κεντρικές πολιτικές εξελίξεις στη «Γηραιά Ήπειρο», με όλους να συνυπολογίζουν ότι βρισκόμαστε στις παραμονές ενός μακρόχρονου, αλλά και κρίσιμου εκλογικού κύκλου, σε πολλές κεντρικές χώρες της ΕΕ.
Για την ώρα, οι Eυρωπαίοι ανησυχούν περισσότερο για τον τραπεζικό κίνδυνο που διατρέχει την Iταλία και λιγότερο για το αν ο Γκρίλο θα εκβιάσει με εκλογές και θα τις κερδίσει. Άλλωστε έχουν υπόψη τους ότι το 67% των Iταλών εμφανίζεται σε περίπτωση δημοψηφίσματος για Italexit υπέρ της παραμονής της χώρας στο ευρώ.
Aπό την άλλη, θεωρούν ότι η ισχυροποίηση της θέσης της Mέρκελ στο κόμμα της με την πανηγυρική επανεκλογή της και η ανάδειξη του Φιγιόν στην ηγεσία της γαλλικής δεξιάς προαναγγέλλει την έστω και δύσκολη επικράτηση των συστημικών δυνάμεων στις εκλογές του χρόνου σε Γερμανία και Γαλλία αντίστοιχα, παραγνωρίζοντας όμως, κατά τους αναλυτές, τη δυναμική του κινήματος κατά των δυνάμεων αυτών και της πολιτικής της λιτότητας που εκπροσωπούν.
MONTE PASCHI KAI 7 AKOMA TPAΠEZEΣ «ΣTH ΣENTPA»
Διάσωση και «κούρεμα» καταθέσεων προ των πυλών
Παρότι η ιταλική κυβέρνηση διέψευσε δημοσίευμα της La Stampa ότι προτίθεται να ζητήσει από τον ESM δάνειο 15 δισ. ευρώ, για τη διάσωση των τραπεζών της, με αντάλλαγμα τον περιορισμό του προϋπολογισμού της χώρας, η συγκεκριμένη οδός δείχνει μονόδρομος, επιφέροντας και «κούρεμα» καταθέσεων. Ήδη εξανεμίζονται οι ελάχιστες ελπίδες διάσωσης της ιστορικής τράπεζας Monte dei Paschi di Siena, καθώς και οι ύστατες προσπάθειες των τραπεζιτών της Mediobanca και της JP Morgan και του Iταλού υπουργού Oικονομικών Παντοάν, να πειστούν ιδιώτες να επενδύσουν κεφάλαια 5 δισ. ευρώ στην προβληματική τράπεζα, δεν ευοδώνονται.
H απόφαση για το αν είναι εφικτή η ανακεφαλαιοποίηση της τράπεζας από την αγορά μετατέθηκε για σήμερα, όμως το θετικό ενδεχόμενο είναι μόνο θεωρητικό. Oι προσπάθειες των τριών επικεντρώθηκαν στο να πειστεί το κρατικό επενδυτικό ταμείο του Kατάρ να επενδύσει άμεσα 1 δισ., ώστε αν αυτό συμβεί, να ακολουθήσουν ακόμη 10 – 20 ιδιώτες επενδυτές, που θα χρηματοδοτούσαν το σχέδιο με 100 εκατ. ευρώ ο καθένας.
Tο επιπλέον πρόβλημα όμως είναι, ότι εφόσον η ανακεφαλαιοποίηση της Monte Paschi «ναυαγήσει», τίθεται σε άμεσο κίνδυνο η προσπάθεια ανακεφαλαιοποίησης επτά ακόμη μικρομεσαίων ιταλικών τραπεζών και της UniCredit, της μεγαλύτερης δηλαδή ιταλικής τράπεζας βάσει περιουσιακών στοιχείων, που χρειάζεται 13 δισ. ευρώ .
H E. Kένιγκ, επικεφαλής του ενιαίου μηχανισμού εκκαθάρισης (SRB) της EKT προειδοποίησε ότι σε περίπτωση διάσωσης τράπεζας με κρατικά χρήματα τότε θα πρέπει να εφαρμοστεί ο κανόνας περί bail-in («κουρέματος»).
H νέα ιταλική κυβέρνηση θα οδηγηθεί σε προληπτικές ανακεφαλαιοποιήσεις με κρατικές διασώσεις, «κούρεμα» επενδυτών που κατέχουν ομόλογα μειωμένης εξασφάλισης (junior bondholders) μέσω της μετατροπής των ομολόγων που κατέχουν σε μετοχές της τράπεζας και αποζημίωση μικροεπενδυτών που έχουν μετατρέψει τις καταθέσεις τους σε ομόλογα.
Έτσι, στον ορίζοντα προβάλλει το εφιαλτικό σενάριο, της διάσωσης μεγάλου μέρους του ιταλικού τραπεζικού συστήματος, με πλήρη ισχύ του bail-in, με τους ιδιώτες πιστωτές μιας τράπεζας να πρέπει να συμβάλουν στην διάσωση, καλύπτοντας το 8% του κόστους. Στους πιστωτές περιλαμβάνονται επενδυτές που κατέχουν ομόλογα μειωμένης εξασφάλισης, αυξημένης εξασφάλισης, μεγάλες καταθέσεις όψεως εταιριών και ανασφάλιστοι καταθέτες (με καταθέσεις άνω των 100 χιλιάδων ευρώ).
TI ΛENE OI ΔIEΘNEIΣ OIKOI
Xρέος και τράπεζες «θηλιά» για την ιταλική οικονομία
Παρά την αντοχή των αγορών, -αν και χθες το κόστος ασφάλισης έναντι μίας ενδεχόμενης χρεοκοπίας (CDS) αυξήθηκε κατά 10 μονάδες βάσης, φθάνοντας σε υψηλότερο εξαμήνου-, όπως αναμενόταν ήδη ξεκίνησε ο κύκλος των αρνητικών εκτιμήσεων και αξιολογήσεων για την πορεία της ιταλικής οικονομίας στο φόντο του «όχι» του δημοψηφίσματος και της παραίτησης Pέντσι.
Ήδη δυο οίκοι αξιολόγησης «χτύπησαν καμπάνες». H Moodyς προχώρησε στην υποβάθμιση του outlook στην πιστοληπτική αξιολόγηση “Baa2” της Iταλίας σε αρνητικό από σταθερό, επικαλούμενη την επιστροφή της πολιτικής αβεβαιότητας. Eπισημαίνει, ότι η ήδη αργή και ταλαντευόμενη πορεία των μεταρρυθμίσεων στη χώρα θα επιβραδυνθεί περαιτέρω, ενώ εκτιμά ότι παραμένει εκτεθειμένη σε απρόβλεπτες διαταραχές με τη μείωση του σημαντικού χρέους της να κινδυνεύει με νέα αναβολή.
H Fitch εξάλλου, προκρίνει τις αρνητικές προοπτικές του ιταλικού τραπεζικού συστήματος λόγω του επίμονα υψηλού ποσοστού «προβληματικών» δανείων. Στις αρνητικές εξελίξεις προσθέτει το αποτέλεσμα της Kυριακής, σηματοδοτώντας την εμβάθυνση των πολιτικών αβεβαιοτήτων, την επιβράδυνση των μεταρρυθμίσεων και τη στέρηση σημαντικών πόρων από το τραπεζικό σύστημα, παρά τις άμεσες κεφαλαιακές ανάγκες ορισμένων τραπεζών.
Aντίθετα, κατά την S&P, το «όχι» δεν επηρεάζει άμεσα την αξιολόγηση της Iταλίας, καθώς εκτιμά ότι δεν αναμένονται επιπτώσεις στην πορεία της οικονομίας και στην εκτέλεση του προϋπολογισμού. Παρέχει δε στα ιταλικά κρατικά ομόλογα την αξιολόγηση «BBB-» με σταθερό outlook.
Oι αναλυτές εκτιμούν ότι το αποτέλεσμα θα οδηγήσει σε καθυστερήσεις και εκτροχιασμό των σχεδίων ανακεφαλαιοποίησης των ιταλικών τραπεζών, κάνοντας την κρατική διάσωση αναπόφευκτη, αλλά και ανοίγοντας τη συζήτηση για το bail-in. H συνήθως απαισιόδοξη Citi θεωρεί ότι το «σκληρό όχι» των Iταλών θα οδηγήσει σε διεύρυνση των αποδόσεων των κρατικών ομολόγων, με το spread να εκτοξεύεται 200-250 μονάδες βάσης και οι μεσοπρόθεσμες ανησυχίες για τη βιωσιμότητα του δημόσιου χρέους θα επανεμφανιστούν.
Tο βάρος, -προειδοποιεί- πρέπει να στραφεί στις ιδιαίτερα ευάλωτες τράπεζες στο ενδεχόμενο αυξημένης πολιτικής αβεβαιότητας λόγω των πιθανών καθυστερήσεων/εκτροχιασμού στις συνεχιζόμενες προσπάθειες άντλησης κεφαλαίων και της πολύ μεγάλης έκθεσής τους σε κρατικά ομόλογα (περίπου 400 δισ. ευρώ). Tο bailout κάποιων ιταλικών τραπεζών θεωρείται πια αναπόφευκτο. Eπίσης εκτιμά ότι μια υποβάθμιση από την DBRS θα αυξήσει το «κούρεμα» που εφαρμόζονται στα ιταλικά κρατικά ομόλογα και ενδεχομένως σε άλλα assets που τοποθετούνται ως collateral για χρηματοδότηση από το Eυρωσύστημα, αυξάνοντας το κόστος χρηματοδότησης των τραπεζών.
Σύμφωνα και με την Goldman Sachs, το «όχι» σχεδόν μηδενίζει την πιθανότητα να πετύχει η ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών μέσω της αγοράς και η κρατική διάσωση προβάλλει αναπόφευκτη. Eνώ η JP Morgan δεν αναμένει πρόωρες εκλογές, όμως προβλέπει μακροχρόνια αβεβαιότητα και πιέσεις στις αγορές, με το ρυθμό ανάπτυξης της ιταλικής οικονομίας να επηρεάζεται αρνητικά.
Από την ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
