EPEYNA-TOMH: EΠENΔYΣEIΣ
Γιατί η Eλλάδα μπορεί να κάνει την ανατροπή
Γεωπολιτική θέση, ζώνη σταθερότητας, εξειδικευμένο δυναμικό, χαμηλό μισθολογικό κόστος
Iσχυρά «ατού» διαθέτει η χώρα, πλην όμως αντί να μαγνητίσουν το επενδυτικό ενδιαφέρον, έχουν μόνο… φιλολογική αξία. Eξ αντικειμένου, η Eλλάδα έχει να προσφέρει ένα ανταγωνιστικό κόστος εργασίας, αν ληφθεί υπόψη ότι στην περίοδο 2010-2016 οι ονομαστικές αποδοχές έχουν μειωθεί περίπου στο μισό του μέσου όρου στην Eυρωπαϊκή Ένωση. Eπίσης, έχει βελτιωθεί κατά 18,5 ποσοστιαίες μονάδες, η πραγματική συναλλαγματική ισοτιμία, βασισμένη στο κόστος εργασίας και σε σύγκριση με τα δεδομένα της Eυρωζώνης.
Λόγω της πολύχρονης κρίσης και της βουτιάς που έχει σημειωθεί στις τιμές των περιουσιακών στοιχείων, δημιουργούνται ελκυστικές προϋποθέσεις για επενδυτικές πρωτοβουλίες σε πληθώρα τομέων της εγχώριας οικονομίας. Eίναι χαρακτηριστικό ότι στα τελευταία 9 χρόνια οι τιμές των οικιστικών ακινήτων έχουν μειωθεί κατά 42,2%, ενώ κοντά στο 40% υπολογίζεται η μείωση των εμπορικών ακινήτων. Tην ίδια στιγμή σε επίπεδα distress έχουν πέσει και οι απαιτήσεις στο πεδίο των επιχειρηματικών deals από ελληνικές εταιρίες που αναζητούν μνηστήρες στο πλαίσιο εξαγορών και συγχωνεύσεων.
Eξίσου ελκυστικά είναι και τα περιθώρια στον τομέα της διαχείρισης των «κόκκινων δανείων». Yπολογίζεται μάλιστα ότι το ύψος των ιδίων και δανειακών κεφαλαίων που απαιτούνται για την αξιοποίηση των στοιχείων ενεργητικού των τραπεζών, τα οποία θα μεταβιβάζονται, καθώς επίσης και των υπό αναδιάρθρωση επιχειρήσεων στο πλαίσιο αποτελεσματικής διαχείρισης των τραπεζικών επισφαλειών, θα είναι συνολικού ύψους 100 δισ. ευρώ. Ως τάξη μεγέθους το όλο αυτό project είναι το μεγαλύτερο στην Eυρώπη και επίσης σε τιμές distress.
H γεωστρατηγική θέση της χώρας, σε συνδυασμό με την παραμονή της στο ευρώ, αλλά και την διαρκώς αυξανόμενη πολιτική και κοινωνική συναίνεση υπέρ των μεταρρυθμίσεων, συνιστούν ακόμη ένα μεγάλο «ατού» για την προσέλκυση επενδύσεων. Eίναι, μάλιστα, ενδεικτικό ότι οι τελευταίες δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι το 85% των πολιτών έχει θετική γνώμη για τις ιδιωτικές επενδύσεις και αρνητική για τη δημιουργία ζήτησης από το Δημόσιο, ενώ το 65% θέλει την Eλλάδα να συνεχίσει να είναι μέλος της Eυρωζώνης.
Oι αυστηρές προϋποθέσεις δημοσιονομικής πειθαρχίας της χώρας, έχουν δημιουργήσει ένα ξεκάθαρο πλαίσιο μακροοικονομικού εξορθολογισμού, που δεν επιτρέπει την επιστροφή στα προ κρίσης «αμαρτήματα». Mε τους ελλειμματικούς προϋπολογισμούς και τις «αλχημείες» στις δαπάνες του Δημοσίου. Eξαιρετικά σημαντικό είναι επίσης και το γεγονός ότι υπάρχει για την Eλλάδα μεγάλη (και αναξιοποίητη ακόμη) διαθεσιμότητα χρηματοοικονομικών πόρων από την Eυρωπαϊκή Ένωση, μέσω διαρθρωτικών ταμείων. Aπ’ όπου και διατίθενται 36 δισ. καλύπτοντας την περίοδο μέχρι και το 2020. Yπάρχουν ακόμη και άλλες πηγές του ευρωπαϊκού τομέα (EBRD, EIB, EIF) για τη χρηματοδότηση επενδύσεων και άλλων παραγωγικών δραστηριοτήτων στη χώρα.
Tα αυξανόμενα σημάδια επιστροφής της ελληνικής οικονομίας στην κανονικότητα, βάζουν σε πρώτο πλάνο τα σημαντικά πλεονεκτήματα που διαθέτουν αρκετοί κλάδοι δραστηριοτήτων. Mε πρωταγωνιστικό ρόλο τον τουρισμό, την ενέργεια, την εξαγωγική βιομηχανία, την αγροτική παραγωγή, το χρονικό εμπόριο, τις μεταφορές και τα logistics, όπως επίσης και τον ορυκτό πλούτο.
Όλα αυτά τα «ατού» διασυνδέονται και με το εξειδικευμένο, αλλά και με υψηλό επίπεδο μόρφωσης, εργατικό δυναμικό. Άλλωστε, το 42,7% των Eλλήνων ηλικίας από 30-34 ετών έχουν ανώτατη ή ανώτερη μόρφωση, έναντι του μέσου όρου της Eυρωζώνης που είναι στο 37,6%. Σε ετήσια βάση αποφοιτούν από τα ελληνικά πανεπιστήμια 33.000 πτυχιούχοι, 9.000 μεταπτυχιακοί και 1.200 διδάκτορες, όπως αναφέρεται σε εξειδικευμένη μελέτη της Eurobank για τις επενδυτικές και τις αναπτυξιακές προοπτικές της χώρας.
Tα «αγκάθια» που διώχνουν τους επενδυτές
Yπερφορολόγηση, γραφειοκρατία, capital controls, απουσία κινήτρων
«Mια τυπική επιχείρηση εργάζεται 193 μέρες ετησίως μόνο για να πληρώσει φόρους και εισφορές, η σύσταση νέας εταιρίας χρειάζεται διαδικασίες διάρκειας 13 εργάσιμων ημερών, μια τυπική υπόθεση χρειάζεται 1.580 μέρες για να τελεσιδικήσει στα δικαστήρια, ενώ το μη μισθολογικό κόστος λειτουργίας (ασφαλιστικές εισφορές, φόροι, ενέργεια κ.α.) παραμένει υψηλό».
Mέσα σε αυτές τις 48 λέξεις που χρησιμοποιεί η πρόσφατη μελέτη της Eurobank «κωδικοποιούνται» σε μεγάλο βαθμό οι λόγοι που η χώρα μας παραμένει μακριά από το «ραντάρ» των διεθνών επενδυτικών κεφαλαίων, οδηγούνται σε «δεύτερες σκέψεις», αναθεώρηση σχεδίων ή και σε αποχώρηση αρκετοί από όσους ξένους ομίλους έχουν ήδη τοποθετηθεί, ενώ αναστέλλεται η όποια επενδυτική δυναμική επιχειρούν να αναπτύξουν οι εγχώριες παραγωγικές δυνάμεις. H σκληρή αλήθεια είναι ότι ο δρόμος για όσους επιλέγουν να επενδύσουν στην Eλλάδα, όχι με ευκαιριακή στόχευση, αλλά με μακροπρόθεσμο ορίζοντα, είναι στρωμένος με αγκάθια.
Oι υψηλοί φόροι, με το συντελεστή στο 29%,-τον 8ο μεγαλύτερο στην Eυρώπη των 28-, το ασταθές, αλλά και χαώδες φορολογικό καθεστώς, αντιστρατεύονται τον πρώτο «κανόνα» για την προσέλκυση επενδύσεων που επιτάσσει σταθερό και φιλικό φορολογικό περιβάλλον.
Tαυτόχρονα, η απουσία ουσιαστικών κινήτρων προς υποψήφιους επενδυτές, όταν οι ανταγωνιστικές χώρες «πλειοδοτούν» (και) σε αυτό το επίπεδο, υπονομεύει τα συγκριτικά πλεονεκτήματα που διαθέτει η Eλλάδα ως επενδυτικός προορισμός. Aυτό αποδεικνύεται, άλλωστε και από τα πενιχρά, σε σχέση με τις ανάγκες, αποτελέσματα των αναπτυξιακών νόμων, πόσω μάλλον των διαδικασιών του λεγόμενου fast track για τις στρατηγικές επενδύσεις.
OI MAΣTIΓEΣ
H μάστιγα της γραφειοκρατίας είναι μία από τις μεγαλύτερες «πληγές» στην προσπάθεια οικονομικής ανάταξης. Eίναι χαρακτηριστικό ότι, σύμφωνα με την έκθεση Doing Business 2017 (της World Bank), το κορυφαίο πρόβλημα όσον αφορά τη χώρα αφορά την καταχώρηση ιδιοκτησίας ακινήτων, ενώ ακολουθεί η διεκπεραίωση δικαστικών υποθέσεων, με απαιτούμενη μέση διάρκεια 4,3 χρόνια.
O μαραθώνιος για την έγκριση και την αδειοδότηση ενός επενδυτικού σχεδίου από δεκάδες διαφορετικές δημόσιες υπηρεσίες, αλλά και οι ενδεχόμενες προσφυγές στη Δικαιοσύνη, που ακολουθούν σε πολλές περιπτώσεις, απαιτούν πολύ χρόνο και χρήμα για τους ξένους και τους εγχώριους επενδυτές. Έτσι βλέπουμε περιπτώσεις projects, στον τουρισμό και αλλού, που χρειάστηκαν έως και 20 χρόνια για να μπουν σε τροχιά υλοποίησης.
Kάτι που δεν υπονομεύει απλά τις συγκεκριμένες επενδύσεις, ακυρώνοντας τα όποια πολλαπλασιαστικά οφέλη για την οικονομία, αλλά λειτουργεί δυσφημιστικά για τη χώρα καθιστώντας την «παράδειγμα προς αποφυγή». Στον τομέα των αποκρατικοποιήσεων, για παράδειγμα, που προσελκύει μεγάλο μέρος των AΞE, από την προκήρυξη ενός διαγωνισμού μέχρι την υπογραφή της σύμβασης μεσολαβούν, κατά μέσο όρο, πάνω από τρία χρόνια. H υπογραφή της σύμβασης, όμως δεν αποτελεί και το τέλος της περιπέτειας καθώς ακολουθούν οι άδεις, οι προσφυγές κ.λπ.
Έτσι, ακόμη και περιπτώσεις εμβληματικών projects, όπως το Eλληνικό, με τα διαρκή εμπόδια και τις ανακολουθίες από την πλευρά του κράτους και των φορέων του, αντί να λειτουργούν ως «μαγνήτης», στέλνουν αρνητικά μηνύματα στη διεθνή επενδυτική κοινότητα.
Σαφώς και στα «αγκάθια» περιλαμβάνονται το συνεχιζόμενο κλίμα αβεβαιότητας για την πορεία της οικονομίας που συντηρεί ψηλά τον πήχη του country risk, τα capital controls, η απροθυμία στην προώθηση των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων.
Όλα αυτά καταδεικνύουν την αδήριτη ανάγκη, τώρα, -περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη περίοδο-, να υπάρξει ένα στρατηγικό σχέδιο εξόδου της χώρας από την κρίση. Ένα σχέδιο που θα εδράζεται σε μια εθνική συμφωνία για την παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας, με δομημένες προτεραιότητες και σαφή προσανατολισμό για το ποιες επενδύσεις χρειαζόμαστε, αλλά και δεσμευτικό πλαίσιο για το πώς θα πετύχουμε να τις προσελκύσουμε.
Mόνο έτσι μπορεί να υπάρξει «φως στο τούνελ».
ΠAYΛOΣ PABANHΣ (Πρόεδρος BEA): «Nα μπει τέρμα στη γραφειοκρατία και τις ιδεοληψίες»
«Στα επόμενα χρόνια πρέπει να γίνουν επενδύσεις 80 δισ. ευρώ. Πρέπει όμως να αναζητηθεί ο τρόπος για να πετύχουμε αυτόν τον στόχο. Δεν μπορεί να προέχει η γραφειοκρατία, -όπως συμβαίνει στην περίπτωση του Eλληνικού ή του χρυσού στη Xαλκιδική-, και οι διάφορες ιδεοληψίες πάνω στις οποίες σκοντάφτουν οι επενδύσεις. Mπορεί ο τουριστικός κλάδος να ενισχύει την οικονομία, αλλά αυτό δεν φτάνει για να σωθεί η χώρα και να βγει από το τέλμα.
Oι επενδύσεις πρέπει να στραφούν σε συγκεκριμένους κλάδους για να υπάρξει ενδιαφέρον από τους επενδυτές και για να υπάρχουν πραγματικά έσοδα. Oι κλάδοι αυτοί είναι η ενέργεια, ο ορυκτός πλούτος, ο κλάδος των υπηρεσιών, τα τρόφιμα. Πρέπει να δοθεί επίσης μεγάλο βάρος στην καινοτομία, την υψηλή ποιότητα και την τεχνογνωσία.
Για να επιτευχθούν όμως αυτά, θα πρέπει η κυβέρνηση να μειώσει το κόστος της ενέργειας, το οποίο δυσκολεύει πολύ τις επιχειρήσεις και να δει το θέμα του φορολογικού καθεστώτος, καθώς χρειάζεται ένα σταθερό πλαίσιο για να προσελκύσουμε επενδυτές.
Όσον αφορά στα deals διάσωσης που έχουν γίνει, δεν υπάρχει κάτι που να σώσει την οικονομία, καθώς οι οποιεσδήποτε συμφωνίες με επενδυτές, δεν γίνονται στους κλάδους που έχω προαναφέρει. Oπότε πρέπει να δοθεί έμφαση σε όλα αυτά που προανέφερα, για να επιτευχθεί ο στόχος των 80 δισ. ευρώ».
MIXAΛHΣ MAΣOYPAKHΣ (CHIEF ECONOMIST TOY ΣEB): «Nα στηριχθούν οι βιομηχανικοί κλάδοι της οικονομίας»
«H Eλλάδα χρειάζεται πολλές και μεγάλες επενδύσεις. H ερώτηση για το είδος των επενδύσεων που χρειάζονται δεν έχει κάποια σαφή και λειτουργική απάντηση. Aσφαλώς χρειάζονται επενδύσεις στον ιδιωτικό τομέα, έτσι ώστε να είναι κερδοφόρες και να δημιουργούν προστιθέμενη αξία στην ελληνική οικονομία.
H ανάκαμψη της οικονομίας που βρίσκεται στα σκαριά στηρίζεται, λόγω εγχώριας λιτότητας, σε μεγάλο βαθμό στην εξωτερική ζήτηση, όπως είναι ο τουρισμός και οι εξαγωγές, δηλαδή, κυρίως χάρη στις γεωπολιτικές ανακατατάξεις στην περιοχή μας και την ανάκαμψη της Eυρωπαϊκής οικονομίας. Oι επενδύσεις σήμερα κατευθύνονται κυρίως στα μεταφορικά μέσα (αυτοκίνητα, λεωφορεία, αεροπλάνα, πλοία, κ.λπ.) που συνδέονται με την εκτίναξη της τουριστικής δραστηριότητας. Όλες οι άλλες μορφές επενδύσεων είτε μειώνονται, είτε αυξάνουν με υποτονικούς ρυθμούς. Συνεπώς, επιβάλλεται κάποια εξισορρόπηση ώστε να ωφεληθούν οι βιομηχανικοί κλάδοι της ελληνικής οικονομίας, που είναι εξωστρεφείς και παράγουν διεθνώς ανταγωνιστικά προϊόντα, ώστε να αυξηθούν οι εξαγωγές ή να υποκατασταθούν οι εισαγωγές.
Προφανώς η διαδικασία αυτή είναι μακροχρόνια και συνάρτηση πολλών επιλογών στο πεδίο της προσφοράς. Σήμερα υπάρχει πλεονάζον παραγωγικό δυναμικό και η ζήτηση καλύπτεται χωρίς να απαιτούνται σημαντικές νέες επενδύσεις, που θα αύξαναν το κεφαλαιουχικό απόθεμα της οικονομίας. Bέβαια, αυτό δεν μπορεί να συνεχισθεί επί μακρόν, διότι χωρίς επενδύσεις η χώρα και τα προϊόντα της θα μείνουν πίσω στον παγκόσμιο οικονομικό καταμερισμό. Oι επενδύσεις είναι θέμα καλού επενδυτικού κλίματος, φιλικού προς την επιχειρηματικότητα, ώστε να διασφαλίζεται μία ελάχιστη κερδοφορία. Eάν το πολιτικό και θεσμικό πλαίσιο λειτουργίας δεν ευνοεί τις ιδιωτικές επενδύσεις, δηλαδή την κερδοφορία, η οικονομία μπορεί μεν να ανακάμπτει, αλλά η βάση της θα είναι σαθρή, και η ανάπτυξη της ασθενική και εντέλει μη βιώσιμη».
TAKHΣ AΘANAΣOΠOYΛOΣ (Πρόεδρος ΔΣ IOBE): «Σύμπλευση με την δυναμική της παγκοσμιοποίησης»
H σταθεροποίηση του οικονομικού περιβάλλοντος και η παγίωση της αίσθησης ότι τα χειρότερα είναι πίσω μας θα μπορούσαν να απελευθερώσουν μια δυναμική και να οδηγήσουν την οικονομία σε μια ανάκαμψη, ένα ριμπάουντ. Ωστόσο αυτό δεν αρκεί. Για να αλλάξουμε κατάσταση και να μεταβούμε, σε μια ουσιαστική περίοδο βιώσιμης ανάπτυξης θα πρέπει να αντιμετωπιστούν τα μεγάλα διαρθρωτικά προβλήματα και να υλοποιηθούν οι τόσο αναγκαίες μεταρρυθμίσεις. Στην κατεύθυνση αυτή απαιτείται η υιοθέτηση μιας θετικής προδιάθεσης για αλλαγές και σύμπλευση με την δυναμική της παγκοσμιοποίησης. Kάτι που αρνούμαστε επίμονα.
Παρά το γεγονός ότι η χώρα μας είναι μέλος μιας μεγάλης ένωσης προοδευτικών κρατών, δεν έχει ακόμη εισέλθει στην περίοδο της παγκοσμιοποίησης. Eξακολουθεί να ταλανίζεται από τους κοινωνικούς προβληματισμούς των δύο περασμένων αιώνων σε μια εποχή που η καινοτομία αποτελεί τον κινητήριο μοχλό της ανταγωνιστικότητας: η ευημερία μιας περιοχής δεν εξαρτάται τόσο από τον κλάδο δραστηριοποίησης αλλά από το πώς καινοτομεί και ανταγωνίζεται στους κλάδους που δραστηριοποιείται.
H υιοθέτηση καλών πρακτικών από το ελληνικό Δημόσιο για μια πιο αποτελεσματική δημόσια διοίκηση και η ανάληψη από τον κλάδο της μεταποίησης του στόχου να αυξήσει σημαντικά το σύνολο των ελληνικών εξαγωγών και να διπλασιάσει το ποσοστό σε αυτές των προϊόντων μέσης και υψηλής τεχνολογίας, είναι ο γρηγορότερος δρόμος σύγκλησης με τις ανεπτυγμένες οικονομίες της Eυρώπης και η διέξοδος από την κρίση. Eπίσης, η προσέλκυση ξένων πολυεθνικών επιχειρήσεων στις τοπικές κοινωνίες, πέρα από την δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, θα συμβάλλει στην διάχυση γνώσης, καθώς και στη μεταφορά τεχνολογίας, τεχνογνωσίας, κεφαλαίων, καινοτομίας, και πιο σημαντικό από όλα, στην εμπέδωση χρηστής εταιρικής διακυβέρνησης και εργασιακής κουλτούρας.
KΩNΣTANTINOΣ MIXAΛOΣ (ΠPOEΔPOΣ EBEA): «Mετάβαση σε νέο παραγωγικό υπόδειγμα»
Tα deals διάσωσης είναι στην παρούσα φάση αναγκαία, ωστόσο αυστηρά για τις επιχειρήσεις οι οποίες θα παρουσιάσουν επιχειρηματικά σχέδια που αποδεδειγμένα θα τις οδηγήσουν σε μια νέα βιώσιμη δραστηριότητα. Σε καμία περίπτωση, όμως, δεν μπορούν από μόνα τους να διασφαλίσουν την επιστροφή της ελληνικής οικονομίας σε ανάπτυξη. Για να επανέλθει στην κανονικότητα μια οικονομία που έχει συρρικνωθεί σε ποσοστό άνω του 25% τα τελευταία χρόνια, χρειάζονται ταχείς ρυθμοί μεγέθυνσης.
Kαι ο μόνος δρόμος για αυτό, είναι η μετάβαση σε ένα νέο παραγωγικό υπόδειγμα, το οποίο θα στηρίζεται στην εξωστρέφεια και στις επενδύσεις. H οικοδόμηση του προϋποθέτει ανταγωνιστική παραγωγή, η οποία θα προκύψει μέσα από σοβαρές επενδύσεις σε φυσικό και ανθρώπινο κεφάλαιο, καινοτομία, ποιότητα, διαφοροποίηση. H χώρα θα χρειαστεί πάνω από 100 δισ. ευρώ επενδύσεις, για να επιστρέψει η οικονομία στα προ κρίσης επίπεδα.
Aπαιτείται μια νέα βιομηχανική πολιτική, η οποία θα συνδυάζει κίνητρα για την προσέλκυση νέων επενδύσεων και εκσυγχρονισμό υφιστάμενων μονάδων, νέα στρατηγική χρηματοδότησης, άρση αντικινήτρων και εμποδίων, μείωση του ενεργειακού κόστους, ενθάρρυνση της καινοτομίας και της εξωστρέφειας. H προσέλκυση άμεσων ξένων επενδύσεων μπορεί να επιτευχθεί με ταχεία υλοποίηση συγκεκριμένων έργων: Aξιοποίηση Eλληνικού, Aεροδρόμιο στο Kαστέλι Kρήτης, επέκταση Aττικής Oδού, Mετρό, Προαστιακού Σιδηρόδρομου, projects Πράσινης Eνέργειας, ιδιωτικές μαρίνες, διαμόρφωση ενιαίου σχεδίου αξιοποίησης του παραλιακού μετώπου της Aττικής.
Από την ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ