Στην εναρκτήρια ομιλία του, με την οποία κήρυξε την έναρξη των εργασιών της 2ης Υπουργικής Συνάντησης «Visegrad-4 plus Balkan-4 plus», η οποία πραγματοποιείται στο Σούνιο, ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών στάθηκε στην «ανάγκη να εργαστούμε για μία νέα αιτιολόγηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης», προκειμένου «να δώσουμε όραμα και να κάνουμε μεταρρυθμίσεις στο θεσμικό της σύστημα, να αναπτύξουμε τη θεματολογία της με μέτρο».
Στόχος της Ε.Ε., όπως είπε ο Νίκος Κοτζιάς, πρέπει να είναι «να εξυπηρετηθούν καλύτερα οι πολίτες της και να ενδυναμώσει η Ένωση σε έναν κόσμο που αλλάζει», με επίκεντρο τον άνθρωπο και το περιβάλλον.
«Θέλουμε μια Ευρωπαϊκή Ένωση πιο ενωμένη, πιο δημοκρατική και κοινωνικά δίκαιη. Μια Ε.Ε. ισχυρότερη στον κόσμο, που να φροντίζει τους πολίτες της», είπε και πρόσθεσε: «Μια Ε.Ε. στηριγμένη στην αρχή της επικουρικότητας, που να φροντίζει για τη δημοκρατική συμμετοχή κρατών, περιφερειών και ιδιαίτερα των πολιτών, να υπερβαίνει τις αντιθέσεις στο εσωτερικό της, ανάμεσα στον Νότο και τον Βορρά, τη Δύση και την Ανατολή, και τις πλούσιες και φτωχές περιοχές. Μια Ε.Ε. που καταπολεμά την αδιαφάνεια και τη διαφθορά, που στοχεύει στην καλυτέρευση της καθημερινής πολιτικής των πολιτών της, η οποία δίνει προοπτική, θετικές προσδοκίες και οράματα, ιδιαίτερα στις νέες γενιές».
Σύμφωνα με το Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων, ο κ. Κοτζιάς σε μία ευρεία ανάλυση για το μέλλον της Ευρώπης αναφέρθηκε στις αιτίες των κρίσεων στην Ε.Ε., αλλά και στα ελλείματα, στην ανάγκη εκδημοκρατισμού των θεσμικών της οργάνων, θέτοντας καίρια ερωτήματα και προβληματισμούς, τόσο ως προς την εσωτερική της λειτουργία και τη σχέση της με τα εθνικά κράτη και εν όψει της διεύρυνσης, όσο και ως προς τον παγκόσμιο ρόλο της, την διεθνή της στρατηγική, την εξωτερική της πολιτική και πολιτική άμυνας.
Επίσης, ξεχωριστή αναφορά έκανε στη σημασία του κοινωνικού κράτους και της αντιμετώπισης του μεταναστευτικού ζητήματος με τις αλλαγές που επιβάλλονται στη Συνθήκη του Δουβλίνου.
«Η Ε.Ε. δεν μπορεί να υπογραμμίζει την ανάγκη των μνημονίων, των κυρώσεων, των μέτρων, όπως το εμπάργκο, έναντι τρίτων, και να υποβαθμίζει τις απαιτήσεις που προκύπτουν από τις ίδιες συνθήκες για την υλοποίηση θεμελιακών αξιών, όπως ελευθερίες, δημοκρατία, δικαιώματα, ιεραρχία του κανόνα δικαίου και της δικαιότητας», επισήμανε ο κ. Κοτζιάς.
Ο Έλληνας ΥΠΕΞ εξέφρασε την άποψη ότι η Ευρώπη «είναι ένα κέντρο που δημοκρατικά πρέπει συνεχώς να διεκδικεί μια καλύτερη θέση στον κόσμο της εποχής μας, στην εποχή της παγκοσμιοποίησης, να διασφαλίζει την ασφάλεια των πολιτών της σε έναν κόσμο που αλλάζει. Να τη διασφαλίζει στο εσωτερικό της, στα σύνορα και στον περίγυρο της. Να διασφαλίζει τη δημοσιονομική ισορροπία και την ασφάλεια ως προς την απασχόληση. Την προώθηση της έρευνας, της ανάπτυξης και της εκτεταμένης εφαρμογής των νέων τεχνολογιών για το μετασχηματισμό της σε μια δημοκρατική, ασφαλή και δίκαια ψηφιακή Ε.Ε.».
«Ανησυχούμε ότι, αν δεν προωθηθούν όλα αυτά, κινδυνεύει η ΕΕ από μια πλούσια περιοχή να μετασχηματιστεί σε μια περιοχή παρακμής», είπε, τονίζοντας τη σημασία της ενίσχυσης της ενότητάς της η οποία όμως «δεν μπορεί να είναι προϊόν υποταγής των μικρότερων στους ισχυρότερους, ούτε αγνόησης των εθνικών παραδόσεων και των επιθυμιών των πολιτών της».
Ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών προέταξε τη σημασία περισσότερου και πιο οργανωμένου διάλογου με τους πολίτες αλλά και της κινητοποίησης των πολιτών για μία πιο αξιόπιστη Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία «εγκλωβισμένη σε μια ‘παγίδα’ σύνθετης κρίσης» σήμερα δεν συγκινεί εξίσου με το παρελθόν τους ίδιους τους πολίτες των κρατών-μελών της.
Παράλληλα, ως προς στις αιτίες των κρίσεων του ευρωπαϊκού οικοδομήματος, έκανε αναφορά σε αυτούς που προτιμούν να μη λαμβάνονται οι αποφάσεις εν γένει, ή σε άλλους που δεν θέλουν αποφάσεις με ρίσκο, υποστηρίζοντας ότι «η Ε.Ε. κινδυνεύει σήμερα να γίνει ένα εγχείρημα των ελίτ, πολιτικών και οικονομικών, ομάδων ειδικών συμφερόντων και επιλογών σκοπιμότητας».