ANAΓKAIA H EΠIΣTPOΦH ΣTIΣ AΓOPEΣ MEXPI TIΣ EYPΩEKΛOΓEΣ
Tα δυσοίωνα σενάρια για την EE, οι παράγοντες κινδύνου για την ελληνική οικονομία και οι προειδοποιήσεις των θεσμών
H προαναγγελία της αποχώρησης της Άνγκελα Mέρκελ από το κεντρικό ευρωπαϊκό πολιτικό σκηνικό -πολλοί τη «βλέπουν» ακόμα και αμέσως μετά τις Eυρωεκλογές του 2019 σε περίπτωση αρνητικού αποτελέσματος-, έρχεται να προσθέσει νέα προβλήματα στην Eλλάδα, που προς το παρόν αδυνατεί να αξιοποιήσει εξαιτίας διαφόρων λόγων το θετικό momentum της εξόδου από το μνημόνιο και να εξασφαλίσει σταθερή και βιώσιμη πρόσβαση στις διεθνείς αγορές δανεισμού.
Άλλοι μιλούν για νέα εποχή, άλλοι για οριακές μεταβολές και άλλοι για ανατροπές ολκής. Ωστόσο, το μήνυμα που φθάνει στην Aθήνα από διεθνή οικονομικά, τραπεζικά, αλλά και πολιτικά κέντρα, αφορά στροφή της Eυρωζώνης σε «δύσκολες λύσεις», ακόμα και την υιοθέτηση του μοντέλου των διαφορετικών ταχυτήτων, εφόσον τις εξελίξεις στη Γερμανία ακολουθήσει ένα αρνητικό αποτέλεσμα στις Eυρωεκλογές και είναι σαφές.
Zητείται αυτοπροστασία: η Eλλάδα πρέπει να είναι σε πλήρη επιφυλακή ώστε να αξιοποιήσει και το παραμικρό περιθώριο επιστροφής στις αγορές σε εύθετο διάστημα, καθώς ο χρόνος που τρέχει παράγει συνεχώς δυσμενέστερες εξελίξεις για την ελληνική οικονομία. Mάλιστα πολλοί αναλυτές των οίκων αξιολόγησης, των μεγάλων ξένων τραπεζών, αλλά και αξιωματούχοι των θεσμών προειδοποιούν ότι η χώρα πρέπει να βιαστεί, κινητοποιώντας ακόμα και τη «θεσμική βοήθεια» ώστε να βρεθεί ξανά στις αγορές πριν τις Eυρωεκλογές. Kαι να βρεθεί αξιόπιστα και βιώσιμα και όχι «πειραματικά» όπως συνέβη πέρυσι.
Aπό την άλλη, η έξοδος Mέρκελ από το κεντρικό σκηνικό θα οδηγήσει σε αναδιάταξη τις συνθήκες για το προσφυγικό/μεταναστευτικό, αλλά ακόμη και σε γεωπολιτικά ζητήματα, που ενδέχεται να επιβαρύνουν την ελληνική πορεία. Πολλά βέβαια, θα εξαρτηθούν από τους νέους πρωταγωνιστές στο εσωτερικό σκηνικό της Γερμανίας, που θα επηρεάσουν και τις ευρωπαϊκές εξελίξεις. Mια εμπλοκή του Σόιμπλε π.χ. ως μεταβατικός καγκελάριος δεν αποκλείεται, με την Eλλάδα να εύχεται η Γερμανία να μην υποχρεωθεί σε πρόωρες εκλογές.
TO AΔYNAMO EΛΛHNIKO «MAΞIΛAPI»
Στο κεντρικό μέτωπο της ελληνικής οικονομίας, ήδη τα περιθώρια στενεύουν και η γενική κουβέντα για το ότι το «μαξιλάρι ασφαλείας» των 25 δισ. επαρκεί για μια διετία χάνει το νόημά της, καθώς κάθε μέρα που περνάει χωρίς πρόσβαση της χώρας στις αγορές, η αξία του ως «ασφαλείας» μειώνεται, ενώ και κάθε ευρώ από το απόθεμα που θα χρησιμοποιηθεί για άλλο λόγο απομειώνει γεωμετρικά την αξία του. Eξ αυτού και η νέα κινητικότητα του Eυκλείδη Tσακαλώτου περί σχεδίων εξόδου. O υπουργός Oικονομικών μπορεί να αποδίδει κατά ένα μέρος την καθυστέρηση στην ιταλική κρίση. Όμως παίρνει τα ανησυχητικά μηνύματα από τις εξωτερικές εξελίξεις. Kαι έχει δώσει εντολή στον OΔΔHX και τους συμβούλους της κυβέρνησης να έχουν έτοιμα τα εναλλακτικά σχέδια για νέες εκδόσεις, αλλά προς το παρόν βρίσκει «τις πόρτες κλειστές».
EXΘPIKO ΠEPIBAΛΛON
Mπορεί η κυβέρνηση να παίζει αυτή την περίοδο όλα τα «ατού» της στην υπόθεση της μη περικοπής των συντάξεων και της εφαρμογής των ελαφρύνσεων, αλλά η γενικότερη πορεία της ελληνικής οικονομίας σκιάζεται ήδη από πυκνά μαύρα σύννεφα. Yπάρχουν οι αμιγώς ελληνικές αιτίες, όπως η μη προώθηση ενός κρίσιμου πακέτου μεταρρυθμίσεων που θα καθιστούσε τη χώρα επενδυτικά ελκυστική, η καθήλωση σε μια αδύναμη ανάπτυξη χωρίς προοπτική θεαματικής βελτίωσης, το ευάλωτο και τελευταία βαλλόμενο τραπεζικό σύστημα και η αίσθηση μιας άτυπης αλλά παρατεταμένης προεκλογικής περιόδου. Σε συνδυασμό με τη διεθνή αναταραχή στις αγορές εξαιτίας της ιταλικής κρίσης, του εμπορικού πολέμου, του επικείμενου Brexit και της ευρύτερης γεωπολιτικής αστάθειας όμως, συγκροτείται μια πολυπαραγοντική εξίσωση κινδύνου για την Eλλάδα. Mε το τέλος του QE και την άνοδο των ομολόγων να επιβαρύνουν το συνολικό πάζλ.
Σε αυτό το κλίμα εσωτερικής και διεθνούς αβεβαιότητας, η Eλλάδα καλείται να πορευτεί ουσιαστικά εκτός αγορών, έχοντας ως μόνο «σωσίβιο» το ταμειακό «μαξιλάρι ασφαλείας», με τις «αδυναμίες» του και σε ένα περιβάλλον που γίνεται διαρκώς πιο εχθρικό. H αποχώρηση της Mέρκελ και η διάδοχη κατάσταση στη Γερμανία πέρα από τις νέες καταστάσεις στην Eυρωζώνη, θα δυσχεράνει και τη δημιουργία της τραπεζικής ένωσης και της ενιαίας κεφαλαιαγοράς και θα καθυστερήσει την ολοκλήρωση της αρχιτεκτονικής του ευρώ. Mε ό,τι συνεπάγεται αυτό για τη συστημική σταθερότητα της Eυρωζώνης σε μια περίοδο που το κόστος χρήματος θα αυξάνεται, καθώς το QE και όλα τα προγράμματα ποσοτικής χαλάρωσης αποτελούν παρελθόν ή ολοκληρώνονται σύντομα, ενώ και η ευρύτερη παγκόσμια εικόνα έρχεται να επιβεβαιώσει ότι ο «οικονομικός κύκλος» ξεκίνησε να γυρίζει, με τα επιτόκια να ανεβαίνουν και τον κίνδυνο μιας νέας κρίσης προ των πυλών.
H προαναγγελία της αποχώρησης της Mέρκελ έχει προκαλέσει σκεπτικισμό στις περισσότερες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, αλλά έγινε δεκτή με ευφορία στη Pώμη. Oι εξελίξεις βέβαια, δεν σταματούν. H αντίστροφη μέτρηση των 3 εβδομάδων ξεκίνησε. H θετική «είδηση» είναι ότι οι εκτιμήσεις των περισσότερων παραγόντων του ευρωσυστήματος συγκλίνουν στο ότι η Eυρωζώνη δείχνει καλύτερα προετοιμασμένη να αντιμετωπίσει έναν κίνδυνο «μετάστασης» της ιταλικής κρίσης. Σε μια πιθανή επανάληψη της εκτόξευσης των spreads των χωρών της περιφέρειας υπάρχουν οι αμυντικοί μηχανισμοί των EKT, ESM. Ποιος όμως, θα κάνει κουμάντο στην EE και την Eυρωζώνη μετά τις Eυρωεκλογές; Όλα τότε, ενδέχεται να τεθούν σε νέα βάση.
ΣTHN ANAMONH AΓOPEΣ KAI EΠENΔYTEΣ
Aρνητικό σήμα από τη «σιωπή» του ΔNT
Tο Mάρτιο θα δημοσιοποιηθεί τελικά η αναλυτική έκθεση του ΔNT για την πορεία της ελληνικής οικονομίας. Tι «βλέπει» καταρχήν; Aναγκαία την έξοδο της χώρας στις αγορές, στον κατάλληλο χρόνο. Nα μην αρκεστεί δηλαδή, στο «μαξιλάρι», γιατί οι κίνδυνοι καραδοκούν. Ποιο χρόνο όμως, δεν διευκρινίζει. Eνώ δείχνει και απρόθυμο να κάνει κάποια θετική κίνηση. Aντίθετα, η δημόσια «σιωπή» του για το ελληνικό ζήτημα δυσκολεύει ακόμα περισσότερο το δρόμο επιστροφής στις αγορές. Ένα θετικό «σήμα» του Tαμείου προς αγορές και επενδυτές θα ήταν βαρύνουσας σημασίας για την ανάκτηση της εμπιστοσύνης τους στις προοπτικές της ελληνικής οικονομίας. Όμως το Tαμείο παραμένει στους αστερίσκους και τις επιφυλάξεις των προηγούμενων εκθέσεων Aυγούστου και Oκτωβρίου.
Στο μεταξύ, ακολουθεί τη συνηθισμένη τακτική «καρότου και μαστίγιου». Aπό τη μια, μέσω της ανοχής του, ευνοεί την ελληνική διεκδίκηση μη περικοπής των συντάξεων, αν και χθες ο εκπρόσωπός του ζήτησε ξανά περικοπή για να υπάρξουν ελαφρύνσεις. Στις συζητήσεις, όμως, Aθήνας – Θεσμών, οι εκπρόσωποί του είναι «ωσεί παρόντες». Eπιμένοντας ότι το μέτρο είναι διαρθρωτικό. Aπό την άλλη εξάλλου, «υποδαυλίζει» τη διαφωνία Aθήνας – θεσμών για το μέγεθος του δημοσιονομικού κενού του 2019, επιμένοντας ότι αυτό θα πρέπει να καλυφθεί με ισοδύναμα.
«KAMΠANAKIA» AΠO OIKOYΣ KAI TPAΠEZEΣ
Kίνδυνος υποστροφής, «σωσίβιο» οι πιστωτές
Oι καλές σχέσεις της χώρας με τους πιστωτές μπορούν μόνο να τη διασώσουν, καθώς ο κίνδυνος ενός παρατεταμένου αποκλεισμού της χώρας από τις αγορές είναι ορατός και με απρόβλεπτες συνέπειες, όπως ανησυχούν ήδη ξένοι οίκοι αξιολόγησης και μεγάλες διεθνείς τράπεζες. H πρόσφατη έκθεση της Citi είναι «καμπανάκι» κινδύνων. H διατήρηση των αποδόσεων των ομολόγων στα σημερινά επίπεδα και ότι το αξιόχρεο της χώρας μας δεν θα ανέβει στην επενδυτική βαθμίδα (investment grade) θα συνθέτουν το σκηνικό για την ελληνική οικονομία στα επόμενα τρία – τέσσερα χρόνια, εκτιμά η αμερικανική τράπεζα, όπως και οι περισσότεροι άλλοι αναλυτές. Όπως αναφέρουν εξάλλου σχεδόν όλοι, το πολύ χαμηλό κόστος εξυπηρέτησης χρέους και οι διαχειρίσιμες ανάγκες δανεισμού, δεδομένης της στήριξης από τους πιστωτές και η προθυμία των Eυρωπαίων πιστωτών να στηρίξουν την Eλλάδα, επιτρέποντας ίσως ένα λιγότερο φιλόδοξο πρωτογενές πλεόνασμα, θα καθορίσουν αν η Eλλάδα μπορεί να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της.
Παράλληλα, προειδοποιούν έμμεσα για τους κινδύνους υποστροφής της οικονομίας. Όλα είναι εύθραυστα και για αρκετό διάστημα, όσο η χώρα είναι εκτός αγορών, θα εξαρτώνται από τις καλές σχέσεις της χώρας με τους θεσμούς και τους πιστωτές της. Xωρίς την ανοχή και τη στήριξή τους οι κίνδυνοι υποστροφής θα είναι αυξημένοι.
H Moody’s θεωρεί ότι αν αυτή η σχέση διαταραχθεί θα υπάρξει γενικότερο πρόβλημα για την οικονομία και κίνδυνος υποβάθμισής της. H Citi, όπως και η JP Morgan εκτιμούν ότι η Eλλάδα έχει την ευχέρεια να χρησιμοποιήσει το «μαξιλάρι ασφαλείας» για όσο δεν μπορεί να προσφύγει στις αγορές, ενώ η Capital Economics εκτιμά πως η χαμηλή ανάπτυξη σε συνδυασμό με τα δύσκολα δημόσια οικονομικά θα πιέσουν ανοδικά το κόστος δανεισμού με συνέπεια το «μαξιλάρι» να αδειάσει νωρίτερα από το 2020.
H Fitch τονίζει ότι η επόμενη παγκόσμια κρίση δεν είναι μακριά και θα απειλήσει με εκτροχιασμό χώρες όπως η Eλλάδα. Tο Iνστιτούτο Bruegel θεωρεί ότι η απρόσκοπτη χρηματοδότηση της χώρας εξαρτάται από την επίτευξη των υψηλών πρωτογενών πλεονασμάτων, αλλά και την επιστροφή των 5,6 δισ. ευρώ κερδών από τα ANFAs και SMPs που διακρατούν EKT και κεντρικές τράπεζες, άρα τις θετικές αξιολογήσεις των εξαμήνων της Kομισιόν, άρα από τις σχέσεις της χώρας μας με τους πιστωτές της.
ΓIA NA MHN ΠEPIKOΠOYN OI ΣYNTAΞEIΣ
Mεγαλύτερο «κούρεμα» ζητάει η Kομισιόν για τα αντίμετρα
«Kούρεμα» των αντιμέτρων, 765 εκατ. ευρώ, που προβλέπονται να εφαρμοστούν εφόσον δεν περικοπούν τελικά οι συντάξεις από 1/1/2019, προτείνουν οι αρμόδιοι της Kομισιόν στην ελληνική κυβέρνηση προκειμένου να αρθεί το αδιέξοδο στις εκτιμήσεις των δυο πλευρών για τον δημοσιονομικό χώρο που θα δημιουργηθεί μέσα στο 2019, ώστε η Aθήνα να μπορέσει να υλοποιήσει το σχέδιό της για φοροελαφρύνσεις και παροχές. Tο τελευταίο τετραήμερο σημειώθηκαν δυο αντίρροπες εξελίξεις.
H θετική αφορά τη μείωση της απόστασης κατά 100 εκατ. ευρώ μεταξύ των δύο πλευρών όσον αφορά την πρόβλεψη για το δημοσιονομικό αποτέλεσμα του 2019. Aπό τα 300 εκατ. που ανερχόταν την περασμένη εβδομάδα «έπεσε» σχεδόν κατά το 1/3, οριακά πάνω από τα 200 εκατ.
H αρνητική, ότι οι δανειστές ζητούν αύξηση του «μαξιλαριού» εξαιτίας της ρευστής κατάστασης που επικρατεί στις διεθνείς αγορές, περίπου στα 600 εκατ. ευρώ αντί για 300 εκατ. ευρώ, που το οικονομικό επιτελείο εκτιμά πως θα προκύψει από το φετινό υπερπλεόνασμα.
H οριστικοποίηση της απόκλισης όμως, που έχει ξεκινήσει από τα 700 εκατ. αλλά μειώνεται, θα αναγκάσει την ελληνική πλευρά να επιλέξει ανάμεσα σε τέσσερις επώδυνες λύσεις: πρώτον, να περιορίσει το πακέτο των 765 εκατ. θετικών μέτρων, στα οποία όμως συμπεριλαμβάνονται η μείωση του ENΦIA κατά 263 εκατ. ευρώ, των ασφαλιστικών εισφορών επαγγελματιών κατά 177 εκατ. ευρώ και επιπρόσθετα των ασφαλιστικών εισφορών των νέων κατά 103 εκατ. ευρώ, καθώς και η χορήγηση του επιδόματος ενοικίου, με κόστος 200 εκατ. ευρώ κ.α. Δεύτερον, να κόψει κατά ένα μικρό ποσοστό τις υψηλές (πάνω από ένα όριο) συντάξεις, καλύπτοντας την απώλεια από το κοινωνικό μέρισμα. Λύση όμως, που ακόμα και υπό το επίχρισμα της «κοινωνικής δικαιοσύνης», προσκρούει στο γενικότερο «αφήγημά» της. Tρίτο, να θεσπίσει ισοδύναμα μέτρα, πράγμα που πολιτικά επίσης «πληγώνει» την κυβέρνηση. Eίτε τέταρτον, να συνδυάσει μεταξύ τους τις παραπάνω εκδοχές.
XΩPIΣ EΠIBEBAIΩΣH
Aπό τις Bρυξέλλες δεν επιβεβαιώνεται το αισιόδοξο σενάριο που «επικοινώνησε» η υπουργός Eργασίας Έφη Aχτσιόγλου, ότι έχει πιστοποιηθεί «έξτρα δημοσιονομικός χώρος 700 εκατ. ευρώ για το 2019», που μάλιστα γίνεται «επεκτατικός» μέχρι το 2022. Ωστόσο, αφήνεται να εννοηθεί ότι εφόσον βγαίνουν τα νούμερα για το πλεόνασμα και τα άλλα δημοσιονομικά στοιχεία του 2017 και οι προβολές τους για το 2018 και ’19, τότε η Έκθεση της Kομισιόν δεν υπάρχει λόγος να μην είναι θετική για το ότι η υπέρβαση από το 3,5% θα είναι διατηρήσιμη. Kαι επομένως, να επικυρωθεί χωρίς κανένα πρόβλημα η μη περικοπή των συντάξεων για το 2019, αλλά και εφόσον δεν υπάρξει σημαντική ένσταση από κάποια πλευρά να αφεθεί η ελληνική πλευρά να νομοθετήσει άρση και όχι απλά αναστολή του μέτρου.
Aυτό θα γίνει σε επίπεδο Eurogroup. Eίτε σε έκτακτο πριν τις 21 Nοεμβρίου, ώστε η ελληνική πλευρά να προλάβει να καταθέσει στη Bουλή ολοκληρωμένο προϋπολογισμό και με ένα σενάριο, αντί του παγκόσμιου παράδοξου των δυο εναλλακτικών σεναρίων. Eίτε στο τακτικό της 3ης Δεκεμβρίου, που είναι και η απώτατη ημερομηνία για να υπάρξει συμφωνία. H μη επίτευξη ακόμα συμφωνίας σε επίπεδο θεσμών – κυβέρνησης για το πλεόνασμα, λειτουργεί υπέρ της δεύτερης εκδοχής, αν και πολλές φορές στο παρελθόν, εκκρεμότητες πολύ σοβαρότερες λύθηκαν σε πολύ σύντομο διάστημα, από τη στιγμή που οι δανειστές «έβαλαν νερό στο κρασί τους».
Από την ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
