Τίποτα γύρω από το Brexit δεν σημαίνει ότι μπορεί να γίνει μόνο την 29η Μαρτίου 2019. Δεν υπάρχει κάποια ευθυγράμμιση των πλανητών που να καθιστά αυτή την ημερομηνία μοναδική για την εγκατάλειψη της ΕΕ. Η σχέση της Βρετανίας με τους συμμάχους της δεν καθορίζεται από την αστρολογία. Το τελεσίγραφο του Μαρτίου είναι απλώς ένα στοιχείο του διαπραγματευτικού μηχανισμού και, όπως παραδέχθηκε η βρετανίδα πρωθυπουργός, μπορεί να αλλάξει. Η αποχώρηση τον Απρίλιο ή τον Ιούνιο θα είναι πάντα μια αποχώρηση.
Αυτό που κάνει την υπαναχώρηση της Τερέζα Μέι σημαντική είναι η ψυχολογία της παρέλευσης μιας ημερομηνίας. Αν οι ευρωσκεπτικιστές ενδιαφέρονταν για ένα διαζύγιο με πολιτισμένους όρους, θα δέχονταν μια μικρή αναβολή για να λυθούν όλα τα προβλήματα. Η παράταση του άρθρου 50 μοιάζει αναπόφευκτη εδώ και εβδομάδες προκειμένου να υπάρξει μια ομαλή μετάβαση προς οτιδήποτε ακολουθήσει. Το ότι τόσο πολλοί Brexiteers μισούν λοιπόν αυτή την ιδέα είναι διδακτικό.
Αυτό που ισχυρίζονται είναι ότι οι πολίτες αποφάσισαν κάτι και αυτό πρέπει να γίνει στην ώρα του. Η ολοκλήρωση του Brexit όμως είναι ένας μύθος. Ακόμη κι αν η συμφωνία της Μέι αποτελέσει τη βάση μιας οργανωμένης αποχώρησης, προβλέπεται η έναρξη νέων διαπραγματεύσεων για τη μακροπρόθεσμη σχέση της Βρετανίας με την Ευρώπη. Στο καλύτερο σενάριο, οι συνομιλίες θα ολοκληρωθούν εντός της μεταβατικής περιόδου των 21 μηνών. Η δυναμική όμως του εξελισσόμενου ευρωπαϊκού σχεδίου σημαίνει ότι η Βρετανία θα παραμείνει για μεγάλο διάστημα στον προθάλαμο των Βρυξελλών, προσπαθώντας να επιλύσει ζητήματα που θα προκύπτουν από την περίεργη ιδιότητα του πρώην μέλους της οικογένειας.
Ένα βρώμικο μυστικό του στρατοπέδου των Brexiteers είναι ότι δεν υπάρχει “καθαρό Brexit”. Η ψήφος υπέρ της αποχώρησης από την ΕΕ περιλάμβανε μια επιθυμία απαλλαγής από ολόκληρο το ευρωπαϊκό ζήτημα. Η απήχηση του Brexit οφειλόταν σε μεγάλο βαθμό στις απλουστεύσεις των οπαδών του. Όταν οι remainers εξέθεταν την πολυπλοκότητα του εγχειρήματος, τους απαντούσαν ότι τα έλεγαν αυτά επειδή ήθελαν να παραμείνουν στην Ένωση.
Το Brexit όμως είναι εξαιρετικά πολύπλοκο. Και η χειρότερη εκδοχή του είναι αυτή που υποστηρίζουν οι σκληροί Brexiteers: αποχώρηση χωρίς συμφωνία. Κάτι τέτοιο θα οδηγήσει τη Βρετανία σε μια απομόνωση μεγαλύτερη από εκείνη της Βόρειας Κορέας.
Σε κάθε άλλο μοντέλο υπάρχουν συμφωνίες. Για τις προσγειώσεις των αεροπλάνων. Για τους πολίτες και τα αγαθά που διασχίζουν τα σύνορα. Για την αμοιβαία αναγνώριση προδιαγραφών και κανόνων. Για την έκδοση εγκληματιών και την ανταλλαγή φοιτητών. Η διαφορά ανάμεσα σε μια ολοκληρωμένη συμφωνία και ένα πακέτο πρωτόκολλων έκτακτης ανάγκης είναι ότι στη δεύτερη περίπτωση η Βρετανία θα πρέπει να σηκωθεί από το τραπέζι των Βρυξελλών και να συνεχίσει τη διαπραγμάτευση γονατιστή.
Τα πράγματα που οι βουλευτές των Τόρις αντιπαθούν στο σχέδιο της Μέι (και κυρίως το ιρλανδικό “backstop”) είναι προϊόντα μιας ασύμμετρης ισχύος. Η Βρετανία δεν κατάφερε να υπονομεύσει την αλληλεγγύη μεταξύ των “27” ούτε να νικήσει τη συντονισμένη διπλωματική τους ισχύ. Η ανισορροπία αυτή θα γίνει ακόμη πιο έντονη όταν λήξει το άρθρο 50.
Η μπλόφα σταματάει όταν ανοίξουν τα χαρτιά στο τραπέζι. Η Μέι μοιάζει να καταλαβαίνει αυτή τη λογική. Γνωρίζει ότι η χώρα δεν είναι καλά προετοιμασμένη για τη διακοπή εν μια νυχτί των σχέσεών της με την Ευρώπη. Γιατί λοιπόν περιμένει τόσο πολύ για να το παραδεχθεί;
Η αποκρυπτογράφηση των κινήτρων της πρωθυπουργού αποτελεί χάσιμο χρόνου. Υπουργοί που έχουν συνεργαστεί στενά μαζί τους για χρόνια λένε ότι δεν μπορούν να διεισδύσουν στο ιδιωτικό βασίλειο των υπολογισμών της. Ανώτατοι αξιωματούχοι αμφιβάλλουν για το αν υπάρχει μια κρυμμένη στρατηγική νοημοσύνη πίσω από τα μάτια και βεβαιώνουν ότι το μόνο που ενδιαφέρει τη Μέι είναι η καθημερινή της επιβίωση.
Στον πυρήνα της σημερινής παράλυσης είναι η αποτυχία του Ενός Αληθινού Brexit. Της μυθικής συμφωνίας δηλαδή που ικανοποιεί όλες τις απαιτήσεις των leavers χωρίς κανένα οικονομικό κόστος. Αυτό δεν υπάρχει γιατί η ίδια η αναταραχή είναι αυτό που λαχταρούν οι Brexiteers. Και δεν υπάρχει επίσης επειδή το Brexit είναι μια διαδικασία, όχι ένας προορισμός. Το χρονολόγιο του άρθρου 50 αφορά την πρώτη φάση, δεν προσφέρει οριστικές λύσεις. Η καλύτερη στιγμή των leavers ήταν η έκρηξη χαράς τις πρώτες ώρες της 24ης Ιουνίου 2016, όταν ανακοινώθηκε το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος. Οσα ακολούθησαν ήταν μια αποτυχία.
Και αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία σε μια στιγμή που πληθαίνουν οι φωνές για ένα δεύτερο δημοψήφισμα. Η βασική αντίρρηση είναι ότι η επαναδιατύπωση του ερωτήματος προσβάλλει τους leavers και ότι τυχόν απόφαση για παραμονή στην ΕΕ θα αποτελέσει προδοσία. Αυτό αποτελεί πράγματι έναν κίνδυνο, που πρέπει να αξιολογηθεί όμως σε σχέση με το κόστος που θα έχει η παράδοση στους σκληροπυρηνικούς Brexiteers. Ακόμη κι αν όλα γίνουν όπως το θέλουν εκείνοι – πλήρης και άμεση αποκόλληση από την Ευρώπη -, είναι βέβαιο ότι θα αποδώσουν το χάος που θα ακολουθήσει στην κακή προετοιμασία των υπουργών και των δημοσίων υπαλλήλων. Τα όποια σύμφωνα υπογραφούν τότε για την αποτροπή του χάους θα καταγγελθούν ως υπαναχώρηση στις Βρυξέλλες.
Ο βασικός λόγος που οι σκληροπυρηνικοί Brexiteers βρίσκουν αφόρητη την αναβολή της αποχώρησης είναι ότι αφήνει ανοιχτό το σενάριο του συμβιβασμού. Κι αυτό είναι που προσβάλλει περισσότερο το πνεύμα του Brexit.
