Η έκρηξη ήταν απλά το «κερασάκι στην τούρτα» σε μια χώρα που καταρρέει
«Αν ο Λίβανος δεν υπήρχε, θα ήταν καθήκον μας να τον δημιουργήσουμε», είχε πει κάποτε ο διάσημος ποιητής Nizar Qabbani. Και, απ’ ό,τι φαίνεται, το αδιανόητο, η ολοκληρωτική καταστροφή, αυτό που δεν κατάφερε ένας 15ετής εμφύλιος και ένας πόλεμος που ακολούθησε, βρίσκεται πολύ κοντά. Ο Λίβανος, σήμερα βλέπει πιο καθαρά από ποτέ το πρόσωπο της καταστροφής, καθώς είναι ανήμπορος να πολεμήσει τα μέτωπα που έχουν ανοίξει.
Οι πληγές του πολέμου, μια βαθιά οικονομική κρίση, η πανδημία του κορωνοϊού. Αυτά, είχαν οδηγήσει το Λίβανο σε έναν δρόμο, πολύ μακριά από την ευημερία που περίμεναν οι πολίτες της χώρας όταν έληξε ο εμφύλιος, σε μια κόλαση.
Μια κόλαση που ολοκληρώνεται τώρα με την καταστροφή της Βηρυτού από την έκρηξη 2.750 τόνων νιτρικού αμμωνίου που κατέστρεψε την πόλη. Ίσως για πάντα…
Χορός δισεκατομμυρίων
Πέρα από την γιγαντιαία ανθρωπιστική καταστροφή, τους άνω των 100 νεκρών, των χιλιάδων τραυματιών, των τουλάχιστον 300.000 αστέγων, υπάρχει και η άλλη πλευρά, που καταδεικνύει ότι το αύριο είναι πολύ πιο δύσκολο απ’ ό,τι μπορούμε να φανταστούμε. Aνάμεσα στους νεκρούς και 1 Eλληνίδα, ενώ άλλοι 5 Έλληνες τραυματίστηκαν. Ο διοικητής της Βηρυτού, υπολογίζει το κόστος της ζημιάς ως και 15 δισ. δολάρια. Το κόστος είναι αβάσταχτο για τον Λίβανο, ο πρωθυπουργός του οποίου, Hasan Diab, σε ένα δραματικό διάγγελμα, μόλις τον Μάρτιο, ανακοίνωνε ότι η χώρα δεν ήταν σε θέση να αποπληρώσει οφειλή ύψους 1,2 δισ. δολαρίων του χρέους της. Σε μια χώρα που καταρρέει υπό το βάρος ενός χρέους ύψους 92 δισ. δολαρίων, δηλαδή του 170% του ΑΕΠ της, η κατάσταση θυμίζει πολύ το Greek drama. Αυτό που έζησε η Ελλάδα, προ των μνημονίων, αλλά με την εφιαλτικότερη κατάσταση που θα μπορούσε να φανταστεί κανείς. Ο Λίβανος βρίσκεται αντιμέτωπος με τη χειρότερη οικονομική του κρίση από το τέλος του εμφυλίου πολέμου, σε ένα κλίμα ύφεσης, έλλειψης ρευστότητας, αλλά και αύξησης των τιμών και μιας επίμονης ανεργίας.
Στην περίπτωση του Λιβάνου, ο Diab ενημέρωσε τον λαό ότι «τα συναλλαγματικά μας αποθέματα έχουν φτάσει σε ανησυχητικό επίπεδο», ενημερώνοντας ότι θα ξεκινήσει διαπραγματεύσεις με τους δανειστές, προσπαθώντας να σταματήσει αυτό που χαρακτήριζε «οικονομική αιμορραγία», με την έναρξη ενός μεγάλου προγράμματος αναγκαίων μεταρρυθμίσεων συμπεριλαμβανομένης της μείωσης των δημόσιων δαπανών. Το πρόβλημα, ωστόσο, ήταν ότι οι διαπραγματεύσεις απέτυχαν. Οι αραβικές χώρες που συνδέονται με φιλικούς δεσμούς με το Λίβανο, υποσχέθηκαν δάνεια που δε δόθηκαν, ενώ και οι συζητήσεις για ένα πρόγραμμα βοήθειας του ΔΝΤ (10 δισ. για φέτος), κατέρρευσαν. Ο Λίβανος, έμεινε μόνος του.
Υπό το βάρος των συνεχών άσχημων νέων για την οικονομία, το νόμισμα της χώρας έχασε περισσότερο από το 80% της αξίας του σε 8 μήνες, οδηγώντας σε ανεπίσημα capital controls από τις -κλειστές εδώ και καιρό- τράπεζες. Εκατοντάδες χιλιάδες επιχειρήσεις κατέβασαν ρολά. Ο μισθός μειώθηκε από τα 700 δολάρια σε 100, για τους λίγους τυχερούς που έχουν δουλειές. Τα αγαθά, όπως το ψωμί, ανέβασαν τις τιμές τους 3 φορές. Το 50% του πληθυσμού της χώρας ζει πλέον κάτω από το όριο της φτώχειας και η συντριπτική πλειοψηφία παλεύει για να επιβιώσει. Το κρέας, αφαιρέθηκε ακόμα και από το μενού των ενόπλων δυνάμεων του Λιβανού, ενώ η πρωτεύουσα έχει ρεύμα μόλις για 2 ως 4 ώρες τη μέρα.
Το… αναμενόμενο, το ξέσπασμα διαδηλώσεων, οι οποίες εντείνονταν μέρα με τη μέρα και γίνονταν όλο και πιο άγριες, οδηγώντας σε βαθιά πολιτική κρίση. Και η οικονομική κρίση, ταυτόχρονα βαθαίνει, μαζί με την κοινωνική, όσο υπάρχει έλλειψη συναλλαγματικών αποθεμάτων, ιδιαίτερα σε δολάριο που κάνει την εισαγωγή τροφίμων δύσκολη. Και οι αριθμοί, είναι πλέον εφιαλτικοί: Η ανεργία ξεπερνά το 30%, ο ετήσιος πληθωρισμός στα τρόφιμα είναι περίπου στο 190%, ο ρυθμός κλεισίματος επιχειρήσεων διαρκώς αυξάνεται και το ΔΝΤ αρνείται να συμμετάσχει σε πρόγραμμα bailout.Το μέλλον, προβάλλει σκοτεινό για τον Λίβανο, βγαλμένο από τα πιο εφιαλτικά σενάρια που θα μπορούσε να σκεφτεί κάποιος πολίτης μιας χώρας που νόμιζε πως ορθοποδούσε, μετά από έναν 15ετή εμφύλιο και έναν πόλεμο με γειτονική χώρα…
H σύγκρουση με τους 20 billionaires
Όταν, ένα μήνα πριν, ο υπουργός Οικονομικών του Λιβάνου παραιτείτο, κατήγγειλε ότι η διεφθαρμένη ελιτ της χώρας, μια κάστα πλουσίων, την καταλήστευσαν, οδηγώντας τη προς τη μοίρα του failed state. Με τη φτώχεια να σαρώνει το Λίβανο, η «ελίτ», ένα πολύ μικρό κομμάτι του πληθυσμού που παραμένει πλούσιο, θεωρείται από τους Λιβανέζους ως η πηγή όλων των κακών. Άλλωστε, ένα μέρος των διαδηλώσεων στη Βηρυτό, αυτούς στόχευε.
Ανεξαρτήτως αυτών, στη λίστα του Forbes, υπάρχουν αρκετοί Λιβανέζοι. Είκοσι εξ αυτών, είναι δισεκατομμυριούχοι, στους ισχυρότερους του κόσμου. Χαρακτηριστικότερες περιπτώσεις, οι τρεις γιοι του πρώην πρωθυπουργού της χώρας, Rafic Al-Hariri, με ισχυρότερο τον Bahaa, που με την κληρονομιά του πατέρα του, ίδρυσε τη Horizon Group και τη Globe Express με περιουσία περίπου 2 δισ. δολαρίων. Ξεχωρίζει ο πλουσιότερος τραπεζίτης του κόσμου, Joseph Safra με περιουσία 20,1 δισ., ο Carlos Slim Helu (47,7 δισ., Μεξικανολιβανέζος), οι αδερφοί Gores, οι αδελφοί Mikati, όλοι κάτοχοι funds, οι μεγιστάνες του εμπορίου τέχνης David και Ezra Nahmad, ο έμπορος διαμαντιών Robert Mouawad αλλά και ο ιδιοκτήτης της γέφυρας του Ντιτρόιτ, Manuel Moroun.
ΧΙΛΙΑΔΕΣ ΚΡΟΥΣΜΑΤΑ – ΝΕΟ LOCKDOWN
Ο κορωνοϊός το τελευταίο πλήγμα
Για μια χώρα που διέρχεται τόσο μεγάλης κρίσης, η πανδημία του κορωνοϊού μπορεί να αποτελέσει την επισφράγιση του τέλους. Με τη χώρα να ξεπερνά τα 5.000 κρούσματα και τους 75 θανάτους, στις 30 Ιουλίου η κυβέρνηση είχε επιβάλει νέο lockdown. Το σύστημα υγείας της χώρας, άλλωστε, έχει ήδη καταρρεύσει, με τα νοσοκομεία να λειτουργούν πέρα του 100% του capacity τους και τον διευθυντή του νοσοκομείου Rafik Hariri, Dr. Firas Abiad, να λέει ότι δεν υπάρχει χώρος στις εντατικές, πως πολλοί γιατροί νοσούν από τον Covid-19 και πως ήδη πολλοί άνθρωποι με εγκεφαλικά και καρδιακά επεισόδια χάθηκαν άδικα. Τώρα, με την έκρηξη στη Βηρυτό, τα νοσοκομεία της πόλης κατέρρευσαν. Αυτή όμως, είναι μόνο η μία πλευρά της τραγωδίας.
Με το προηγούμενο δίμηνο lockdown λόγω της πανδημίας, η ήδη χρεοκοπημένη χώρα -ερχόταν από ύφεση 6,5% το 2019- διαλύθηκε. Μόνο το τελευταίο δίμηνο, απολύθηκαν 18.000 υπάλληλοι ξενοδοχείων. Πέρυσι, έκλεισαν 2.200 επιχειρήσεις και, για φέτος, ο αριθμός αυτός αναμένεται να υπερτριπλασιαστεί, αν σκεφτεί κανείς ότι πέρσι έκλεισαν 785 επιχειρήσεις εστίασης και μόνο τον φετινό Μάρτιο 240. Από το lockdown δεν επανήλθαν ποτέ χιλιάδες επιχειρήσεις, από μικρά μαγαζάκια, επιχειρήσεις 300 ετών, ως και σύγχρονα malls.
Ο τουρισμός και η διάσημη νυχτερινή ζωή του Λιβάνου, οι δύο τομείς που διέσωζαν την οικονομία ως τώρα, βρίσκονται σε ελεύθερη πτώση. Αν στο προηγούμενο lockdown, ένα πρόβλημα ήταν η αδυναμία εισαγωγών, τώρα τα προβλήματα είναι περισσότερα και μεγαλύτερα.
ΟΙ ΑΜΕΡΙΚΑΝΟΙ ΕΠΙΜΕΝΟΥΝ ΣΤΙΣ ΚΥΡΩΣΕΙΣ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΗΣ ΒΗΡΥΤΟΥ
Οι γεωπολιτικές εντάσεις «πνίγουν» τη χώρα
Ο Λίβανος είναι μια χώρα με βαθιά εξάρτηση στις εισαγωγές και η έλλειψη συναλλαγματικών αποθεμάτων -ιδιαίτερα σε δολάρια- επιτείνει το πρόβλημα. Το τελευταίο πρόβλημα που χρειαζόταν η χώρα και η οικονομία της, είναι η εμπλοκή της στην αυξανόμενη γεωπολιτική ένταση. Κάτι τέτοιο όμως, ήταν αναπόφευκτο, όσο η Βηρυτός ηλεκτροδοτείται από τη Συρία και ο κύριος εμπορικός εταίρος της ήταν το καθεστώς του Assad. Αυτός ήταν και ο λόγος για τον οποίο οι Ηνωμένες Πολιτείες συμπεριέλαβαν τον Λίβανο στο Ceasar Act, τη λίστα των χωρών που υπόκεινται κυρώσεις για συνεργασία με την κυβέρνηση της Συρίας.
Με το Ιράν να καταγγέλλει τις αμερικανικές κυρώσεις εις βάρος του Λιβάνου και να προετοιμάζεται να κινηθεί νομικά εναντίον τους, η Βηρυτός προσπαθεί να διατηρήσει ένα -φαινομενικά τουλάχιστον- πιο «δυτικό» προφίλ. Αντιλαμβανόμενη ότι οι γεωπολιτικές ισορροπίες οδηγούν σε ανάμιξη της Δύσης στα οικονομικα του και «στραγγαλισμό» από τις αμερικανικές κυρώσεις, η κυβέρνηση της χώρας ζητά από τις ΗΠΑ να τις αποσύρει. Και, ως ένδειξη καλής θέλησης, αλλά και για αποφυγή νέων κυρώσεων, έναν μήνα πριν ιρανικά πλοία τα οποία μετέφεραν τρόφιμα, φάρμακα και καύσιμα -όλα κρίσιμης σημασίας για τον Λίβανο στη διάρκεια της πρωτόγνωρης κρίσης- εκδιώχθηκαν από τη χώρα. Από την άλλη, το καθεστώς τον κυρώσεων οδηγεί τη Βηρυτό να συνεχίζει το εμπόριο με το καθεστός Assad, αλλά αυτή τη φορά underground, κάτι που επιτείνει την αιμορραγία συναλλαγματικών αποθεμάτων του Λιβάνου.
Όμως το πρόβλημα, είναι πολύ πιο βαθύ. Ο Αμερικανός πρόεδρος, μπορεί να έδωσε το “ΟΚ” για την ανθρωπιστική βοήθεια, όμως λίγες μέρες πριν παρέτεινε τον χαρακτηρισμό «απειλής για τις ΗΠΑ» του Λιβάνου, λόγω της επιρροής που έχει η Hezbollah στη χώρα. Η Ουάσινγκτον χαρακτηρίζει την οργάνωση τρομοκρατική, κατηγορώντας ανοιχτά το Ιράν ότι την προμηθεύει όπλα, αλλά και ότι εμπλέκεται στο συριακό. Υπάρχει δε και το καθεστώς των συνεχών αψιμαχιών της Hezbollah με το Ισραήλ, το οποίο είναι σύμμαχος-«κλειδί» των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή. Και από την άλλη, υπάρχει η Κίνα: Ο αρχηγός της Hezbollah, Hassan Nasrallah, προτείνει ανοιχτά επενδύσεις από την Κίνα και αποστασιοποίηση από το δολάριο. Το Πεκίνο, άλλωστε, από το 2006, όταν και βοήθησε τον Λίβανο στον πόλεμο εναντίον του Ισραήλ, αυξάνει διαρκώς την επιρροή του στη χώρα. Ποιος θα επικρατήσει;
ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
