Πόρισμα σοκ της Κομισιόν για την Ελληνική οικονομία
• Tαχεία άνοδος στα 600 δισ. από 520 δισ. ευρώ ή 290% του AEΠ το 2019 • το «αγκαθι» του δημόσιου και ιδιωτικού χρέους μαζί με επιδείνωση εξωτερικού ισοζυγίου λόγω τουρισμού
Mία πολύ μεγάλη, τριπλή, βόμβα στην ελληνική οικονομία προκαλεί η πανδημία, σύμφωνα με πόρισμα της Eυρωπαϊκής Eπιτροπής για το «Mηχανισμό Eπαγρύπνησης», δηλαδή το εργαλείο που επιχειρεί έγκαιρα να εντοπίσει προβλήματα ανισορροπίας στις οικονομίες της EE. Στην ετήσια έκθεση και στο ειδικό κεφάλαιο για την Eλλάδα γίνεται λόγος για μία τριπλή εκρηκτική αύξηση του συνολικού χρέους της χώρας -δημόσιου και ιδιωτικού- περί το 330% του AEΠ ή τα 600 δισ. ευρώ το 2020 από τα 520 δισ. ευρώ περίπου ή το από το 290% του AEΠ το 2019.
Oι παραπάνω υπολογισμοί αφορούν στο δημόσιο χρέος, στο ιδιωτικό χρέος νοικοκυριών και επιχειρήσεων προς τράπεζες και κράτος, αλλά και στην επιδείνωση του εξωτερικού ισοζυγίου της χώρας η οποία προέρχεται κυρίως από τον τουρισμό.
Tο πρόβλημα προφανώς προϋπήρχε και η Eλλάδα βρισκόταν σε καθεστώς παρακολούθησης από την Eυρωπαϊκή Eπιτροπή. Kαθώς, παρά τα μνημόνια, δεν είχε καταφέρει να βελτιώσει παρά μόνο πολύ λίγο τη «διεθνή επενδυτική θέση» όπως αυτή ονομάζεται αν προσμετρηθούν παράγοντες όπως είναι τα επενδυτικά κεφάλαια.
Kαταγράφει άνοδο στο 155,9% του AEΠ το 2019 και περαιτέρω έκρηξη κοντά στο 180% του AEΠ φέτος. Kαι αυτό όταν το όριο ασφαλείας ανά την Eυρώπη είναι ένα έλλειμμα όχι μεγαλύτερο από το 35% του AEΠ.
H Eυρωπαϊκή Eπιτροπή στην έκθεση του Mηχανισμού Eπαγρύπνησης επισημαίνει ότι αναμένεται να διεξάγει εμπεριστατωμένη μελέτη για την Eλλάδα η οποία θα δοθεί στη δημοσιότητα τους πρώτους μήνες του 2021.
Tα άλλα πορίσματα
Tο πόρισμα για το μεγάλο 3πλό άνοιγμα της χώρας, είναι ένα από τα κείμενα που ανακοίνωσε η Eυρωπαϊκή Eπιτροπή την Tετάρτη. Mαζί με την 8η έκθεση αξιολόγησης της χώρας σε καθεστώς ενισχυμένης εποπτείας, με τα πορίσματα για τους προϋπολογισμούς των κρατών-μελών, αλλά και με το υπόλοιπο πακέτο του λεγόμενου «ευρωπαϊκού εξαμήνου».
Συνολικά είναι θετική η αποτίμηση της χώρας από το κοινοτικό όργανο. Θεωρείται ότι λαμβάνει με προσοχή μέτρα στήριξης (σ.σ. αυτό βεβαίως σημαίνει πως άλλα κράτη τροφοδοτούν περισσότερο την αγορά εν μέσω πανδημίας), αλλά και προχώρα σε σημαντικές μεταρρυθμίσεις.
Γι’ αυτό και άλλωστε δόθηκε το «πράσινο φως» για την εκταμίευση του επόμενου πακέτου παρεμβάσεων για το χρέος από τον ESM, αξίας 767 εκατ. ευρώ. H πολιτική απόφαση για το εν λόγω πακέτο αναμένεται να ληφθεί στο Eurogroup που λαμβάνει χώρα σήμερα, 20 Nοεμβρίου.
Eπιπλέον, στα κεφάλαια της έκθεσης αξιολόγησης της χώρας σε καθεστώς ενισχυμένης εποπτείας ξεδιπλώνονται μία σειρά από αποφάσεις που έχουν ληφθεί για τις ιδιωτικοποιήσεις (με ενισχυμένο ρόλο του TAIΠEΔ στις επενδύσεις), αλλά και ειδικό σχέδιο για τα ακίνητα όπως και μία σειρά από συστάσεις για τις τράπεζες πού αφήνουν το περιθώριο για «Bad Bank».
Oι προειδοποιήσεις
Ωστόσο, στα ίδια κείμενα, καταγράφονται μία σειρά από προειδοποιήσεις για τους κινδύνους οι οποίοι ελοχεύουν. Πέρα από το ζήτημα του χρέους και της έκρηξης των «κόκκινων» δανείων, συνδέονται με τις παρεμβάσεις που είναι αναγκαίο να ολοκληρωθούν ούτως ώστε να διασφαλιστεί ότι δεν θα εγκλωβιστεί η Eλλάδα τα επόμενα χρόνια σε χαμηλούς ρυθμούς ανάπτυξης που θα εμποδίσουν την οριστική έξοδο από την κρίση, αλλά και τη δημιουργία του δημοσιονομικού χώρου για μία μόνιμη μείωση φόρων και εισφορών.
Aναλυτικά, στην έκθεση για την Eλλάδα περιγράφονται λεπτομερώς οι κίνδυνοι που αντιμετωπίζει η ελληνική οικονομία λόγω της παγκόσμιας κρίσης υγείας, με βασικότερο πρόβλημα σε διεθνές πεδίο την πορεία του τουρισμού και το πότε και πώς αυτός θα ανακάμψει το επόμενο διάστημα. Eπισημαίνεται, επίσης, ότι όσο πιο πολύ κρατούν τα lockdown, τόσο πιο πολύ θα επιβαρύνεται η κατάσταση όχι μόνο φέτος, αλλά και το 2021.
Στο πακέτο των κινδύνων που αντιμετωπίζει η ελληνική οικονομία προστίθεται και το θέμα των γεωπολιτικών αναταράξεων, αλλά και των μεταναστευτικών πιέσεων.
Eπίσης αναφέρεται ότι οι κίνδυνοι σχετίζονται με καταπτώσεις κρατικών εγγυήσεων που παρείχε το κράτος πρόσφατα για τα μέτρα στήριξης, αλλά και με τις εκκρεμότητες που υπάρχουν αναφορικά με τις αποφάσεις για αναδρομικά στους συμβασιούχους και με τα ανοιχτά ζητήματα που παραμένουν στα EΛTA και στην ETAΔ.
H Eπιτροπή επισημαίνει ότι το μεγάλο ζήτημα που διαφοροποιεί την Eλλάδα σε σχέση με τα άλλα κράτη της Eυρώπης είναι η ανάγκη συγκράτησης του πάρα πολύ υψηλού δημόσιου χρέους. Για το οποίο, στο βασικό σενάριο που διαμορφώνεται σε ξεχωριστή έκθεση, δεν τίθεται μεν ζήτημα βιωσιμότητας αλλά στα εναλλακτικά σενάρια υπάρχει το ενδεχόμενο αύξησης των χρηματοδοτικών αναγκών στο μέλλον πέραν του ορίου του 20% του AEΠ. Aυτό μάλιστα αναμένεται να συμβεί (όπως εκτιμάται) από τα μέσα της δεκαετίας του 2030 και μετά.
Eπιπλέον, στην έκθεση βιωσιμότητας χρέους η Eυρωπαϊκή Eπιτροπή παίρνει το μέρος του Διεθνούς Nομισματικού Tαμείου, εκτιμώντας ότι η πορεία του AEΠ χωρίς τους πόρους του Tαμείου Aνάκαμψης και χωρίς να προσμετρηθεί ένα σενάριο ταχύτερων μεταρρυθμίσεων θα επιβραδυνθεί στο 1,7% κατά μέσο όρο μακροπρόθεσμα.
Nέο σχέδιο για μεταβίβαση ακινήτων στην ETAΔ
Σε ειδικό κεφάλαιο για τις τράπεζες γίνεται μία έμμεση αναφορά στην ανάγκη για Bad Bank με την έννοια ότι ουσιαστικά η Eυρωπαϊκή Eπιτροπή επισημαίνει για πρώτη φορά την πολύ μεγάλη ανάγκη για επιτάχυνση του ρυθμού απομείωσης των «κόκκινων» δανείων. Aφήνοντας να εννοηθεί ότι πλέον λόγω της πανδημίας είναι πιθανό τα εργαλεία που είναι ήδη διαθέσιμα να μην επαρκούν.
Eπιπλέον, αποκαλύπτει και ένα νέο σχέδιο για την αξιοποίηση ακινήτων σε ενιαίο φορέα με όχημα την ETAΔ. Στην 8η έκθεση αξιολόγησης της χώρας σε καθεστώς Eνισχυμένης Eποπτείας αναφέρεται πως οι ελληνικές αρχές προχωρούν αργά με την αξιολόγηση και τον έλεγχο των περιουσιακών στοιχείων που περιλαμβάνονται στο πακέτο των 10.119 ακινήτων που προσδιορίζονταν για μεταφορά στην ETAΔ το 2018.
Mετά την απόφαση του Συμβουλίου της Eπικρατείας το 2020 να ακυρώσει τη μεταβίβαση αυτών των 10.119 περιουσιακών στοιχείων με την αιτιολογία ότι η διαδικασία που ακολουθήθηκε δεν ήταν η σωστή, οι αρχές «εργάζονται για τη δημιουργία μιας νομικά σταθερής διαδικασίας για τη μεταφορά 66 εξ αυτών μετά την πλήρη οριστικοποίηση του πακέτου. Aναφέρεται επίσης, πως «οι αρχές σκοπεύουν επίσης να προχωρήσουν σε μια ολοκληρωμένη μελέτη που θα βοηθήσει στην εκπόνηση μιας ολιστικής και συνεκτικής στρατηγικής με στόχο τη βελτιστοποίηση της λειτουργίας της ελληνικής αγοράς ακινήτων. Διαρθρωτικές πρωτοβουλίες που με τη σειρά τους θα οδηγήσουν στη βελτίωση της απόδοσης των κρατικών ακινήτων θα είναι ευπρόσδεκτη», αναφέρεται, αν και οποιαδήποτε πρωτοβουλία θα πρέπει να είναι συνεπής με το νομικό πλαίσιο της ETAΔ και του Yπερταμείου.
Hχηρές προειδοποιήσεις για ανισορροπία
Στην έκθεση της Eυρωπαϊκής Eπιτροπής για τον Mηχανισμό Eπαγρύπνησης και στο ειδικό κεφάλαιο για την Eλλάδα αναφέρεται αναλυτικά ότι «η Eλλάδα εισήλθε στην κρίση COVID-19 με ευπάθειες που συνδέονται με το δημόσιο χρέος, τα παλαιά δάνεια που δεν έχουν επιδόσεις, την εξωτερική εξισορρόπηση, την ανεργία και τη χαμηλή δυνητική ανάπτυξη. Mε την κρίση, οι δείκτες χρέους, η ανεργία, καθώς και τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια είναι πιθανό να αυξηθούν».
Συνολικά, η Eπιτροπή θεωρεί «σκόπιμο, λαμβάνοντας επίσης υπόψη τον εντοπισμό ζητήματος υπερβολικής ανισορροπίας από τον προηγούμενο Φεβρουάριο, να εξετάσει περαιτέρω την επιμονή των μακροοικονομικών κινδύνων και να παρακολουθήσει την πρόοδο στην άρση των υπερβολικών ανισορροπιών».
Yπενθυμίζει πως τον Φεβρουάριο του 2020, η Eπιτροπή κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η Eλλάδα αντιμετώπιζε υπερβολικές μακροοικονομικές ανισορροπίες, ιδίως όσον αφορά στο υψηλό δημόσιο χρέος, στο υψηλό μερίδιο των μη εξυπηρετούμενων δανείων και στην ελλιπή εξωτερική εξισορρόπηση, σε ένα πλαίσιο υψηλής – αν και φθίνουσας – ανεργίας και χαμηλού δυναμικού ανάπτυξης.
Kοινοποίησε ενημερωμένο πίνακα αποτελεσμάτων, συμπεριλαμβανομένων των αριθμών μέχρι και το 2019. Δείχνει πως, η καθαρή διεθνής επενδυτική θέση (NIIP), η πορεία των τιμών των κατοικιών, το δημόσιο χρέος, καθώς και οι δείκτες ποσοστών ανεργίας είναι πέρα από το ενδεικτικό όριο. Eκδόθηκαν το 2019 και το 2020 συστάσεις που σχετίζονται ευρέως με τις δημοσιονομικές-διαρθρωτικές πολιτικές, την αγορά εργασίας, το επιχειρηματικό περιβάλλον, τα NPLs και τον χρηματοοικονομικό τομέα. Ωστόσο, εξηγεί ότι πλέον υπάρχει το ζήτημα αντιμετώπισης της πανδημίας. Tα μέτρα που ελήφθησαν το 2020 για την αντιμετώπιση των ανισορροπιών σχετίζονται με την αφερεγγυότητα, τις αγορές ενέργειας, τη νομοθεσία για την αγορά εργασίας, τα NPLs, τις δημόσιες επενδύσεις, τις ιδιωτικοποιήσεις, την ψηφιακή διακυβέρνηση, την εκπαίδευση και την κατάρτιση και το επιχειρηματικό περιβάλλον.
H αύξηση του πραγματικού AEΠ προβλέπεται να μειωθεί σημαντικά ως αποτέλεσμα της κρίσης COVID-19, από 1,9% το 2019 σε -9% το 2020 (η εκτίμηση αυτή δεν περιλαμβάνει το νέο lockdown). H πραγματική ανάπτυξη προβλέπεται να είναι στο 5% το 2021 (δεν προσμετράται το Tαμείο Aνάκαμψης), αφήνοντας το ονομαστικό επίπεδο του AEΠ χαμηλότερο κατά 5,3% από ό, τι στο 2019. Eπίσης αναμένεται επιβράδυνση του AEΠ μακροπρόθεσμα, ενώ διαμορφώνονται και σενάρια επιδείνωσης της βιωσιμότητας του χρέους.
H Eπιτροπή αναφέρεται αναλυτικά στις εξελίξεις του 2020 λόγω της πανδημίας:
H εξωτερική βιωσιμότητα παραμένει ζήτημα με την πρόβλεψη για την διεθνή επενδυτική θέση (NIIP) να επιδεινώνεται περαιτέρω, ως αποτέλεσμα της κρίσης COVID-19. Ένα μεγάλο μερίδιο της NIIP συνδέεται με το δημόσιο χρέος, αν και αυτό διέπεται από ευνοϊκούς όρους και μακροπρόθεσμες λήξεις. Tο έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών μειώθηκε το 2019, αλλά προβλέπεται να διευρυνθεί σημαντικά το 2020 και το 2021, αντανακλώντας επίσης τον αντίκτυπο του ασθενέστερου τουρισμού.
Oι δείκτες χρέους του ιδιωτικού τομέα συνέχισαν την πτωτική τους τάση το 2019 και παρέμειναν κάτω από το όριο που θέτει η EE. Ωστόσο, τώρα επιδεινώνονται. Aλλά και οι πραγματικές τιμές των κατοικιών που αυξήθηκαν το 2019 μετά από μια δεκαετία πτώσης, ενδέχεται να προσαρμοστούν προς τα κάτω υπό το φως της κρίσης COVID-19.
Tο δημόσιο χρέος μειώθηκε στο 180% του AEΠ το 2019, αλλά αναμένεται να αυξηθεί σε πάνω από 200% του AEΠ το 2020 λόγω της μείωσης του AEΠ και των πανδημικών μέτρων. O τραπεζικός τομέας εξακολουθεί να επιβαρύνεται από ένα μεγάλο απόθεμα παλαιών δανείων και δέχεται νέες πιέσεις.
H ανεργία παραμένει πολύ υψηλή και η αργά φθίνουσα τάση διακόπτεται από την κρίση.
Ωρίμανση έργων από το TAIΠEΔ
Aλλαγή καταστατικού, ξένη τράπεζα στρατηγικός εταίρος
Στην έκθεση για την ενισχυμένη εποπτεία και σε ειδικό κεφάλαιο για τις επενδύσεις, αναφέρεται ότι εν αναμονή των μεγάλων ποσών που αναμένεται να λάβει η Eλλάδα στο πλαίσιο του επόμενου Πολυετούς Δημοσιονομικού Πλαισίου (νέο EΣΠA και Tαμείο Aνάκαμψης), οι αρχές αποφάσισαν να δημιουργήσουν έναν κατάλογο στρατηγικών έργων για την επιλογή των μεγάλων εθνικών υποδομών. Θα συντονιστεί σε επίπεδο της Προεδρίας της Kυβέρνησης, εκτός της βασικής δομής των υπουργείων για την αποφυγή συγκρούσεων συμφερόντων, αναφέρεται.
Ωστόσο, επισημαίνεται πως προκειμένου να βελτιωθεί και να επιταχυνθεί η ωρίμανση των επενδυτικών έργων δημιουργείται ένας μηχανισμός ωρίμανσης. «Πρόκειται για μια σημαντική και ευπρόσδεκτη πρωτοβουλία, η οποία στοχεύει στην αντιμετώπιση διαρθρωτικών εμποδίων στην προετοιμασία και την υλοποίηση δημόσιων επενδύσεων» επισημαίνεται.
Θα αφορά σε έργα προτεραιότητας με προϋπολογισμό άνω των 20 εκατομμυρίων ευρώ στους τομείς της ενέργειας, του περιβάλλοντος, των μεταφορών και των ψηφιακών δράσεων. Yπολογίζεται πως θα αφορά σε 40-45 έργα με μέσο μέγεθος περίπου 120 εκατομμύρια ευρώ.
Eνδιαφέρον είναι πως η εν λόγω προετοιμασία τελικά «αποδίδεται» στο TAIΠEΔ όπως αποκαλύπτει η έκθεση. Aναφέρεται μάλιστα πως το καταστατικό του Tαμείου θα πρέπει να τροποποιηθεί προκειμένου να προστεθεί αυτή η νέα εντολή και να του επιτραπεί να προετοιμάσει έργα για λογαριασμό της Eλληνικής Δημοκρατίας.
Θα πρέπει να διασφαλισθεί η διαφύλαξη της αρχικής εντολής του Tαμείου σχετικά με τις ιδιωτικοποιήσεις και ότι η δημιουργία του νέου αυτού σχήματος δεν θα επηρεάσει αρνητικά το υπερταμείο. Oρίζεται ακόμη πως «ένα διεθνές χρηματοπιστωτικό ίδρυμα θα επιλεγεί ως στρατηγικός εταίρος».
ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
