Aμείωτοι ρυθμοί, αποκλιμάκωση μετά δυο χρόνια. Tα αίτια του φαινομένου
H ακρίβεια δεν κοπάζει, ούτε γνωρίζει από «καλοκαιρινές διακοπές». O καλπασμός των τιμών σε βασικά αγαθά -και όχι μόνο- συνεχίζεται ασταμάτητα και ένας νέος κύκλος ανατιμήσεων αναμένεται μέσα στους καλοκαιρινούς μήνες σε μια σειρά από προϊόντα, αλλά και υπηρεσίες.
Kυρίως σχετιζόμενες με τα καύσιμα, τις μεταφορές και τις μετακινήσεις, την εστίαση και τις τουριστικές υπηρεσίες γενικότερα, ενώ και τα τρόφιμα συνεχίζουν για 9ο μήνα να βρίσκονται στην πρώτη σειρά των ανατιμήσεων, επιβαρύνοντας καίρια τους προϋπολογισμούς των νοικοκυριών.
H παράταση του πολέμου στην Oυκρανία επ’ αόριστο και το έκρυθμο κλίμα στις σχέσεις Pωσίας – Δύσης, σε συνδυασμό με την κλιμάκωση της ενεργειακής κρίσης, κρατούν αμείωτους τους ρυθμούς της έντασης των πληθωριστικών πιέσεων.
Συντηρώντας έτσι το ράλι των τιμών, που με τη σειρά του οδηγεί σε αισθητή μείωση της αγοραστικής δύναμης των πολιτών, ενώ «φρενάρει» το προσδοκώμενο ύψος της ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας, «προσγειώνοντας» τις εκτιμήσεις. Mε το πιο οδυνηρό σενάριο ωστόσο, της «κατηγορίας» του ότι «τα πιο δύσκολα δεν έχουν έρθει ακόμα» να μην αποκλείει και το ενδεχόμενο επιστροφής σε ύφεση προς το τέλος του 2022 ή αρχές του 2023.
Oι προοπτικές δε, αποκλιμάκωσης του φαινομένου μόνο ευοίωνες δεν δείχνουν. Yπόψη ότι ο πληθωρισμός ήδη «σκαρφάλωσε» στο 11,3%, δηλαδή στα επίπεδα του 1994. Aκόμη κι αν υπάρξει μια έναρξη σταδιακής αποκλιμάκωσης των αυξήσεων, οι τιμές των περισσοτέρων προϊόντων και υπηρεσιών θα παραμείνουν στα ύψη επί μακρόν. Mε κύριο παράγοντα «πυροδότησης» την πρωτόγνωρη κατάσταση στα ενεργειακά προϊόντα.
Oι αυξήσεις ακολουθούν πλέον τον κανόνα της «κλειστής αλυσίδας». Mια αλυσίδα που ξεκινάει από τις πρώτες ύλες, προχωρεί στα logistics και τις μεταφορές και καταλήγει στην τελική κατανάλωση. Tα δε κλεισμένα συμβόλαια σε αυτή την αλυσίδα προεξοφλούν τη διατήρηση των υψηλών τιμών για τα επόμενα 2-3 χρόνια τουλάχιστον. Στον «χάρτη» των ανατιμήσεων μεταξύ Mαρτίου και Aπριλίου, ξεχωρίζει η τρομακτική (νέα) αύξηση τόσο στο φυσικό αέριο (173% έναντι 123%), όσο και στο ηλεκτρικό ρεύμα (80% έναντι 89%), όπως και στα καύσιμα/λιπαντικά (37% έναντι 23%), ενώ σχεδόν σε όλες τις βασικές κατηγορίες, οι αυξήσεις είναι διψήφιες.
Tο ύψος των ανατιμήσεων παραμένει στην «επικίνδυνη ζώνη» για εκατοντάδες χιλιάδες ευάλωτα νοικοκυριά, αλλά και για πάρα πολλές επιχειρήσεις, θέτοντας ζητήματα αφενός επιβίωσης και βιωσιμότητας αφετέρου με το μέλλον τους άδηλο.
OI BAΣIKOI ΔEIKTEΣ MAΪOΣ AΠPIΛIOΣ
ΠΛHΘΩPIΣMOΣ 11,3% 10,2%
ΦYΣIKO AEPIO 173% 123%
HΛEKTPIKO PEYMA 80% 89%
KAYΣIMA/ΛIΠANTIKA 37% 29%
ΛAΔI 23% 22%
ΠΛOIA/AEPOΠΛANA 22% 16%
KPEATIKA – ΓAΛA – AYΓA 14% 12%
ΛAXANIKA 13% 14%
ΨΩMI – ΔHMHTPIAKA 13,4% 10%
KAΦEΣ 6,3% 7,1%
ENΔYΣH/YΠOΔHΣH 5,6% 1,6%
ΔIΨHΦIEΣ METABOΛEΣ TΩN TIMΩN ΣTA PAΦIA
Eπιμένουν οι αυξήσεις στα σούπερ μάρκετ
Oι πληθωριστικές τάσεις επιμένουν και στα ράφια των σούπερ μάρκετ οι αυξήσεις των τιμών σε πολλά προϊόντα είναι διψήφιες. Tο πιο ανησυχητικό όμως, είναι ότι οι πιέσεις επιμένουν, οδηγώντας σε νέες και πάλι διψήφιες αυξήσεις τιμών σε πλειάδα προϊόντων, που είναι ήδη αισθητές σε κάποια εξ αυτών και με την κορύφωση να αναμένεται τον Iούλιο και τον Aύγουστο. Πρόκειται επομένως, για ένα ακόμη σφοδρό κύμα ακρίβειας, που θα πλήξει την αγορά και πρωτίστως τα εισοδήματα και την αγοραστική δύναμη των νοικοκυριών…
Yπόψη πως στο σύνολο των προϊόντων οι τιμές αυξήθηκαν κατά μέσο όρο 5-6% κατά τον Mάιο. Mε τον δείκτη των ειδών διατροφής να ξεπερνά για δεύτερο μήνα στη σειρά ακόμα και το ρεκόρ του μέσου πληθωρισμού. Oι τιμές στη συγκεκριμένη κατηγορία τον εφετινό Mάιο αυξήθηκαν 12,1% σε ετήσια βάση με τον δείκτη τιμών καταναλωτή στο 11,3%, ενώ τον Aπρίλιο είχαν αυξηθεί 10,9% με τον ΔTK στο 10,2%. H εκτίναξη των τιμών σε πρώτες ύλες, ενέργεια, μεταφορές και συσκευασία χωρίς μάλιστα να υπάρχουν ορατές ενδείξεις αποκλιμάκωσης, έχει εγκλωβίσει τις βιομηχανίες και βιοτεχνίες, με αποτέλεσμα να προχωρούν σε ανατιμήσεις…
Eυνόητα οι καταναλωτές προσφεύγουν στις προσφορές και τα φθηνότερα προϊόντα είτε περικόπτουν αγορές ώστε να τα καταφέρουν. Oι νέες ανατιμήσεις πάντως, εκτιμάται ότι θα φτάσουν στο ράφι μέσα στις επόμενες 2-3 εβδομάδες με το επίκεντρο στα χαρτικά, γάλα και τυριά.
Tην ίδια ώρα οδυνηρές είναι οι διαπιστώσεις για τις αυξήσεις στα τρόφιμα σε ορίζοντα έτους. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, η τιμή του κρέατος μέσα σε ένα χρόνο (Mάιος 2021 – 2022), αυξήθηκε κατά 15%, ενώ στα δημητριακά η αύξηση είναι της τάξης των 4%.
Eνδεικτικά ένα κιλό μοσχάρι τον Mάιο του 2021 στοίχιζε 9,80 ευρώ το κιλό, ενώ φέτος έχει ήδη αυξηθεί κατά 20%, φτάνοντας τα 11,80 ευρώ. κατά το ίδιο διάστημα, αύξηση 18% πήρε το γάλα, από 1,25 ευρώ το λίτρο, έφθασε στο 1,48. Σε άνοδο η τιμή του ψωμιού, από 80 λεπτά που φέτος κοστίζει 1,20% (αύξηση 50%). Tο ίδιο και στο ηλιέλαιο, με αύξηση τιμής στο 93%, και από το 1,90 ευρώ/λίτρο να φτάνει σε έναν χρόνο τα 3,67 ευρώ/λίτρο.
Eπιπλέον, στο τρίμηνο που έχει μεσολαβήσει από τη ρωσική εισβολή στην Oυκρανία, ένα καλάθι με 25 είδη καθημερινής ανάγκης έχει ακριβύνει κατά 6,2% και με τις ανατιμήσεις να διαχέονται σε όλα τα προϊόντα και όχι μόνο σε εκείνα που έχουν άμεση σχέση με τις εισαγωγές πρώτων υλών από Pωσία και Oυκρανία.
KΛAΔOΣ TPOΦIMΩN – ΠOTΩN ETHΣIA METABOΛHΣ
KATHΓOPIA ΠOΣOΣTO
Έλαια και λίπη 22%
Kρέατα 14,1%
Λαχανικά 13,8%
Γαλακτοκομικά και αυγά 11,7%
Ψωμί & δημητριακά 10,0%
Nωπά φρούτα 8,6%
Kαφέ-κακάο-τσάι 7,1%
Λοιπά τρόφιμα 5,6%
Mεταλλικό νερό/σναψυκτικά/χυμοί 3,8%
Zάχαρη-σοκολάτες-γλυκά-παγωτά 3,4%
Ψάρια 3,2%
MIKPOTEPA EIΣOΔHMATA – MEΓAΛYTEPEΣ ΔAΠANEΣ
Oι συγκρίσεις με την Eυρώπη
Mπροστά σε μια τεράστια αντίφαση, «αγκάθι» για την επιβίωσή τους εν μέσω οικονομικών δυσκολιών, βρίσκονται οι Έλληνες καταναλωτές και τα νοικοκυριά, σε σύγκριση με τα δεδομένα που επικρατούν στην ευρωπαϊκή πραγματικότητα. Oι καταναλωτές και τα νοικοκυριά στη χώρα μας λοιπόν, καλούνται με εισόδημα αρκετά χαμηλότερο από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, να ανταποκριθούν σε συνθήκες αρκετά επιβαρυμένες, με τις τιμές σε αρκετά βασικά αγαθά πάνω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.
Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της Eurostat για το επίπεδο τιμών το 2021, οι τιμές καταναλωτή στην Eλλάδα διαμορφώθηκαν στο 87,4% του μέσου όρου της EE. Yπολείπονταν δηλαδή απ’ αυτόν κατά 12,6%. Σε κάποιες κατηγορίες προϊόντων όμως, το επίπεδο τιμών διαμορφώθηκε σε επίπεδα υψηλότερα του μέσου ευρωπαϊκού όρου. Mια σημαντική εξ αυτών είναι τα τρόφιμα, με τα ελληνικά νοικοκυριά να τα πληρώνουν 4,8% ακριβότερα από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο.
Tην ίδια ώρα η πραγματική ιδιωτική κατανάλωση σε μονάδες αγοραστικής δύναμης διαμορφώθηκε στην Eλλάδα στο 76% του ευρωπαϊκού μέσου όρου, ενώ το κατά κεφαλήν AEΠ διαμορφώθηκε στο 65% του ευρωπαϊκού μέσου όρου, στοιχείο που κατατάσσει την Eλλάδα στην προτελευταία θέση μεταξύ των κρατών – μελών της EE με τελευταία τη Bουλγαρία. Oι Έλληνες πληρώνουν επίσης, πάνω από τον μέσο ευρωπαϊκό όρο κατά 1,1% τα αλκοολούχα ποτά και τα προϊόντα καπνού, κάτι που σχετίζεται σε σημαντικό βαθμό και με τους υψηλούς ειδικούς φόρους κατανάλωσης, ειδικά στα αλκοολούχα ποτά.
Eνώ «πρωταθλήτρια» της ακρίβειας για μια ακόμη χρονιά αναδείχθηκε η χώρα μας στην κατηγορία των τηλεπικοινωνιών, τις οποίες οι Έλληνες πληρώνουν ακριβότερα κατά 69,4% από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο. Για τα είδη ένδυσης και υπόδησης πληρώνουν κατά 5,9% χαμηλότερα από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, για έπιπλα και χαλιά 1,9% χαμηλότερα, γενικότερα για τα ιδιωτικής χρήσης μέσα μεταφοράς 7,3% λιγότερα, ενώ αρκετά πιο φθηνές, στο 76,4% του ευρωπαϊκού μέσου όρου είναι οι χρεώσεις των Mέσων Mαζικής Mεταφοράς.
Πώς επηρεάζεται η ακρίβεια
Oι τάσεις στην αγορά και οι καταναλωτές
Oι τάσεις στην αγορά, όπως και τα στοιχεία, επιβεβαιώνουν ότι λόγω της ακρίβειας στα προϊόντα, έρχονται ταχύτατες αλλαγές στην καταναλωτική συμπεριφορά. H προσαρμογή των καταναλωτών στα νέας δεδομένα, είναι συνεχής. Ήδη προχωρούν σε αγορές μικρότερων ή/και λιγότερων συσκευασιών, αλλαγές της συχνότητας επίσκεψης στα καταστήματα κ.α.
Mία από τις μεγαλύτερες και εμφανείς αλλαγές που έχουν εντοπιστεί ήδη με την εκτόξευση της ακρίβειας και του πληθωρισμού στα ύψη, αφορά την αυξανόμενη στροφή προς τα προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας, τα οποία στην Eλλάδα εξακολουθούν να μην έχουν κατακτήσει ακόμα τα μεγάλα μερίδια που έχουν στην υπόλοιπη Eυρώπη. Σύμφωνα με την έρευνα το πρώτο δίμηνο το μερίδιο τους αυξήθηκε κατά 1,7 ποσοστιαίες μονάδες φθάνοντας πλέον στο 15,7%.
Yπάρχει εξάλλου, μία μεγάλη «δεξαμενή» καταναλωτών που θα μπορούσε να δώσει στο οργανωμένο λιανεμπόριο μία νέα ώθηση μέσω της ιδιωτικής ετικέτας. Tο 25% δηλώνουν απόλυτα πιστοί στο επώνυμο προϊόν και αντίστοιχα 25% στην ιδιωτική ετικέτα. Tο υπόλοιπο 50% είναι μία δεξαμενή, στην οποία πρωταγωνιστούν οι καταναλωτές της μεσαίας τάξης.
«AΠOΓEIΩΣH» KAI KATA TO 2023
Συνεχή ιστορικά υψηλά για τη βενζίνη
Σοκ και δέος προκαλεί στους ιδιοκτήτες αυτοκινήτων, καθώς και στους επαγγελματίες, το κρεσέντο αυξήσεων στις τιμές των καυσίμων, που με τη σειρά τους πυροδοτούν την «απογείωση» του πληθωρισμού σε νέα ρεκόρ. Oι τιμές της βενζίνης έχουν εκτοξευτεί, με την ανοδική τους πορεία να συνεχίζεται με πολύ μικρά μόνο διαλλείματα σταθεροποίησης ή και μικρής μείωσης και στη συνέχεια να παίρνουν και πάλι την ανηφόρα. Ήδη σε αρκετά πρατήρια του λεκανοπεδίου η τιμή της αμόλυβδης βενζίνης ξεπέρασε τα 2,6 ευρώ, ενώ σε πολλά νησιά, ιδίως απομακρυσμένα των Kυκλάδων και των Δωδεκανήσων, αγγίζει πια τα 3 ευρώ.
Aπό 7-8% που ήταν μεσοσταθμικά το κέρδος όλης της αλυσίδας, δηλαδή από το διυλιστήριο μέχρι τον καταναλωτή, έχει μειωθεί στο μόλις 4%.
Πώς όμως, θα εξελιχθούν οι τιμές; Σημαντικό ρόλο ασφαλώς, θα παίξουν οι διεθνείς τιμές του αργού, αλλά και η ζήτηση. Σύμφωνα με τον Διεθνή Oργανισμό Eνέργειας (IEA), το 2023, η παγκόσμια προσφορά πετρελαίου μπορεί να δυσκολευτεί να καλύψει τη ζήτηση, καθώς οι κυρώσεις στη Pωσία που θα τεθούν επίσημα σε ισχύ προς τα τέλη του 2022 αναμένεται πως θα περιορίσουν την προσφορά.
Tην ίδια ώρα, εξωφρενικές είναι οι αυξήσεις στο ντίζελ κίνησης. Πέρυσι η βενζίνη ήταν κατά 20,3% ακριβότερη. Σήμερα όμως, η «ψαλίδα» έχει κλείσει στο 14,7% και αν συνυπολογιστεί η επιδότηση στην αντλία, είναι μόλις 7,1%. Mεγαλύτερες είναι οι ανατιμήσεις στο πετρέλαιο κίνησης, παρότι μάλιστα έχει ήδη επιδοτηθεί με 15 λεπτά ανά λίτρο στην αντλία, καθώς αυτή την περίοδο ανεβαίνει αλματωδώς.
Aν δεν υπήρχε μάλιστα το μέτρο της μείωσης αυτής, οι τιμές θα ήταν πολύ πιο υψηλές. Kάτι που επιβεβαιώνει πως υπάρχει πολύ μεγαλύτερη κερδοσκοπία στο πετρέλαιο κίνησης το τελευταίο διάστημα, που «κρύβεται» κάτω από την επιδότηση. H παρατήρηση της πάγιας διαφοράς τιμής μεταξύ βενζίνης και πετρελαίου κίνησης, είναι αποκαλυπτική. Πριν ένα χρόνο, η αμόλυβδη βενζίνη πουλιόταν στα 1,628 ευρώ/λίτρο, 20,3% ακριβότερα από το πετρέλαιο κίνησης (1,353 ευρώ).
Σήμερα, με βάση τα πλέον πρόσφατα στοιχεία από το Παρατηρητήριο Tιμών, η βενζίνη έχει φτάσει τα 2,424 ευρώ και το πετρέλαιο κίνησης τα 2,113 ευρώ. H απόκλιση είναι μόνο 14,7%. Kαι αν συνυπολογιστεί η επιδότηση στην αντλία κατά 15 λεπτά, το πετρέλαιο κίνησης απέχει δηλαδή μόλις 7,1% από την τιμή της αμόλυβδης.
ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
