Με την ενεργειακή κρίση να βαθαίνει και τον χειμώνα να πλησιάζει, η Ευρωπαϊκή Ένωση σχεδιάζει τη λήψη έκτακτων μέτρων για την αντιμετώπιση της αύξησης του κόστους της ηλεκτρικής ενέργειας που πλήττει επιχειρήσεις και νοικοκυριά.
Στόχος της Ένωσης, όπως αναφέρει το Bloomberg, είναι βραχυπρόθεσμα να περιοριστούν οι τιμές και μακροπρόθεσμα να αλλάξει ο τρόπος τιμολόγησης της ενέργειας αποσυνδέοντας την τιμή του φυσικού αερίου από αυτήν της ηλεκτρικής ενέργειας. Οι αξιωματούχοι σπεύδουν να καταρτίσουν ένα σχέδιο, ωστόσο το πώς θα επιτευχθεί αυτό δεν είναι ακόμη σαφές, δεδομένου ότι πρέπει να ξεπεραστούν ορισμένες σημαντικές προκλήσεις.
Ένα πρόβλημα είναι ότι κάθε χώρα βασίζεται σε διαφορετικό ενεργειακό μείγμα, από τα ορυκτά καύσιμα έως την πρωτοπορία στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, οπότε μια ενιαία προσέγγιση είναι απίθανο να καλύψει τις ανάγκες όλων. Ένα άλλο βασικό ερώτημα είναι ποιος θα πληρώσει τον λογαριασμό – αν θα γίνει μέσω κρατικής χρηματοδότησης ή έκτακτης φορολόγησης των παραγωγών.
Το Bloomberg προχωρά στην ανάλυση ορισμένων πιθανών μέτρων που θα μπορούσε να περιλαμβάνει το έκτακτο σχέδιο αντιμετώπισης της ενεργειακής κρίσης που εκπονεί η ΕΕ αλλά και των προκλήσεων που πρέπει να ξεπεραστούν. Ειδικότερα:
Πλαφόν τύπου Ισπανίας
Η Ισπανία και η Πορτογαλία ήταν οι πρώτες που αψήφισαν τους κανόνες ανταγωνισμού της ΕΕ και έθεσαν ανώτατο όριο στο φυσικό αέριο προκειμένου να μειώσουν το κόστος της ηλεκτρικής ενέργειας. Ο αντιμονοπωλιακός βραχίονας της ΕΕ δήλωσε ότι η στήριξη θα λάβει τη μορφή πληρωμής που θα λειτουργεί ως άμεση επιχορήγηση στους παραγωγούς ηλεκτρικής ενέργειας με στόχο τη χρηματοδότηση μέρους του κόστους των καυσίμων τους.
Το κύριο μειονέκτημα είναι ότι οι χαμηλότερες τιμές μπορεί να οδηγήσουν σε περισσότερες εξαγωγές στις διασυνοριακές συνδέσεις με χώρες όπως η Γαλλία. Αυτή η επιλογή θα λειτουργούσε καλύτερα αν το ανώτατο όριο καθοριζόταν σε επίπεδο ΕΕ και θα ήταν πιο αποτελεσματικό σε χώρες που χρησιμοποιούν περισσότερο φυσικό αέριο. Η άμεση παρέμβαση στις αγορές δεν είναι επίσης δημοφιλής στους εμπόρους.
Στην Πορτογαλία, η κυβέρνηση δήλωσε πρόσφατα ότι το σύστημα ανώτατων ορίων έχει διαμορφώσει τις τιμές κατά μέσο όρο περίπου 17% χαμηλότερα από αυτές που θα υπήρχαν στην αγορά χωρίς έναν τέτοιο μηχανισμό.
Φόροι στα υπερκέρδη των παραγωγών
Με τις τιμές-ρεκόρ, οι παραγωγοί ηλεκτρικής ενέργειας αποκομίζουν μεγάλα κέρδη που έχουν προσελκύσει την προσοχή των Ευρωπαίων υπευθύνων χάραξης πολιτικής. Το Ηνωμένο Βασίλειο έχει ήδη επιβάλει έκτακτο φόρο στα κέρδη των εταιρειών πετρελαίου και φυσικού αερίου, αλλά απέφυγε να τον επεκτείνει στον τομέα της ηλεκτρικής ενέργειας.
Ο Γερμανός υπουργός Οικονομίας Ρόμπερτ Χάμπεκ πρότεινε να εξεταστεί το ενδεχόμενο επιβολής βραχυπρόθεσμου φόρου στα “υπερβολικά” κέρδη των εταιρειών ενέργειας.
Ένα πρόβλημα θα μπορούσε να είναι το πώς ορίζονται τα “υπέρμετρα” κερδών. Άλλωστε, οι υψηλές τιμές επηρεάζουν διαφορετικά τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας. Για παράδειγμα, η γερμανική Uniper SE χρειάζεται ένα τεράστιο κρατικό πακέτο διάσωσης, καθώς αγωνίζεται να καλύψει το κόστος αντικατάστασης του φυσικού αερίου που έχασε λόγω των περικοπών στις ροές από τη Ρωσία.
“Τα μέτρα πιθανότατα θα περιλαμβάνουν φόρους στα υπερβολικά κέρδη”, δήλωσε ο Ipek Ozkardeskaya, ανώτερος αναλυτής της Swissquote Bank. “Εάν συμβεί αυτό, οι ενεργειακές εταιρείες θα μπορούσαν να αντιδράσουν μειώνοντας την παραγωγή, με κίνδυνο να βαθύνει περαιτέρω η ενεργειακή κρίση”, πρόσθεσε.
Ενεργειακός διαχωρισμός
Ο περιορισμός της επιρροής του φυσικού αερίου στις τιμές της ηλεκτρικής ενέργειας μέσω του διαχωρισμού της παραγωγής από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και μονάδες πυρηνικής ενέργειας από την παραγωγή μέσω φυσικού αερίου και άλλων ορυκτών καυσίμων, έχει σκιαγραφηθεί αναλυτικά από την Ελλάδα. Αυτό ουσιαστικά σημαίνει χαμηλότερα έσοδα για την καθαρή ενέργεια, αντανακλώνοντας το χαμηλότερο κόστος παραγωγής της.
Μείωση της ζήτησης
Η ΕΕ έχει ήδη συμφωνήσει και θέσει ως εθελοντικό στόχο τη μείωση της ζήτησης φυσικού αερίου κατά 15%, αλλά θα μπορούσαν να ληφθούν περισσότερα μέτρα για τον συντονισμό της μείωσης.
Περιορισμός της τιμής εισαγωγής
Η Ιταλία έχει ζητήσει εδώ και καιρό να τεθεί όριο στην τιμή εισαγωγής φυσικού αερίου από τη Ρωσία, ώστε να περιοριστεί η εκτίναξη του ενεργειακού κόστους. Ωστόσο, χώρες όπως η Γερμανία -που είναι ο μεγαλύτερος εισαγωγέας ρωσικού φυσικού αερίου- εμφανίζονται επιφυλακτικές, ενώ αυτό είναι κάτι με το οποίο θα πρέπει να συμφωνήσει και η Μόσχα. Οι ΗΠΑ πιέζουν για ένα παρόμοιο ανώτατο όριο για το ρωσικό πετρέλαιο, αλλά και αυτό αντιμετωπίζει τεράστια εμπόδια.
Σταθερές ανανεώσιμες πηγές ενέργειας
Πολλές μονάδες αιολικής και ηλιακής ενέργειας έχουν συνάψει ήδη μακροχρόνιες συμβάσεις για την πώληση ενέργειας σε σταθερή τιμή. Εκείνες που δεν το έχουν κάνει μπορούν να αποκομίσουν τεράστια κέρδη όταν οι τιμές της ενέργειας είναι υψηλές, αλλά αντιμετωπίζουν επίσης κινδύνους. Όπως η πτώση των τιμών στο μηδέν όταν υπάρχει υπερβολική προσφορά ηλιακής και αιολικής ενέργειας – κάτι που θα γίνεται όλο και πιο σύνηθες καθώς νέα μονάδες θα εντάσσονται στα δίκτυα ηλεκτρικής ενέργειας.
Ο διαχωρισμός των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας από την αγορά φυσικού αερίου θα ήταν ευπρόσδεκτος από πολλούς παραγωγούς και επενδυτές, εάν επιτυγχανόταν μέσω της επέκτασης των επιδοτήσεων των συμβολαίων διαφοράς -που καθορίζουν τις τιμές- καθώς θα συνέβαλαν στη σταθεροποίηση των τιμών ενέργειας κάτω από τα τρέχοντα επίπεδα και θα παρείχαν εγγυήσεις για τις μελλοντικές επενδύσεις.
“Από την άποψη της σταθερότητας και των επενδυτών, θα θέλαμε να δούμε περισσότερη χρήση του μηχανισμού συμβολαίων διαφοράς, αντί να τιμολογείται η ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές με βάση το κόστος του φυσικού αερίου”, δήλωσε ο Richard Crawford, επικεφαλής των κεφαλαίων ενεργειακού εισοδήματος στην InfraRed Capital Partners.
Αποσύνδεση φυσικού αερίου
Η κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου εξετάζει αλλαγές στη χονδρική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας που θα αποτρέψουν στο ευμετάβλητο κόστος του φυσικού αερίου να καθορίζει την τιμή της ενέργειας που παράγεται από φθηνότερες ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, ενώ θα θεσπίζουν κίνητρα για τους καταναλωτές ώστε να αντλούν ενέργεια από το δίκτυο όταν η ζήτηση είναι χαμηλή ή η προσφορά αυξάνεται. Οι επιλογές για την αποσύνδεση του φυσικού αερίου περιλαμβάνουν τη δημιουργία χωριστής αγοράς για την ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές, καθώς και την τιμολόγηση ανά περιφέρεια.
Αλλά η αλλαγή του τρόπου τιμολόγησης της ενέργειας αποτελεί εξαιρετικά δύσκολο επίτευγμα. Μεταξύ των μεγαλύτερων κινδύνων είναι η πρόκληση ακούσιων συνεπειών ή η αποτροπή μελλοντικών επενδύσεων.
