Σωρεία παραβάσεων της ελληνικής νομοθεσίας και περιπτώσεων κακοδιαχείρισης των κονδυλίων για την προβολή του ελληνικού τουρισμού στην Ελλάδα και το εξωτερικό, διαπίστωσαν τα μέλη του Σώματος Επιθεωρητών – Ελεγκτών Δημόσιας Διοίκησης, σε έλεγχο, που διενήργησαν με εντολή του υπουργού Πολιτισμού και Τουρισμού, Παύλου Γερουλάνου, στον Ελληνικό Οργανισμό Τουρισμού (ΕΟΤ).
Η έκθεση του Σώματος με θέμα «εξέταση της νομιμότητας των διαδικασιών ανάθεσης έργων και προμηθειών κατά τα έτη 2008-2009, που αφορούν στην προβολή του Ελληνικού Τουρισμού στην Ελλάδα και στο εξωτερικό μέσω της Δ/νσης Υπηρεσιών Εξωτερικού του Οργανισμού», παραδόθηκε στον υπουργό και διαβιβάσθηκε στον Εισαγγελέα Εφετών Αθηνών, στον πρόεδρο του Ελεγκτικού Συνεδρίου για τις δικές τους ενέργειες και στον πρόεδρο του ΕΟΤ για την άσκηση πειθαρχικής δίωξης κατά 14 στελεχών και υπαλλήλων του Οργανισμού.
Από τον έλεγχο διαπιστώθηκε, μεταξύ άλλων:
* Κατά τα έτη 2008-2009, οι εγκεκριμένες πιστώσεις του τακτικού προϋπολογισμού του ΕΟΤ για δημόσιες σχέσεις, αυξήθηκαν σε σχέση με την προηγούμενη διετία κατά 32%. Ειδικότερα, κατά το έτος 2008 οι εγκριθείσες πιστώσεις ανήλθαν στο ύψος των 8,6 εκ. ευρώ, σημειώνοντας αύξηση 48% έναντι του προηγουμένου έτους, ενώ το έτος 2009, μειώθηκαν κατά 27% σε σχέση με το 2008.
Παρά την παραπάνω συνολική αύξηση των πιστώσεων, οι αναληφθείσες από τον ΕΟΤ υποχρεώσεις για δημόσιες σχέσεις, υπερέβησαν σημαντικά τις εγκεκριμένες για το σκοπό αυτό πιστώσεις του τακτικού προϋπολογισμού του Οργανισμού. Αποτέλεσμα ήταν η συσσώρευση οφειλών, που μεταφέρθηκαν στο τρέχον οικονομικό έτος.
Το ύψος των υποχρεώσεων αυτών, με βάση τα διαθέσιμα μέχρι την ολοκλήρωση του επιτόπιου ελέγχου του Σ.Ε.Ε.Δ.Δ. στοιχεία, υπολογίζεται ότι υπερβαίνει τα 7 εκ. ευρώ. Ήδη, τμήμα των δαπανών αυτών, που προωθήθηκαν για πληρωμή, έχουν κριθεί από το Ελεγκτικό Συνέδριο, ως μη νόμιμες, για λόγους που ισχύουν και σε άλλες περιπτώσεις ανάλογων δαπανών.
* Κατά την ελεγχόμενη διετία, ο Οργανισμός προέβη σε ενέργειες δημοσίων σχέσεων και ανέλαβε υποχρεώσεις, χωρίς προηγουμένως να έχει καταρτισθεί ένα ενιαίο και αναλυτικό πρόγραμμα για το εσωτερικό και το εξωτερικό, με το οποίο να προσδιορίζονται συγκεκριμένοι στόχοι και τα πρόσφορα μέσα επίτευξής τους.
Αντίθετα, οι ενέργειές του στον τομέα αυτό υπήρξαν αποσπασματικές, τόσο ως προς το σχεδιασμό όσο και ως προς την υλοποίησή τους, οι δε σχετικές αποφάσεις, στην πλειοψηφία τους δεν εμπεριέχουν ειδική, σαφή και πλήρη αιτιολογία από την οποία να προκύπτει ότι η αναλαμβανόμενη κάθε φορά υποχρέωση ήταν αναγκαία για την εξυπηρέτηση των λειτουργικών σκοπών του Οργανισμού.
Συγκεκριμένα, σύμφωνα με την έκθεση του Σώματος Επιθεωρητών-Ελεγκτών Δημόσιας Διοίκησης κατά το έτος 2008 ο Οργανισμός ανέπτυξε μια πολιτική δημοσίων σχέσεων, η οποία σε αρκετές περιπτώσεις ξεπέρασε το επιβαλλόμενο εκ του δημοσίου χαρακτήρα του μέτρο. Η συμβολή της πολιτικής αυτής στην επίτευξη των καταστατικών στόχων του Οργανισμού δεν αξιολογήθηκε ούτε κατά το σχεδιασμό της ούτε εκ των υστέρων.
Πέραν όμως του βαθμού αποτελεσματικότητας των ενεργειών του Οργανισμού στον τομέα των δημοσίων σχέσεων κατά το έτος αυτό, η υλοποίηση της εν λόγω πολιτικής υπήρξε προβληματική αφού, όπως προέκυψε κατά τον διενεργηθέντα έλεγχο, ο Οργανισμός προέβη, μεταξύ άλλων, σε:
– Απευθείας αναθέσεις προμηθειών αγαθών και υπηρεσιών, χωρίς να συντρέχουν λόγοι που να δικαιολογούν την κατ’ εξαίρεση προσφυγή στη διαδικασία αυτή και ενώ λόγω του ύψους της προκαλούμενης δαπάνης θα έπρεπε να έχει διενεργηθεί πρόχειρος ή ανοικτός διαγωνισμός.
– Απευθείας αναθέσεις και διενέργεια πρόχειρων διαγωνισμών, με κατάτμηση τής προς προμήθεια ποσότητας και αξίας των αυτών ή ομοειδών υλικών, αντί διενέργειας ανοικτών διαγωνισμών.
Συγκεκριμένα, προμήθειες του αυτού ή ομοειδούς υλικού ανατέθηκαν, εντός του ίδιου οικονομικού έτους, τμηματικά είτε με απευθείας αναθέσεις είτε με πρόχειρους διαγωνισμούς, μερικοί από τους οποίους μάλιστα διενεργήθηκαν την ίδια ημερομηνία, μεταξύ των ιδίων συμμετεχόντων και κατακυρώθηκαν στον ίδιο ανάδοχο.
– Παράκαμψη του ΔΣ του ΕΟΤ, αφού με την πρακτική της κατάτμησης των προμηθειών, οι σχετικές αναθέσεις πραγματοποιούνταν μόνο με απόφαση του Γενικού Γραμματέα του ΕΟΤ, ενώ σύμφωνα με τις καταστατικές διατάξεις του Οργανισμού, αρμόδιο για τη λήψη απόφασης για δαπάνες ύψους άνω των 50.000€, είναι το ΔΣ.
– Παρά τις μεγάλες ποσότητες διαφημιστικού υλικού, που κρίθηκε απαραίτητο να προμηθευθεί ο Οργανισμός για την κάλυψη των αναγκών του, οι οποίες αθροιστικά υπερέβαιναν σε δαπάνη το όριο, που προβλέπεται για τη διενέργεια ανοικτού διαγωνισμού, για κανένα είδος δεν διενεργήθηκε ανοικτός διαγωνισμός.
– Με τις κατατμήσεις προμηθειών, την παράκαμψη ανοικτών διαδικασιών και τη συνεργασία με έναν περιορισμένο σχετικά κύκλο προμηθευτών, ο Οργανισμός επιβαρύνθηκε με επιπλέον κόστος, το οποίο θα έπρεπε και μπορούσε να έχει αποφευχθεί με την τήρηση της νόμιμης διαδικασίας.
– Διενέργεια των πρόχειρων διαγωνισμών χωρίς να προηγείται σχετική έγγραφη απόφαση του αρμοδίου οργάνου, με την οποία να καθορίζεται το προς προμήθεια είδος, το ύψος της προϋπολογιζόμενης δαπάνης και η ημερομηνία του διαγωνισμού, με αποτέλεσμα να μην προκύπτει με ποιο τρόπο προσδιορίζονταν το αντικείμενο της προμήθειας και οι απαιτούμενες προδιαγραφές και διενεργούντο οι διαγωνισμοί από τις εκάστοτε Επιτροπές.
– Στις περισσότερες αποφάσεις ανάθεσης, που εκδόθηκαν με εισήγηση της Δ/νσης Υπηρεσιών Εξωτερικού μετά τις 25-6-2008, υπάρχει συνημμένο σχετικό σημείωμα προέγκρισης του Γραφείου του Γενικού Γραμματέα ΕΟΤ, στο οποίο αναφέρεται το προς προμήθεια είδος χωρίς όμως αναφορά στις απαιτούμενες προδιαγραφές και το ύψος της προϋπολογιζόμενης δαπάνης.
Δεδομένου ότι σε κάποιες περιπτώσεις το σημείωμα του Γραφείου του Γενικού Γραμματέα όπως και η σχετική εγκριτική απόφαση, έπονται χρονολογικά των δελτίων αποστολής των προμηθευομένων υλικών, συνάγεται ότι στις περιπτώσεις αυτές, πρώτα διενεργήθηκε η προμήθεια και μετά ακολούθησαν οι διοικητικές πράξεις που απαιτούνται για την πληρωμή της δαπάνης (σύνταξη πρακτικού διενέργειας του διαγωνισμού και έκδοση εγκριτικής απόφασης), κατά παράβαση της κείμενης νομοθεσίας.
Επιπλέον, σχετικά με τις αναθέσεις προμηθειών, μέσω της Δ/νσης Υπηρεσιών Εξωτερικού, κατά την ελεγχόμενη περίοδο:
* περιορίστηκαν μεταξύ ενός περιορισμένου σχετικά αριθμού προσφερόντων (τρεις σε όλους τους πρόχειρους διαγωνισμούς),
* οι υποβληθείσες προσφορές στην πλειονότητά τους δεν φέρουν υπογραφή του προσφέροντος,
* δεν προκύπτει ο χρόνος και τρόπος υποβολής τους στην Υπηρεσία (μη πρωτοκόλλησή τους και υποβολή ανοικτών προσφορών ενίοτε και σε διαφορετικές ημερομηνίες),
* σε ορισμένες περιπτώσεις, οι προσφορές έχουν συνταχθεί με τον ίδιο τύπο και μάλιστα σε διαγωνισμούς, στους οποίους μειοδότης αναδείχθηκε η ίδια εταιρεία παρά την υψηλότερη προσφερθείσα τιμή σε σχέση με τις ήδη επιτευχθείσες σε προηγούμενες διαδικασίες προμηθειών του Οργανισμού για αντίστοιχα προϊόντα,
* το ενδεχόμενο να μη διασφαλίστηκαν στις προμήθειες αυτές συνθήκες ουσιαστικού ανταγωνισμού δεν μπορεί να αποκλεισθεί.
* έκδοση αποφάσεων κατακύρωσης του αποτελέσματος του διαγωνισμού ή των απευθείας αναθέσεων, χωρίς σε πολλές περιπτώσεις να γίνεται αναφορά στην ποσότητα, ποιότητα και τεχνικές προδιαγραφές του προς προμήθεια είδους, ώστε να είναι δυνατή η αντίστοιχη συμβατική δέσμευση του προμηθευτή και η πιστοποίηση της ποσοτικής και ποιοτικής παραλαβή των υλικών.
* μη υπογραφή σύμβασης σε ορισμένες περιπτώσεις αν και αυτό ήταν υποχρεωτικό, λόγω του ύψους της δαπάνης.
* σύναψη συμβάσεων χωρίς αναλυτική περιγραφή των τεχνικών χαρακτηριστικών των προς προμήθεια αγαθών, του τόπου και χρόνου παράδοσης των υλικών καθώς και του οργάνου παραλαβής τους. Ομοίως, μη πρόβλεψη στις συμβάσεις ανάθεσης υπηρεσιών, του οργάνου και του τρόπου πιστοποίησης της καλής εκτέλεσης της σύμβασης.
Στην έκθεση του Σώματος Επιθεωρητών – Ελεγκτών Δημόσιας Διοίκησης αναφέρεται ακόμη ότι γινόταν διάθεση των φιλοφρονητικών δώρων χωρίς σε όλες τις περιπτώσεις να προκύπτει η ταυτότητα των αποδεκτών, ο Οργανισμός προέβη σε επιχορηγήσεις-οικονομικές ενισχύσεις φορέων για την υλοποίηση δράσεων τους, κατόπιν αιτημάτων των ενδιαφερομένων, χωρίς όμως πάντα να προκύπτει ότι οι δράσεις αυτές σχετίζονταν με τον τουρισμό, η συμβολή των οικονομικών αυτών ενισχύσεων στην ανάπτυξη του τουρισμού δεν αξιολογείτο ούτε πριν τη λήψη της σχετικής απόφασης ούτε εκ των υστέρων.
Επιπλέον,σε αρκετές περιπτώσεις η παροχή οικονομικής ενίσχυσης σε κάποιο φορέα φαίνεται να υπέκρυπτε ανάθεση παροχής υπηρεσιών, για την οποία ενώ έπρεπε να έχει τηρηθεί η προβλεπόμενη από την κείμενη νομοθεσία διαδικασία, ο Οργανισμός προέβαινε στην επιχορήγηση του φορέα, ο οποίος αναλάμβανε να παράσχει κάποιες υπηρεσίες προβολής του Οργανισμού, χωρίς όμως αυτές να προσδιορίζονται επακριβώς, ο αντισυμβαλλόμενος να δεσμεύεται συμβατικά και της εκταμίευσης της επιχορήγησης να προηγείται πιστοποίηση της καλής εκτέλεσης των παρασχεθέντων αντισταθμιστικών οφελών.
Η ανωτέρω πρακτική, σύμφωνα με την Έκθεση του Σώματος Επιθεωρητών-Ελεγκτών Δημόσιας Διοίκησης συνιστά ευθεία παράβαση του νόμου, η οποία σε συνδυασμό με το ελλειμματικό περιεχόμενο των εγκριτικών αποφάσεων είχε ως αποτέλεσμα να μη διασφαλίζονται τα συμφέροντα του Οργανισμού, αφού η καλή εκτέλεση των αντισταθμιστικών οφελών εναπόκειτο στην καλή πίστη του εκάστοτε αντισυμβαλλομένου και όχι στη συμβατική θωράκιση του Οργανισμού.
Στο σύνολό τους, οι οικονομικές ενισχύσεις που εγκρίθηκαν κατά την ελεγχόμενη διετία και επιβάρυναν με ένα ιδιαίτερα σημαντικό ποσό τον Οργανισμό, αποφασίσθηκαν με διαδικασίες που δεν μπορούν να εγγυηθούν τη διαφάνεια.
Άλλωστε, ούτε στο σκεπτικό των αποφάσεων αναφέρονται τα κριτήρια με τα οποία επελέγησαν για επιδότηση οι συγκεκριμένοι φορείς έναντι άλλων και καθορίσθηκε το ποσό της επιχορήγησης, ώστε να προκύπτει η μη υπέρβαση του προσήκοντος μέτρου και η ανταποδοτικότητα της δαπάνης.
Διαπιστώθηκε ακόμη ή έκδοση αποφάσεων έγκρισης δαπανών φιλοξενίας σε χρόνο που οι φιλοξενίες είχαν ήδη πραγματοποιηθεί, χωρίς σε ορισμένες περιπτώσεις να αναφέρεται ο αριθμός, η ταυτότητα και η ιδιότητα των φιλοξενουμένων προσώπων ή χωρίς τα στοιχεία αυτά να προκύπτουν από έγκυρο αποδεικτικό παραστατικό, χωρίς αναφορά στο ανταποδοτικό εκ της φιλοξενίας όφελος καθώς και περιπτώσεις που οι παρασχεθείσες στα πλαίσια της φιλοξενίας υπηρεσίες, υπερέβαιναν το επιβαλλόμενο μέτρο. Επίσης:
* Εγκρίσεις και μάλιστα σε κάποιες περιπτώσεις εκ των υστέρων μετακίνησης μεγάλου αριθμού προσώπων με μη υπαλληλική ιδιότητα με δαπάνη του ΕΟΤ κατά το έτος 2008, χωρίς ειδική αιτιολόγηση και συγκεκριμένα χωρίς αναφορά σε όλες τις περιπτώσεις της ιδιότητας του μετακινουμένου, της αναγκαιότητας μετακίνησης του με δαπάνη του ΕΟΤ τόσο αναφορικά με τον ίδιο όσο και ως προς το σύνολο των μετακινουμένων για το συγκεκριμένο σκοπό.
* Προώθηση δικαιολογητικών για πληρωμή δαπανών μετακίνησης προσώπων με μη υπαλληλική ιδιότητα, χωρίς έλεγχο εάν η θέση στην οποία πραγματοποιήθηκε η μετακίνηση και η κατηγορία ξενοδοχείου στο οποίο διέμεινε ο δικαιούχος, ήταν σύμφωνες με τα προβλεπόμενα στις κείμενες διατάξεις.
* Προώθηση δικαιολογητικών για πληρωμή δαπανών μετακίνησης προσώπων με μη υπαλληλική ιδιότητα χωρίς αποδεικτικά πραγματοποίησης της μετακίνησης, ήτοι κάρτες επιβίβασης σε μέσα μεταφοράς ή για πληρωμή δαπανών διαμονής σε ξενοδοχεία ενώ από τα λοιπά παραστατικά προέκυπτε η μη διαμονή των δικαιούχων κατά τις αναφερόμενες στο σχετικό τιμολόγιο ημερομηνίες.
* Έγκριση μετακίνησης σε βάρος του ΕΟΤ, προσώπου συνδεομένου με εργασιακή σχέση με το Υπουργείο Τουριστικής Ανάπτυξης.
* Έγκριση μίσθωσης αυτοκινήτων στο εσωτερικό και εξωτερικό χωρίς να προκύπτει η συνδρομή των προβλεπόμενων από το νόμο προϋποθέσεων
Κατά τον έλεγχο εντοπίσθηκαν στελεχώσεις γραφείων, χωρίς να προβλέπονται από τη νομοθεσία, «εικονικές» αποσπάσεις υπαλλήλων σε γραφεία του Οργανισμού στο εξωτερικό, ή άλλες, υπαλλήλων συγκεκριμένης κατηγορίας, για τις οποίες δεν υπάρχει κάλυψη του νόμου, αποσπάσεις υπαλλήλων, χωρίς προηγούμενη προκήρυξη ή πρόσκληση ενδιαφέροντος, ενίοτε δε με κριτήριο την κάλυψη προσωπικών αναγκών των υπαλλήλων και όχι υπηρεσιακών κ.α.
