Μετά από κωλυσιεργίες μηνών, που συνήθως είχαν την πηγή τους στο Βερολίνο, ο μόνιμος Μηχανισμός στήριξης κρατών – μελών που αντιμετωπίζουν πρόβλημα άντλησης κεφαλαίων από την αγορά, από αύρι Δευτέρα τίθεται σε λειτουργία.
Πρώτη υποψήφια χρήστης του εμφανίζεται η Ισπανία, ο πρωθυπουργός της οποίας αναγκάστηκε προσωπικά να διαψεύσει τη φημολογία περί προσφυγής στον ESM αυτό το Σαββατοκύριακο.
Αναλυτές εκτιμούν ότι εφόσον η Μαδρίτη αποφασίσει να ζητήσει ένα μεγαλύτερο δάνειο (έχει ήδη λάβει δάνειο 100 δισ. ευρώ για την κεφαλαιακή στήριξη των τραπεζών), αυτό πιθανότατα θα είναι της τάξης των 300 δισ. ευρώ. Τόσες περίπου εκτιμώνται οι καθαρές δανειακές ανάγκες και το κόστος αναχρηματοδότησης του μεσοπρόθεσμου χρέους για την επόμενη διετία. Η σημαντικότερη, βέβαια, στήριξη που θα λάβει η Ισπανία (ή όποιος άλλος προσφύγει στον ESM) θα είναι οι απεριόριστες αγορές ομολόγων του στη δευτερογενή αγορά από την ΕΚΤ. Μόνο που υπάρχει μια λεπτομέρεια.
Όπως επανέλαβε προχθές ο πρόεδρος Ντράγκι, η ΕΚΤ θα παρεμβαίνει μόνο σε περιπτώσεις κρατών που διατηρούν πλήρη πρόσβαση στις αγορές. Κατά συνέπεια στην περίπτωση της Ισπανίας δεν θα υπάρξει κάποιο δανειακό πρόγραμμα αντίστοιχο εκείνων για Ελλάδα, Ιρλανδία και Πορτογαλία. Τα κεφάλαια που θα διαθέσει ο ESM θα αξιοποιηθούν για αγορές ομολόγων στην πρωτογενή αγορά. Η κρυφή ελπίδα των κυβερνήσεων είναι ότι δεν θα χρειαστεί καν να χρησιμοποιηθούν τα κεφάλαια αυτά -απλά θα υπάρχουν «στην άκρη» σε κάθε δημοπρασία ομολόγων, προσφέροντας την εγγύηση ότι αυτή θα καλυφθεί. Με τον τρόπο αυτό οι ιδιώτες επενδυτές εκτιμάται ότι θα προσφέρουν ευκολότερα και φθηνότερα τα κεφάλαιά τους, γνωρίζοντας μάλιστα ότι η ΕΚΤ θα είναι ανά πάσα στιγμή πρόθυμη να αγοράσει τα ομόλογα στη δευτερογενή αγορά.
Εφόσον, όμως, η εκτίμηση αυτή δεν δικαιωθεί και ο ESM αναγκαστεί να καλύπτει ισπανικές δημοπρασίες, τα κεφάλαιά του θα αρχίσουν να εξανεμίζονται. Ο φόβος είναι ότι εάν τελικά χρειαστεί να δεσμευτούν για την Ισπανία περί τα 300 δισ. ευρώ, ο Μηχανισμός θα διαθέτει ανεπαρκή κεφάλαια να στηρίξει άλλο κράτος-μέλος (π.χ. την Ιταλία). Στο βαθμό που αυτό γίνει αντιληπτό στην αγορά, ο πανικός θα επιστρέψει και το κόστος δανεισμού για κάποια κράτη-μέλη (π.χ. την Ιταλία) θα εκτοξευτεί. Η ενίσχυση των κεφαλαίων του ESM θεωρείται μάλλον απίθανη σε αυτή τη συγκυρία οπότε μόνη λύση είναι να? πολλαπλασιαστούν (μοχλευτούν) τα κεφάλαιά του.
Πρόκειται για μια δυνατότητα που προέβλεπε το καταστατικό του EFSF: Να προσφέρεται εγγύηση από τον Μηχανισμό για την μερική εξόφληση των ομολόγων του κράτους-μέλους. Εάν, για παράδειγμα, ο ESM εγγυηθεί για το 25% της αξίας των ισπανικών ομολόγων, τότε τα 208 δισ. ευρώ που η Μαδρίτη σχεδιάζει να δανειστεί συνολικά το 2013 απαιτούν εγγυήσεις 50 δισ. ευρώ. Με τον τρόπο αυτό θα μπορούσαν να καλυφθούν οι ισπανικές δανειακές ανάγκες και να απομείνουν κεφάλαια για άλλα κράτη-μέλη. Την ιδέα φέρεται να πρότεινε ο Φινλανδός πρωθυπουργός στον Γάλλο Πρόεδρο στις αρχές της εβδομάδας και να συζητήθηκε στη χθεσινή συνάντηση Ολάντ – Ραχόι – Μόντι, στη Μάλτα.
Διαρροές
Τη σχετική αποκάλυψη έκανε προχθές το Reuters επικαλούμενο ανώνυμες πηγές στις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις. Αντίστοιχες ανώνυμες διαρροές διέψευδαν λίγο αργότερα το δημοσίευμα στο πρακτορείο Dow Jones. Φαίνεται ότι ακόμα υπάρχουν αντιρρήσεις στους κύκλους των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων, με επίκεντρο πιθανότατα το Βερολίνο. Στη γερμανική πλευρά δεν άρεσε ποτέ η ιδέα της μόχλευσης -την είχαν αποδεχθεί για τον EFSF υπό την πίεση των ΗΠΑ. Φοβούνται ότι είναι ένας ακόμα τρόπος να συντηρηθεί μια «φούσκα» καταδικασμένη να σκάσει κι ότι όταν αυτό συμβεί θα? πέσει στο κεφάλι τους.
Πρωτίστως, όμως αυτό που ανησυχεί τη γερμανική κυβέρνηση είναι το νομικό προηγούμενο που δημιουργείται: εν δυνάμει ανάληψη χρέους ενός κράτους-μέλους από ένα άλλο. Ακόμα και αν τελικά η ανάληψη χρέους δεν χρειαστεί να γίνει, το νομικό προηγούμενο θα υπάρχει. Το σημαντικότερο πρόβλημα, όμως, είναι ότι κάτι τέτοιο είναι εξαιρετικά πιθανό να κριθεί αντίθετο στο Γερμανικό Σύνταγμα και τις Ευρωπαϊκές Συνθήκες. Η καγκελάριος Μέρκελ γνωρίζει ότι ακόμα και αν αναγκαστεί να αποδεχθεί τη λογική της μόχλευσης, θα πρέπει αυτή να υιοθετηθεί με τρόπο που θα της επιτρέπει να την «περάσει» στη Γερμανία, με τις εκλογές να απέχουν λιγότερο από ένα χρόνο.
Τα κεφάλαια του ESM
Ο ESM «κληρονομεί» από τον EFSF τα τρία υφιστάμενα χρηματοδοτικά προγράμματα, συνολικού ύψος 327 δισ. ευρώ. Τα διαθέσιμα κεφάλαια του EFSF ήταν 440 δισ. ευρώ οπότε τα μη δεσμευμένα κεφάλαια που μεταφέρονται είναι λιγότερα από 120 δισ. ευρώ. Για τον ESM τα κράτη-μέλη έχουν δεσμευτεί να καταβάλλουν 700 δισ. ευρώ σε πέντε ισόποσες ετήσιες δόσεις, αρχής γενομένης από τώρα. Κατά συνέπεια μέχρι το επόμενο Καλοκαίρι διαθέσιμα θα υπάρχουν περί τα 120 δισ. ευρώ από τον EFSF και περί τα 140 δισ. ευρώ από τον ESM. Υπάρχει, δε, πρόβλεψη αθροιστικά τα δάνεια που χορηγούν EFSF και ESM να μην υπερβούν τα 500 δισ. ευρώ.
