Καταρρέει το πρόγραμμα απορρόφησης κονδυλίων ΕΣΠΑ
Τον κίνδυνο της οριστικής απένταξης από το ΕΣΠΑ αντιμετωπίζουν άμεσα 1.230 έργα, προϋπολογισμού 1,8 δισ. ευρώ, τα οποία είτε καθυστερούν λόγω γραφειοκρατίας και αστοχιών είτε έχουν παγώσει από την ένταξη τους στα κοινοτικά προγράμματα.
Οι τεράστιες υποχρεώσεις απορρόφησης, που φτάνουν για το 2013 τα 3,89 δισ. ευρώ, η πίεση χρόνου από τον κανόνα της αυτόματης αποδέσμευσης (ν+2), αλλά και οι αλλεπάλληλες καθυστερήσεις και τα λάθη διαχείρισης, δεν επιτρέπουν μέση λύση, αλλά οριστικό «μαχαίρι» στα έργα που δεν υλοποιούνται κανονικά.
Την αντίστροφη μέτρηση για «κόψιμο» των έργων παραδέχθηκε, χθες, ο ίδιος ο υπουργός Ανάπτυξης Κωστής Χατζηδάκης ,ο οποίος επιχείρησε να αποποιηθεί τις ευθύνες του υπουργείου. «Το ΕΣΠΑ έχει εκατοντάδες προγράμματα», είπε, για να προσθέσει: «Όπως και στις άλλες χώρες της Ευρώπης, είναι αναπόφευκτο κάποια από αυτά να έχουν προβλήματα. Μπορεί, πρόσθεσε, «ορισμένοι βραδυπορούντες, προγράμματα που έχουν μείνει πίσω, να χάσουν κονδύλια και να δουν τους προϋπολογισμούς τους να περιορίζονται».
Μάλιστα, τοποθέτησε τα περισσότερα προβληματικά έργα στο πρόγραμμα Ψηφιακή Σύγκλιση (ειδικά στο κομμάτι της μηχανοργάνωσης του Δημοσίου) του περιβάλλοντος, όπου η κοινότητα έχει απειλήσει με πρόστιμα για την καθυστέρησης κλεισίματος των παράνομων χωματερών.
Πολλά από τα προβληματικά έργα είναι ενταγμένα σε περιφερειακά προγράμματα και αφορούν ζωτικούς τομείς της κάθε τοπικής οικονομίας, όπως η αγροτική παραγωγή, οι υποδομές και οι αστικές αναπλάσεις. Από την άλλη, κίνδυνος για τη δημιουργία δημοσιονομικής τρύπας πολλών εκατοντάδων εκατομμυρίων, για το 2014 και 2015, γεννούν οι υπερδεσμεύσεις πόρων στο 140%-150% του αρχικού προϋπολογισμού, που έχουν φτάσει πολλά προγράμματα του ΕΣΠΑ, με στόχο να καλυφθεί η υστέρηση απορρόφησης από λιμνάζοντα έργα.
Η λεγόμενη «υπερδέσμευση» επεκτείνει εικονικά τον προϋπολογισμό ενός έργου που έχει ικανοποιητική υλοποίηση πέραν του εγκεκριμένου. Ο στόχος είναι να υπάρχει έτοιμη «δεξαμενή», που θα υποδεχθεί κοινοτικούς και εθνικούς πόρους, που θα περικοπούν από άλλο έργο του ίδιου προγράμματος, ώστε να μην υπάρξει απώλεια κοινοτικών κονδυλίων.
Η εμπειρία έχει δείξει ότι πολλές από τις υπερδεσμεύσεις, λόγω καθυστερήσεων στη μεταφορά πόρων από έργο σε έργο, οδηγούν σε υπόλοιπα δαπανών (ουρές) στον τελικό προϋπολογισμό, που καλύπτονται με εθνικούς πόρους. Αν δηλαδή ο προϋπολογισμός ενός έργου αυξηθεί (μέσω υπερδέσμευσης) από τα 100 στα 140 ευρώ, χωρίς τη μεταφορά των απαραίτητων πόρων, το Δημόσιο θα πρέπει να βρει και να πληρώσει 40 ευρώ, αλλιώς όχι μόνο το έργο δεν θα ολοκληρωθεί, αλλά θα επιβληθεί και πρόστιμο από την Ε.Ε.
Την εικόνα αυτή θολώνει ακόμη περισσότερο η επέκταση της δυνατότητας που δίνει η Ε.Ε. στην Ελλάδα, να συγχρηματοδοτεί έργα του ΕΣΠΑ με ποσοστό 95%. Η δυνατότητα υπάρχει από το 2011, αλλά δεν είχε κανένα πρακτικό – αναπτυξιακό αποτέλεσμα, λόγω των καθυστερήσεων ή της πλημμελούς προετοιμασίας των έργων.
Καμπανάκι από την ομάδα δράσης
Σημειώνεται ότι το καμπανάκι για την πορεία των κοινοτικών προγραμμάτων έκρουσε πρόσφατα και η ομάδα δράσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία στην έκθεσή της στα τέλη Απριλίου, υπογράμμιζε ότι «πολλά προγράμματα αντιμετωπίζουν κίνδυνο μη επίτευξης των στόχων αυτόματης αποδέσμευσης».
Σύμφωνα με τον απολογισμό μεταξύ των άλλων επισημαίνονταν ότι με ποσοστό 46,3% του ΕΚΤ η Ελλάδα «υστερεί» σε σχέση με τα δύο τρίτα των κρατών – μελών.
Οσον αφορά την απορρόφηση στο επίπεδο των επιχειρησιακών προγραμμάτων, τα χαμηλότερα ποσοστά απορρόφησης καταγράφονται στα πέντε ευρωπαϊκά προγράμματα εδαφικής συνεργασίας, μεταξύ της Ελλάδας και των γειτονικών της χωρών, καθώς και στο πρόγραμμα «εθνικό αποθεματικό για απρόβλεπτα». Καταγράφεται και η ανομοιογένεια στην απορροφητικότητα, καθώς από την άποψη των θεματικών στόχων, τα έργα που αφορούν την επιχειρηματικότητα παρουσίασαν το υψηλότερο ποσοστό απορρόφησης (συγκεκριμένα, 75% του εγκεκριμένου προϋπολογισμού).
Έργα που αφορούν γενικά την Ε & Α και τις ΤΠΕ εμφανίζουν ποσοστά απορρόφησης γύρω στο 25%. Τα έργα στον τομέα του περιβάλλοντος καταγράφουν απορρόφηση κάτω του 15%. Έργα που αφορούν την αγορά εργασίας έχουν σημαντική απορρόφηση (45%), ακολουθούμενα από έργα στον τομέα των ανθρώπινων πόρων με 35% απορρόφηση.
Όσον αφορά τη στήριξη των υποδομών, ο κλάδος της ενέργειας προηγείται με 53% απορρόφηση, ακολουθούμενος από τους σιδηροδρόμους (44 %), τις οδικές μεταφορές (34%) και το ευρυζωνικό δίκτυο (16%).
Για τα αδρανή έργα υποστηρίζεται ότι μέχρι τον Ιούλιο του 2012, 924 έργα ήταν ανενεργά, με συνολικό προϋπολογισμό 2.365,5 εκατομμύρια ευρώ. Με τη χρήση δραστικών μέτρων είτε για την αναζωογόνηση είτε για το κλείσιμο των εν λόγω έργων, έως τον Ιανουάριο του 2013, ο αριθμός των αδρανών έργων μειώθηκε σε 467, με συνολικό προϋπολογισμό 1.111,5 εκατομμύρια ευρώ.
Για τις αδρανείς συμβάσεις από την έκθεση προκύπτουν ενδιαφέροντα στοιχεία τα οποία έχουν σχέση με την πορεία υλοποίησης του ΕΣΠΑ. Ειδικότερα όπως τονίζεται, «τον Ιανουάριο του 2013, ο αριθμός των έργων που έχουν εγκριθεί στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ ανερχόταν 12.694, εκ των οποίων το 64,3% έχει ανατεθεί.
Μεταξύ αυτών των έργων για τα οποία έχουν συναφθεί συμβάσεις, για 1.235 δεν έχουν πραγματοποιηθεί πληρωμές. Στο ΕΣΠΑ υπάρχουν 759 έργα για τα οποία δεν έχει πραγματοποιηθεί καμία πληρωμή εντός 6 μηνών από την υπογραφή της σύμβασης (χαρακτηριζόμενα ως «αδρανείς συμβάσεις»), με συνολικό προϋπολογισμό 593 εκατομμύρια ευρώ. Η κατανομή των «αδρανών συμβάσεων» ανά ταμείο έχει ως εξής: ΕΤΠΑ 263 εκατομμύρια ευρώ, ΕΚΤ 184 εκατομμύρια ευρώ και Ταμείο Συνοχής 145 εκατομμύρια ευρώ. Η αξία των συμβάσεων που υπεγράφησαν μεταξύ 2007 και 2011, για τις οποίες δεν έχουν πραγματοποιηθεί πληρωμές είναι 232 εκατομμύρια ευρώ.
Είναι σημαντικό, συνιστά η τρόικα στο αρμόδιο υπουργείο και στην κυβέρνηση «η παρακολούθηση και η ενεργός διαχείριση αμφοτέρων των “αδρα νών έργων” και των “αδρανών συμβάσεων” να εξακολουθήσουν να πραγματοποιούνται σε συστηματική βάση, ώστε τα κεφάλαια να μπορούν να ανακυκλώνονται σε παραγωγικά έργα».
Τι προβλέπει σειρά τροπολογιών
Με τροπολογίες που ψηφίστηκαν με τον επενδυτικό νόμο:
– Οι υποθέσεις που αφορούν συγχρηματοδοτούμενα έργα άνω των 15 εκατ. ευρώ θα εκδικάζονται από την Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας, κατά το παράδειγμα των Ολυμπιακών έργων και των επενδύσεων που υπάγονται στο καθεστώς του fast track.
– Αυξήθηκε από 5 σε 10 εκατ. ευρώ το όριο προϋπολογισμού των έργων που θα ελέγχονται προσυμβατικά.
– Με κοινή απόφαση του υπουργού Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής και του καθ’ ύλην αρμόδιου υπουργού, μπορούν να χαρακτηρίζονται ως έργα εθνικής σημασίας εκείνα που κρίνεται ότι έχουν ιδιαίτερη σημασία για τη χώρα, προκειμένου να επιταχύνεται η έκδοση της απόφασης έγκρισης περιβαλλοντικών όρων (ΑΕΠΟ).
– Ο έλεγχος των τίτλων ιδιοκτησίας και η εκτίμηση της αξίας των ακινήτων θα γίνονται και πριν από την κήρυξη της απαλλοτρίωσης.
– Οι υποθέσεις για καθορισμό αποζημίωσης επί απαλλοτρίωσης εισάγονται καθ’ υπέρβαση στα πινάκια των δικαστηρίων, ώστε να δικάζονται συντομότερα.
Τέλος, η τροπολογία που επανακατατέθηκε στη Βουλή, σε νομοσχέδιο του ,ΥΠΕΚΑ και ψηφίστηκε προχθές Τρίτη προβλέπει:
– Τη δυνατότητα χρήσης της εγγύησης καλής εκτέλεσης και για τη λήψη προκαταβολής, χωρίς να απαιτείται η κατάθεση εγγύησης προκαταβολής, με στόχο τη διευκόλυνση της συμμετοχής των επιχειρήσεων στις διαδικασίες ανάθεσης και εκτέλεσης δημοσίων συμβάσεων.
– Την απαλλαγή από την υποχρέωση προσκόμισης εγγυητικής επιστολής για φορείς και επιχειρήσεις, που επιλέγονται να επιχορηγηθούν για έργα έρευνας, τεχνολογικής ανάπτυξης και καινοτομίας.
– Μέτρα για τις αμοιβές των αξιολογητών έργων του ΕΣΠΑ, προκειμένου να επιταχυνθεί το έργο τους και κατ’ επέκταση η απορρόφηση των κοινοτικών κονδυλίων.
Στην αφετηρία επανεκκίνησης
Παράγοντες του υπουργείου Ανάπτυξης τόνιζαν ότι στην απορρόφηση των κοινοτικών κονδυλίων θα βοηθήσει και η πλήρης επανεκκίνηση των τεσσάρων αυτοκινητόδρομων, η οποία γίνεται σταδιακά, καθώς συνεχίζονται οι διαπραγματεύσεις μεταξύ των παραχωρησιούχων και των εμπορικών τραπεζών που χρηματοδοτούν τα έργα.
Μετά την επανεκκίνηση της Ολυμπίας Οδού και του αυτοκινητόδρομου Αιγαίου, μένει, πλέον, να γίνει η επανεκκίνηση και των αυτοκινητόδρομων «Νέα Οδός» και του Αυτοκινητόδρομου Κεντρικής Ελλάδας.
Και ΝΠΙΔ υπόλογοι – διαχειριστές
Στο πλαίσιο των μέτρων επιτάχυνσης, δόθηκε η δυνατότητα να ορίζονται και ΝΠΙΔ του δημόσιου και του ευρύτερου δημόσιου τομέα ως υπόλογοι – διαχειριστές συγχρηματοδοτούμενων έργων, με σκοπό τη διευκόλυνση διενέργειας πληρωμών των έργων, μέσω του Κεντρικού Λογαριασμού της Τραπέζης της Ελλάδος.
Συνολική παρακολούθηση
Έγινε υποχρεωτική η χρήση του Πληροφοριακού Συστήματος σώρευσης κρατικών ενισχύσεων από όλους τους φορείς που χορηγούν κρατικές ενισχύσεις, προκειμένου να είναι δυνατή η συνολική παρακολούθηση των ενισχύσεων που λαμβάνονται από επιχειρήσεις.
