Του Δημήτρη Τζάνα*
Η αταξία που επικρατεί στο παγκόσμιο περιβάλλον έχει οδηγήσει σε υψηλή αβεβαιότητα που χαρακτηρίζει την παγκόσμια οικονομία, στοιχείο που αναμένεται να διατηρηθεί και το 2025. Αν και δεν υπάρχει ένας διαταρακτικός παράγοντας, όπως ήταν εκείνος του Covid-19 που απασχολούσε ολόκληρο τον πλανήτη την περίοδο 2020-22, εύκολα μπορούν να επισημανθούν πολλοί παράγοντες η έκβαση των οποίων είναι αβέβαιη και μπορούν να εισάγουν την παγκόσμια οικονομία σε αχαρτογράφητα ύδατα:
Η κλιμάκωση των γεωπολιτικών εντάσεων, ιδιαίτερα μεταξύ των ΗΠΑ, της Κίνας και της Ρωσίας.
Ο γρήγορος ρυθμός των τεχνολογικών προόδων, ιδιαίτερα εκείνων που συνυφαίνονται με την Τεχνητή Νοημοσύνη και ειδικά της Γενετικής, με τον βαθμό αισιοδοξίας να διαφέρει σε σχέση με τις δυνατότητές της να τονώσει την παραγωγικότητα και την οικονομική ανάπτυξη. Ταυτόχρονα, δεν είναι λίγοι εκείνοι που θεωρούν ότι είναι αναγκαία η επίσπευση της εισαγωγής ρυθμιστικών κανόνων για τις εφαρμογές της, ενώ ταυτόχρονα πλειάδα επαγγελμάτων θεωρούν την Τεχνητή Νοημοσύνη απειλή για τις θέσεις απασχόλησης.
Οι δημογραφικές αλλαγές και οι πληθυσμιακές μετακινήσεις συνιστούν μείζονα πρόκληση για τις κυβερνήσεις και τους διεθνείς οργανισμούς που καλούνται να διαμορφώσουν τις κατάλληλες πολιτικές για την αντιμετώπιση των προβλημάτων.
Οι φυσικοί πόροι, ιδιαίτερα η καλλιεργήσιμη γη, το πόσιμο νερό, η ενέργεια και τα στοιχεία των σπάνιων γαιών, γίνονται ολοένα και πιο σπάνιοι. Ταυτόχρονα, η διαχείριση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής συνιστά προτεραιότητα ολοένα και περισσότερων κυβερνήσεων στον πλανήτη, με τον ΟΗΕ να αναδεικνύει το ζήτημα στους υψηλότερους τόνους.
Οι ανισότητες στο εισόδημα αλλά και στον πλούτο, αλλά και στην πρόσβαση σε ποιοτική εκπαίδευση, υγειονομική περίθαλψη και υποδομές έχουν αναγνωριστεί ως τροχοπέδη στην οικονομική ανάπτυξη μακροπρόθεσμα, αν και συχνά προηγουμένως έχουν καταγραφεί ανοδικές επιδόσεις στην οικονομική μεγέθυνση των χωρών που δεν μεριμνούν για την απόδοση του ανάλογου μερίσματος στα ευρύτερα κοινωνικά στρώματα. Οι μη βιώσιμες δημοσιονομικές πολιτικές των μεγαλύτερων οικονομιών του κόσμου έχουν εκτοξεύσει σε δυσθεώρητα ύψη το συνολικό χρέος, δημόσιο και ιδιωτικό. Σαν αποτέλεσμα, η εξυπηρέτησή του απειλεί να διαβρώσει το βιοτικό επίπεδο και συνιστά περιοριστικό παράγοντα για άσκηση επεκτατικής πολιτικής με κοινωνικά χαρακτηριστικά. Εν όψει των παραπάνω, η πολιτική πόλωση στο εσωτερικό των μεγαλύτερων χωρών της Δύσης (ΗΠΑ, Γαλλία, Γερμανία, Γαλλία και αλλού) κλιμακώνεται και η άνοδος σχηματισμών ακραίου πολιτικού λόγου οδηγεί σε προβολή της ατζέντας των αυξημένων δασμών, του προστατευτισμού και της λιγότερης παγκοσμιοποίησης ως συνταγής για την αντιμετώπιση των προβλημάτων, με τις χώρες να σχεδιάζουν τη διαμόρφωση ολοένα και περισσότερο εθνικών οικονομικών στρατηγικών.
Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω, το ΔΝΤ εκτιμά ότι η παγκόσμια οικονομία θα περιοριστεί σε ρυθμό μεγέθυνσης ύψους 3,2% για το 2025, ενώ για τις ΗΠΑ προβλέπεται ρυθμός μεγέθυνσης 2,8%. Υψηλότερο ρυθμό ύψους 5% θα επιδιώξει να πετύχει η Κίνα, που εφαρμόζει από το φθινόπωρο μέτρα νομισματικής και δημοσιονομικής πολιτικής για την τόνωση της οικονομίας της. Στον αντίποδα, η Ευρωζώνη προβλέπεται να περιοριστεί σε ρυθμό μεγέθυνσης 0,8%, καθώς η βιομηχανία των ισχυρότερων οικονομιών πλήττεται λόγω του ανταγωνισμού από εκείνες της Ασίας, ιδιαίτερα στον τομέα της αυτοκινητοβιομηχανίας. Ταυτόχρονα, ο πληθωρισμός θα συνεχίζει να υποχωρεί, επιτρέποντας στις κεντρικές τράπεζες να συνεχίσουν την πολιτική μείωσης των παρεμβατικών επιτοκίων τους. Η διαδικασία αυτή είναι πιο πιθανό να διενεργηθεί από την ΕΚΤ, ενώ η πρόσφατη ρητορική του Τζερόμ Πάουελ εισήγαγε αρκετές αμφιβολίες, ιδιαίτερα αν εφαρμοστούν οι αυξημένοι δασμοί που έχουν αναγγελθεί από τον Τραμπ, με συνέπεια την αναζωπύρωση του πληθωρισμού.
Οι γεωπολιτικές εντάσεις στην Ουκρανία και τη Μ. Ανατολή παραμένουν, με τις εξελίξεις στη Συρία να διαμορφώνουν νέα δεδομένα στην περιοχή. Την ίδια ώρα η ανάληψη της προεδρίας των ΗΠΑ από το Ντόναλντ Τραμπ διαμορφώνει προϋποθέσεις αποκλιμάκωσης της έντασης, σύμφωνα τουλάχιστον με όσα έχει διακηρύξει. Αναφορικά με την Ουκρανία, η πιθανότητα της αναζήτησης μιας λύσης στο πλαίσιο του διαλόγου ενισχύεται και από τις δημόσιες τοποθετήσεις των προέδρων Ζελένσκι και Πούτιν και από την απροθυμία της Δύσης να συνεχίζει να χρηματοδοτεί το υψηλό κόστος του πολέμου. Από τη άλλη πλευρά, στη Μ. Ανατολή το Ισραήλ είναι πιθανό να συνάψει συμφωνία για εκεχειρία στη Γάζα με τη Χαμάς, ενώ η ανατροπή του καθεστώτος Ασαντ στη Συρία και η αναβάθμιση της τουρκικής παρουσίας στην περιοχή αφήνουν ανοικτά πολλά ενδεχόμενα στην περιοχή, με την Ελλάδα να παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις. Πάντως, για τις αγορές οι εξελίξεις εντός του 2025 διαμορφώνουν μια αυξημένη πιθανότητα προς την κατεύθυνση της αποκλιμάκωσης των εντάσεων παρά προς την αντίθετη κατεύθυνση, καθώς έχουν ήδη συντελεστεί τεράστιες καταστροφές στις περιοχές με τους πληθυσμούς να βιώνουν δυσχερέστατες συνθήκες διαβίωσης.
Εχει γίνει φανερό ότι τα νέα δεδομένα στην παγκόσμια οικονομία θα αναγκάσουν την Ευρώπη να επανεξετάσει τη στάση της σε διάφορα ζητήματα υπό την πίεση δύο βασικών παραγόντων: πρώτον, της ανάγκης για αυξημένες δαπάνες για την αμυντική θωράκισή της στον βαθμό που παραμείνει η αντιπαράθεση με τη Ρωσία και με τις ΗΠΑ να ετοιμάζονται να απειλούν ακόμα και με την αποχώρησή τους από το ΝΑΤΟ, σύμφωνα με τη ρητορική Τραμπ. Και, δεύτερον, της ανάγκης για ανάκτηση της ανταγωνιστικότητάς της, ώστε να αντιμετωπίσει τις τεχνολογικές προκλήσεις που προέρχονται τόσο από την Κίνα όσο και από τις ΗΠΑ, με την έκθεση Ντράγκι να υποδεικνύει τον ενδεδειγμένο οδικό χάρτη. Ωστόσο, η κινητοποίηση της Ευρώπης και η έναρξη μετασχηματισμού της σε στιβαρή πολιτική ένωση χωρών από την οικονομική ένωση των 27 σήμερα με τις 20 να αποτελούν την Ευρωζώνη απαιτούν δύο προϋποθέσεις: τη μεταξύ των χωρών συνεννόηση σε σχέση με τον κοινό στόχο και την ανάδειξη των πολιτικών προσωπικοτήτων που θα συμβάλουν σε αυτό. Οι επερχόμενες εκλογές στη Γερμανία, αλλά και οι πολιτικές διεργασίες στη Γαλλία θα δώσουν σύντομα απαντήσεις για το πόσο πιθανό είναι να σταθεί η δυσλειτουργική Ευρώπη ως ισότιμος συνομιλητής με τις ΗΠΑ του Ντόναλντ Τραμπ και την Κίνα του Σι, θέτοντας ενδεχομένως υπό δοκιμασία τις ευρωπαϊκές δημοκρατικές διαδικασίες ως το καταλληλότερο σύστημα για την αντιμετώπιση των σημερινών παγκόσμιων προκλήσεων.
Με βάση όλα τα παραπάνω, οι διαχειριστές καλούνται να χειριστούν καταστάσεις, με την αβεβαιότητα να είναι υψηλή. Με πολλές, ωστόσο, επενδυτικές επιλογές, τους τεχνολογικούς κολοσσούς, τις τράπεζες, βιομηχανικές επιχειρήσεις, εταιρίες του ενεργειακού/κατασκευαστικού κλάδου, του φαρμακευτικού κλάδου, των τροφίμων, του τουριστικού κλάδου, του στοιχηματισμού, της αξιοποίησης ακινήτων και άλλες εταιρίες με ειδικά χαρακτηριστικά που πέτυχαν αξιοσημείωτες επιδόσεις το 2024, οδηγώντας τους δείκτες S&P500 στη Wall Street, Nikkei 225 στο Τόκιο και DAX στη Φρανκφούρτη σε ιστορικά υψηλές επιδόσεις.
Οι ελπιδοφόρες προοπτικές πολλών εταιριών σε όλες τις αγορές του πλανήτη είναι ήδη στο ραντάρ των διαχειριστών και αρκετοί θα συνεχίσουν να αναλαμβάνουν τους ανάλογους επενδυτικούς κινδύνους που συνεπάγονται οι αυξημένες μετοχικές τοποθετήσεις με τη διαδικασία του stock picking. Αλλοι θα αυξήσουν τις ομολογιακές τοποθετήσεις και θα διατηρήσουν αυξημένη ρευστότητα, εκτιμώντας ότι η πιθανολογούμενη αυξημένη μεταβλητότητα θα οδηγήσει στη δυνατότητα να επιλέξουν τις μετοχές-στόχους σε ελκυστικές τιμές, καθώς έκτακτοι διαταρακτικοί παράγοντες μπορούν να διαμορφώσουν συνθήκες βίαιων ρευστοποιήσεων στις αγορές (margin calls). Και άλλοι θα έχουν ως οδηγό τον Warren Buffett, που διατηρεί ρευστότητα 325,2 δισ. δολ., πιθανολογώντας ότι μια αυξημένου βαθμού διαταρακτική κατάσταση στις αγορές με το κύμα των ρευστοποιήσεων να οδηγεί σε αισθητά χαμηλότερες τιμές, ενδεχόμενο που δεν μπορεί να αποκλειστεί όταν το παγκόσμιο χρέος φτάνει το 237% του παγκόσμιου ΑΕΠ και η κεφαλαιοποίηση του αμερικανικού χρηματιστηρίου αγγίζει το 200% του ΑΕΠ. Αυτός είναι ο λόγος που η τιμή του χρυσού, που εκλαμβάνεται ως το ενδεδειγμένο επενδυτικό καταφύγιο σε ειδικές καταστάσεις, αναρριχάται κινούμενο προς τα 3.000 δολ./ουγγιά. Στην ίδια λογική, αρκετοί επενδυτές επιλέγουν το bitcoin ή άλλα κρυπτονομίσματα, με το Λάρι Φινκ, της BlackRock, να δηλώνει ότι το βλέπει σαν ψηφιακό χρυσό.
Επενδυτικές επιλογές
Με βάση όλα όσα έχουν προαναφερθεί, προτείνονται 13 εταιρίες σύμφωνα με έναν συνδυασμό κριτηρίων που αφορούν τις προοπτικές των θεμελιωδών μεγεθών τους από κοινού με τις μερισματικές τους αποδόσεις.
Την Εθνική και τη Eurobank, ως εκπροσώπους των συστημικών τραπεζών, με εξαιρετικούς χρηματοοικονομικούς δείκτες, βελτιωμένη κερδοφορία, απόδοση μερίσματος και προοπτική για περαιτέρω βελτίωση των επιδόσεων μέσω των αυξημένων δανειοδοτήσεων. Τη Metlen, που στους πρώτους μήνες του 2025 θα διαπραγματεύεται και στο Λονδίνο, με τον όμιλο να συνεχίζει τη μεγέθυνσή του σε όλους τους κλάδους: τον ενεργειακό, το μεταλλουργικό και τον κατασκευαστικό, με παράλληλη σταδιακή υλοποίηση γιγαντιαίου επενδυτικού προγράμματος για την παραγωγή γαλλίου. Την Cenergy, που αποτελεί ήδη παγκόσμιο παίκτη στον ενεργειακό μετασχηματισμό του πλανήτη, διαθέτοντας καλώδια και σωλήνες σε 70 χώρες, ενώ παράλληλα προετοιμάζει επένδυση για παραγωγή επίγειων καλωδίων στο Μέριλαντ των ΗΠΑ. Τον Ομιλο ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ, με ηγετική θέση στον κατασκευαστικό κλάδο και υψηλό ανεκτέλεστο που εγγυάται τη συνέχιση της αύξησης των μεγεθών του στην ενέργεια, στις κατασκευές και στις παραχωρήσεις. Τον ΑΔΜΗ, που με την υλοποίηση του γιγαντιαίου επενδυτικού προγράμματος στην Ελλάδα αλλά και στη Μεσόγειο (συνδέσεις με Κύπρο και Αίγυπτο) δρομολογεί τις προϋποθέσεις για αισθητή αύξηση των μεγεθών ως το 2030. Τη ΔΕΗ, που με μεθοδικότητα προχωρεί το πλάνο επενδύσεων για τον ενεργειακό μετασχηματισμό της, πετυχαίνοντας με ακρίβεια τους στόχους στα μεγέθη της, σύμφωνα με το guidance της διοίκησης. Τη Helleniq Energy, που υλοποιεί το Vision 25 για το πρόγραμμα εταιρικού και ενεργειακού μετασχηματισμού και τις κινήσεις αναδιάρθρωσης του ενεργητικού της, με στόχο τη δημιουργία ενός περισσότερο αποτελεσματικού ομίλου. Τον ΟΠΑΠ, κορυφαία επιλογή με βάση τις διανεμόμενες χρηματικές διανομές, με τον κλάδο του στοιχηματισμού να διευρύνει τα μεγέθη του σε όλο τον κόσμο. Τον ΔΑΑ που καταγράφει ρεκόρ αφίξεων το 2024, πιθανότατα δε και το 2025, οδηγώντας σε συνεχή βελτίωση των μεγεθών του και δρομολογώντας πολυετές επενδυτικό πρόγραμμα για την εξυπηρέτηση αυξημένου αριθμού επιβατών. Την Aegean, που με την πλήρη αξιοποίηση του στόλου της θα πετύχει σημαντική βελτίωση των μεγεθών το 2025, στον βαθμό που ο τουρισμός συνεχίσει την ανοδική του κίνηση, ενώ θα ενσωματώνονται και τα αποτελέσματα της συμμετοχής της στην ισπανική Volotea. Την ΕΧΑΕ, που καταγράφει σημαντικές βελτιώσεις στα μεγέθη της λόγω της συναλλακτικής βελτίωσης στο Χρηματιστήριο το 2024, διαδικασία που αναμένεται να συνεχιστεί, αλλά με την αποτίμηση να καταγράφει διψήφιες απώλειες! Τον ΟΛΠ, που καταγράφει μεγέθη ρεκόρ το 2024, υπό την θετική επίδραση της συμβολής της κρουαζιέρας. Η σταδιακή βελτίωση και των μεγεθών από τα εμπορευματοκιβώτια, μετά το σταδιακό άνοιγμα του Σουέζ, θα συμβάλει στην περαιτέρω βελτίωση των μεγεθών, με την αποτίμηση να αφυπνίζεται μετά την πολυετή της στασιμότητα.
*Σύμβουλος διοίκησης Κύκλος ΑΧΕΠΕΥ
ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ (ΦΥΛΛΟ 3/1/2025)