Του Νάσου Χατζητσάκου
Ενα βήμα πιο κοντά στην υλοποίησή του αναμένεται να έρθει μέσα στο 2025 το μεγαλεπήβολο σχέδιο για τη διαμόρφωση και καθιέρωση του ψηφιακού ευρώ. Το «υπό κατασκευή» νόμισμα θα είναι μια ψηφιακή μορφή μετρητών, θα εκδίδεται από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και θα είναι διαθέσιμο σε όλους τους πολίτες στη ζώνη του ευρώ, επηρεάζοντας την καθημερινότητα τόσο των επιχειρήσεων όσο και των καταναλωτών.
«Το ψηφιακό ευρώ θα είναι ένα ηλεκτρονικό μέσο πληρωμής, διαθέσιμο σε όλους χωρίς χρέωση. Θα συμπληρώνει τη λειτουργία των μετρητών και δεν θα τα αντικαθιστά» αναφέρει η Τράπεζα της Ελλάδος (ΤτΕ). Οπως ακριβώς χρησιμοποιούνται τα μετρητά σήμερα, θα μπορούν οι πολίτες των χωρών-μελών της Ευρωζώνης να το χρησιμοποιούν οπουδήποτε εντός της ζώνης, θα είναι ασφαλές και, όπως δεσμεύονται οι αρμόδιοι των Βρυξελλών, θα προστατεύει την ιδιωτική τους ζωή.
Η προπαρασκευαστική φάση για την υλοποίηση του σχεδίου, η οποία άρχισε τον Νοέμβριο του 2023, επικεντρώνεται στην περαιτέρω προετοιμασία για τη δυνητική ανάπτυξη του ψηφιακού ευρώ. Μέσα στους πρώτους τέσσερις μήνες του τρέχοντος έτους θα αρχίσει η διαπραγμάτευση για την υποβολή προσφορών από τις εταιρίες-παρόχους που θα εμπλακούν στο έργο και θα γίνει ο προγραμματισμός για τα επόμενα βήματα.
Το δεύτερο τετράμηνο του 2025 θα γίνει η επιλογή των παρόχων, θα οριστικοποιηθεί η αρχιτεκτονική που θα έχει το ψηφιακό ευρώ και θα εκτιμηθούν οι επιπτώσεις σε σχέση με τα προσωπικά δεδομένα των χρηστών και «πώς» θα προστατεύονται. Τους τελευταίους τέσσερις μήνες του έτους θα πρέπει να έχουν ολοκληρωθεί οι κανόνες πάνω στους οποίους θα στηρίζεται το ψηφιακό νόμισμα, ούτως ώστε να «ανάψει» -ή να μην «ανάψει»- το «πράσινο φως» για την έναρξη της επόμενης φάσης, αυτής που πλέον θα αρχίσει την αντίστροφη μέτρηση για την επίσημη παρουσία του e-ευρώ στην αγορά.
Σημειώνεται ότι, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ), το ψηφιακό ευρώ θα αποθηκεύεται σε ένα ηλεκτρονικό πορτοφόλι που ο κάτοχός του να δημιουργεί στην τράπεζα ή σε δημόσιο φορέα διαμεσολάβησης και κατ’ αυτόν τον τρόπο θα μπορεί να κάνει όλες τις συνήθεις ηλεκτρονικές πληρωμές τους (στο κατάστημα της γειτονιάς, μέσω διαδικτύου, προς έναν φίλο, με το κινητό τηλέφωνο, με την κάρτα, διαδικτυακά-online) ή εκτός σύνδεσης.
Οπως αναφέρεται στη νομοθετική πρόταση που υπέβαλε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το ψηφιακό ευρώ θα διατίθεται σε πρόσωπα, επιχειρήσεις και δημόσιους φορείς που διαμένουν ή είναι εγκατεστημένοι σε κράτος-μέλος της ζώνης του ευρώ σε προσωρινή ή μόνιμη βάση. Συγκεκριμένα, πρόσωπα που ταξιδεύουν στη ζώνη του ευρώ για προσωπικούς ή επαγγελματικούς λόγους ή τα οποία διέμεναν ή ήταν εγκατεστημένα σε χώρα της ζώνης του ευρώ στο παρελθόν μπορεί, επίσης, να έχουν πρόσβαση στο ψηφιακό ευρώ.
Επιπλέον, πρόσωπα, επιχειρήσεις και δημόσιοι φορείς που διαμένουν ή είναι εγκατεστημένοι εκτός της ζώνης του ευρώ μπορεί να έχουν πρόσβαση στο ψηφιακό ευρώ ανοίγοντας λογαριασμούς σε ψηφιακό ευρώ σε παρόχους υπηρεσιών πληρωμών που είναι εγκατεστημένοι ή δραστηριοποιούνται σε χώρα-μέλος του ευρωπαϊκού οικονομικού χώρου ή σε τρίτη χώρα, με την επιφύλαξη προηγούμενης συμφωνίας μεταξύ της Ε.Ε. και τρίτων χωρών ή/και ρυθμίσεων που έχουν συναφθεί μεταξύ της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και των εθνικών κεντρικών τραπεζών σε κράτη-μέλη εκτός της ζώνης του ευρώ και σε τρίτες χώρες.
ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΕΙΣ
Το ψηφιακό ευρώ θα αποτελεί δημόσιο αγαθό, όπως είναι σήμερα τα τραπεζογραμμάτια και τα κέρματα, αλλά σε ψηφιακή μορφή. Δεν θα υπάρχει χρέωση για βασική χρήση μέσω εφαρμογής για κινητές συσκευές ή φυσικής κάρτας, από όσους επιθυμούν να το χρησιμοποιούν. Το ψηφιακό ευρώ θα μπορεί, επίσης, να λειτουργεί εκτός σύνδεσης, σε περίπτωση που οι χρήστες έχουν περιορισμένη συνδεσιμότητα.
Τα πιστωτικά ιδρύματα που θα διανέμουν ψηφιακό ευρώ θα υποχρεούνται να παρέχουν δωρεάν βασικές υπηρεσίες πληρωμών. Επιπλέον, θα διασφαλίζεται ότι όλοι -συμπεριλαμβανομένων των ατόμων με αναπηρία και των ηλικιωμένων- θα μπορούν να πληρώνουν με ψηφιακό ευρώ.
Θα αποτελέσει το μεγάλο «βήμα» προς μια ευρωπαϊκή διακυβέρνηση;
Πώς θα μπορούσε το ψηφιακό ευρώ να συμβάλει στη στρατηγική αυτονομία της Ευρώπης; Θα μπορούσε να αποτελέσει το μεγάλο «βήμα» για μια μελλοντική ευρωπαϊκή διακυβέρνηση;
Η απάντηση, με βάση τις αναλύσεις της ΕΚΤ, φαίνεται ότι «γέρνει» προς το «ναι». Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, «η χρήση μετρητών για τη διενέργεια πληρωμών μειώνεται και η στροφή προς τις ηλεκτρονικές αγορές και τις ψηφιακές πληρωμές επιταχύνεται. Το ψηφιακό ευρώ θα δίνει στους καταναλωτές τη δυνατότητα να χρησιμοποιούν χρήμα κεντρικής τράπεζας σε ψηφιακή μορφή, συμπληρώνοντας τη λειτουργία των τραπεζογραμματίων και των κερμάτων».
Η ΕΚΤ υποστηρίζει ότι θα διευκολύνει τη ζωή των ανθρώπων, παρέχοντας κάτι το οποίο δεν υπάρχει σήμερα: ένα ψηφιακό μέσο πληρωμής που είναι καθολικά αποδεκτό σε ολόκληρη τη ζώνη του ευρώ για πληρωμές σε καταστήματα, ηλεκτρονικές πληρωμές ή πληρωμές πρόσωπο με πρόσωπο. Οπως τα μετρητά, έτσι και το ψηφιακό ευρώ, θα έχει μηδενικό κίνδυνο και θα είναι ευρέως προσβάσιμο.
Επιπλέον, σύμφωνα με την ΕΚΤ, το ψηφιακό ευρώ θα ενισχύσει τη στρατηγική αυτονομία και τη νομισματική κυριαρχία της ζώνης του ευρώ, στηρίζοντας την αποδοτικότητα του ευρωπαϊκού οικοσυστήματος πληρωμών στο σύνολό του, προωθώντας την καινοτομία και αυξάνοντας την ανθεκτικότητά του σε πιθανές κυβερνοεπιθέσεις ή τεχνικές διαταράξεις, όπως διακοπές ρεύματος. «Το ψηφιακό ευρώ θα μπορούσε να προσφέρει μια πανευρωπαϊκή λύση πληρωμών, η οποία θα είναι διαθέσιμη σε ολόκληρη τη ζώνη του ευρώ, υπό ευρωπαϊκή διακυβέρνηση» αναφέρεται χαρακτηριστικά στις διευκρινίσεις που παρέχει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα προς τους πολίτες των χωρών-μελών της ζώνης του ευρώ.
Σήμερα, όπως τονίζει η ΕΚΤ, «οι ψηφιακές πληρωμές στη ζώνη του ευρώ παραμένουν κατακερματισμένες και διαφέρουν ανάλογα με τη χώρα και την περίπτωση χρήσης. Οι τρέχουσες ευρωπαϊκές λύσεις ψηφιακών πληρωμών εξυπηρετούν κυρίως τις εθνικές αγορές και συγκεκριμένες περιπτώσεις χρήσης. Για πληρωμές σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες, οι καταναλωτές πρέπει να βασίζονται σε ελάχιστους μη ευρωπαϊκούς παρόχους, οι οποίοι κυριαρχούν αυτήν τη στιγμή πλέον στις περισσότερες από αυτές τις συναλλαγές».
«Ως εκ τούτου», αναφέρει η ΕΚΤ, «το ψηφιακό ευρώ θα μπορούσε να συμβάλει στη μείωση της εξάρτησης της Ευρώπης από ιδιωτικούς, μη ευρωπαϊκούς παρόχους πληρωμών, λειτουργώντας παράλληλα ως αντίβαρο στην κυριαρχία τους στην αγορά. Με τη σειρά του, το ψηφιακό ευρώ θα μπορούσε να καταστήσει το ευρωπαϊκό τοπίο πληρωμών πιο ανταγωνιστικό και καινοτόμο, μέσω μιας πλατφόρμας που θα διευκολύνει τους παρόχους υπηρεσιών πληρωμών να προσφέρουν τις δικές τους πανευρωπαϊκές λύσεις».
Ποια θα είναι τα οφέλη για τις επιχειρήσεις, τους εμπόρους, τις τράπεζες και τους καταναλωτές
Οφέλη τόσο για τις επιχειρήσεις, τους εμπόρους και τις τράπεζες όσο και για τους καταναλωτές θα έχει με την καθιέρωσή του (όταν αυτή θα γίνει μέσα στα αμέσως επόμενα χρόνια) το ψηφιακό ευρώ, σύμφωνα με την ΕΚΤ.
Το ψηφιακό ευρώ, υπογραμμίζεται στις αναλύσεις της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, «μπορεί να αποτελέσει ευκολότερη και φθηνότερη εναλλακτική, σε σχέση με το σημερινό κατακερματισμένο τοπίο πληρωμών, στο οποίο δραστηριοποιούνται οι έμποροι. Χάρη στο ψηφιακό ευρώ οι έμποροι θα είναι σε ισχυρότερη θέση να διαπραγματεύονται όρους με τους παρόχους λύσεων πληρωμών και, ως εκ τούτου, να μειώνουν το δικό τους κόστος».
Επίσης, το ψηφιακό ευρώ θα μπορούσε να συμβάλει στην αύξηση του ποσοστού των πελατών για τους εμπόρους. Αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία, επισημαίνει η ΕΚΤ, για τις ηλεκτρονικές αγορές, καθώς οι πελάτες είναι λιγότερο πιθανό να απορρίψουν μια συναλλαγή εάν είναι εξοικειωμένοι με το μέσο πληρωμής. Επιπλέον, θα επιτρέπει στους εμπόρους να λαμβάνουν άμεσες πληρωμές, χωρίς πρόσθετο κόστος.
Στο πλαίσιο αυτό, οι εποπτευόμενοι ενδιάμεσοι φορείς, όπως οι τράπεζες, θα διαδραματίζουν βασικό ρόλο στη διανομή του. Θα ενεργούν ως το βασικό σημείο επαφής για τους ιδιώτες, τους εμπόρους και τις επιχειρήσεις για όλα τα ζητήματα που σχετίζονται με το ψηφιακό ευρώ και θα παρέχουν όλες τις υπηρεσίες τελικού χρήστη.
Οσον αφορά τους καταναλωτές, το ψηφιακό ευρώ θα τους δίνει τη δυνατότητα να πληρώνουν ψηφιακά, εξακολουθώντας να χρησιμοποιούν ένα δημόσιο μέσο πληρωμής. Παράλληλα, θα είναι σχεδιασμένο ώστε να παρέχει ένα υψηλότερο επίπεδο προστασίας της ιδιωτικής ζωής σε σχέση με αυτό που παρέχουν συνήθως άλλες μέθοδοι ψηφιακών πληρωμών. Τα προσωπικά στοιχεία συναλλαγών που θα αφορούν πληρωμές με ψηφιακό ευρώ εκτός σύνδεσης θα είναι γνωστά μόνο στον πληρωτή και τον δικαιούχο της πληρωμής.
Μπορεί να προκαλέσει απειλές για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα;
Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, το ευρωπαϊκό χρηματοπιστωτικό σύστημα -στο κέντρο του οποίου βρίσκεται το τραπεζικό σύστημα- λειτουργεί ομαλά. Το ευρωσύστημα επιθυμεί να διατηρήσει τον βασικό ρόλο που διαδραματίζουν οι τράπεζες στη διασφάλιση της αποτελεσματικής παροχής πιστώσεων προς την πραγματική οικονομία.
Η ΕΚΤ έχει στη διάθεσή της τις ακόλουθες επιλογές σχεδιασμού για να ελαχιστοποιήσει δυνητικούς κινδύνους που μπορεί να ενέχει το ψηφιακό ευρώ για το χρηματοπιστωτικό σύστημα:
Οι χρήστες θα μπορούν να διακρατούν στον λογαριασμό τους περιορισμένη ποσότητα ψηφιακού ευρώ. Αυτό θα διασφαλίζει ότι το ψηφιακό ευρώ θα αποτελεί ένα ασφαλές μέσο αποθήκευσης αξίας, παρόμοιο με τα μετρητά, διαφυλάσσοντας έτσι τη σταθερότητα του χρηματοπιστωτικού μας συστήματος και αποτρέποντας τις εκροές τραπεζικών καταθέσεων, ακόμη και σε περιόδους κρίσης.
Η σύνδεση του ψηφιακού τους πορτοφολιού σε ευρώ με τραπεζικό λογαριασμό θα επιτρέπει στους χρήστες να πραγματοποιούν πληρωμές πέραν του ορίου διακράτησης και να καλύπτουν αμέσως τυχόν έλλειμμα, χωρίς να χρειάζεται να τροφοδοτούν εκ των προτέρων το πορτοφόλι τους σε ψηφιακό ευρώ (υπό την προϋπόθεση ότι υπάρχουν επαρκή κεφάλαια στον συνδεδεμένο λογαριασμό).
Επισημαίνεται ότι, όπως στην περίπτωση των μετρητών, δεν θα καταβάλλεται τόκος στις διακρατήσεις σε ψηφιακό ευρώ.
ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ (10 ΙΑΝΟΥΑΡΊΟΥ 2025)