Θεαματικές αλλαγές μελετώνται στην Ποινική Δικονομία, με εισαγωγή στη χώρα μας του εφαρμοζόμενου στο εξωτερικό θεσμού τού «εισαγγελέα ποινικής διαπραγμάτευσης», ο οποίος θα μπορεί να συνδιαλέγεται με τους κατηγορουμένους για το ύψος της ποινής τους, χωρίς η υπόθεση να οδηγείται σε δίκη.
Να «τρέξουν» οι χιλιάδες εκκρεμείς υποθέσεις
Με κύριο στόχο την αποσυμφόρηση των ποινικών δικαστηρίων από μεγάλο όγκο υποθέσεων και την «απελευθέρωση» πολλών δικαστικών λειτουργών για να «τρέξουν» οι χιλιάδες εκκρεμείς υποθέσεις, εξετάζεται επίσης το ενδεχόμενο να καταργηθούν τα 5μελή Εφετεία κακουργημάτων και να εκδικάζονται οι περισσότερες υποθέσεις σε μονομελή Εφετεία και σε μονομελή Πλημμελειοδικεία για αδικήματα πλημμεληματικού χαρακτήρα.
Στις αλλαγές αυτές έχει καταλήξει η αρμόδια νομοπαρασκευαστική επιτροπή που ανέλαβε να τροποποιήσει τον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας. Τον τελευταίο λόγο για το αν θα προωθηθούν για ψήφιση στη Βουλή θα έχει ο υπουργός Δικαιοσύνης Χ. Αθανασίου, αφού το προτεινόμενο νομοθετικό πλαίσιο «φέρνει τα πάνω κάτω» και διατυπώνονται αρκετές επιφυλάξεις στον νομικό κόσμο.
Οι ρυθμίσεις
Σύμφωνα με τις προτεινόμενες ρυθμίσεις που αναπτύχθηκαν σε επιστημονικό συνέδριο, ουσιαστικά ακολουθείται το σύστημα που εφαρμόζεται σε άλλες χώρες (Αμερική, Βρετανία, Γερμανία, Γαλλία) και η συνδιαλλαγή θα μπορεί να γίνει σε αδικήματα όπου απειλούνται ποινές κάθειρξης έως 10 ετών και όχι σε αδικήματα που τιμωρούνται με τη νομοθεσία περί καταχραστών του Δημοσίου (ν. 1608/50) ή με ποινές μεγαλύτερες των 10 ετών, λόγω επιβαρυντικών περιστάσεων.
Ο εισαγγελέας θα προτείνει στον κατηγορούμενο μια ποινή (που δεν θα είναι μεγαλύτερη από τα 3/5 της προβλεπόμενης στα κακουργήματα ανώτερης ποινής ή του μισού της ανώτερης ποινής στα πλημμελήματα) και εφόσον συμφωνήσουν, η υπόθεση δεν θα φθάνει στο ακροατήριο, αλλά θα κλείνει με την απευθείας έκτιση της ποινής.
Ο κατηγορούμενος θα μπορεί να αρνηθεί την προτεινόμενη συμφωνία (που αξιολογείται ως επιεικέστερη εξωδικαστική μεταχείριση) για να αντιμετωπίσει την κλασική διαδικασία μέχρι το ακροατήριο.
Η συνδιαλλαγή θα μπορεί να γίνει σε οποιοδήποτε στάδιο από την έναρξη της δίωξης μέχρι τη διεξαγωγή της δίκης, οπότε το δικαστήριο απλά θα την επικυρώνει.
Με τον εισαγγελέα – διαπραγματευτή (plea bargaining) οι θιασώτες του νέου θεσμού υποστηρίζουν, όπως και με τις παράλληλες αλλαγές στις συνθέσεις (μονομελείς, κατάργηση 5 μελών), ότι θα υπάρξει γενναία αποσυμφόρηση, επισημαίνοντας τις πάνω από 300.000 μηνύσεις που ασκούνται ετησίως, τις μεγάλες εκκρεμότητες κακουργημάτων (στο Εφετείο Αθήνας εκκρεμούν π.χ. περίπου 6.000 σοβαρά κακουργήματα), την τεράστια καθυστέρηση εκδίκασής τους, τον κίνδυνο παραγραφής, τις συνεχείς επικρίσεις για αρνησιδικία κ.λπ.
Σε θεωρητικό επίπεδο διατυπώνονται επιφυλάξεις για τον νέο θεσμό, που εφαρμόζεται κυρίως από την αμερικανική δικαιοσύνη, όπου το γενικότερο σύστημα είναι όμως διαφορετικό, καθώς ανατίθεται πολύ ουσιαστικότερος ρόλος στους εισαγγελείς, σε σύγκριση με τα ισχύοντα σήμερα, που προτείνουν ποινές στα δικαστήρια.
Συνωστισμός στις φυλακές
Σε πρακτικό επίπεδο υποστηρίζεται το ενδεχόμενο να προκληθεί πρόβλημα μεγαλύτερου συνωστισμού στις φυλακές, εφόσον π.χ. σε σύντομο διάστημα συμφωνήσουν διάφοροι κατηγορούμενοι να εγκλειστούν για να εκτίσουν την προτεινόμενη ποινή.
Σχετικά με τις αλλαγές στις συνθέσεις, προτείνεται να καταργηθούν τα 5μελή Εφετεία κακουργημάτων (δευτεροβάθμια σήμερα) και να διευρυνθεί ο ήδη ισχύων θεσμός των μονομελών Εφετείων κακουργημάτων.
Με βάση την πρόταση αυτή, θα παραμένουν οι πιο δύσκολες υποθέσεις και αυτές της νομοθεσίας περί καταχραστών Δημοσίου σε 3μελείς συνθέσεις τόσο σε πρώτο όσο και σε δεύτερο βαθμό.
Παράλληλα προτείνονται μονομελή Πλημμελειοδικεία στον πρώτο βαθμό εκδίκασης πλημμελημάτων και τριμελή στον δεύτερο βαθμό.
