Ο νεοελληνιστής, συγκριτολόγος και καθηγητής της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, Γιώργος Βελουδής απεβίωσε την Παρασκευή 21 Μαρτίου στην Αθήνα, έπειτα από πολυήμερη νοσηλεία στην Κλινική Αθηνών στα Εξάρχεια. Ήταν 79 ετών.
Γεννημένος στην Αθήνα, σπούδασε φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και συνέχισε με μεταπτυχιακές σπουδές Ιστορίας, Φιλοσοφίας και Κοινωνιολογίας στη στο Μόναχο όπου δίδαξε για πολλά χρόνια. Επιστρέφοντας στην Ελλάδα διετέλεσε καθηγητής στο Τμήμα Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων από το 1983, με γνωστικά αντικείμενα τη νεοελληνική και τη συγκριτική γραμματολογία.
Ιδιόρρυθμη προσωπικότητα, με ισχυρές και ακλόνητες απόψεις και λόγο εμπρηστικό, προκαλούσε συχνά με τα κείμενά του, κυρίως με τις δημοσιεύσεις του σε λογοτεχνικά περιοδικά (Αντί, Διαβάζω, Νέα Εστία, Πόρφυρας κ.ά.) και σε αθηναϊκές εφημερίδες (Το Βήμα, Η Καθημερινή, Ριζοσπάστης κ.ά.), ήταν όμως κοινή η εκτίμηση ότι επρόκειτο για ένα από τα λαμπρά μυαλά της ελληνικής φιλολογίας.
Οι πρώτες μελέτες του, στη Γερμανία, επικεντρώθηκαν στη λογοτεχνική παραγωγή και την πνευματική δραστηριότητα των Ελλήνων κατά τον 17ο αιώνα.
Πολύγλωσσος, πραγματοποίησε με άνεση έρευνες σε ιταλικά και γερμανικά αρχεία και εξέδωσε μελέτες υποδειγματικής αρχειακής τεκμηρίωσης και θεωρητικής επάρκειας.
Μελέτησε συστηματικά την πολύ δημοφιλή στην Τουρκοκρατία λαϊκή Φυλλάδα του Μεγαλέξαδρου, τη δράση των Ελλήνων τυπογράφων στη Βενετία και τις επιδράσεις της γερμανικής λογοτεχνίας στην ελληνική.
Καρπός αυτής της πρώτης περιόδου της ερευνητικής του δραστηριότητας ήταν αρκετές μελέτες, αρχικά στα γερμανικά:
– Der neugriechische Alexander Tradition in Bewahrung und Wandel, 1968 (Οι νεοελληνικές τύχες του «Μυθιστορήματος του Αλεξάνδρου»).
– Alexander der Grosse. Εin alter Neugrieche, 1969 (Αλέξανδρος ο Μέγας. Ένας παλαιός Νεοέλληνας).
– Jakob Phillip Fallmerayer und die Entstehung des neugriechischen Historismus, 1970 (Ο Jakob Phillip Fallmerayer και η γένεση του ελληνικού ιστορισμού, 1982).
– Das griechische Druck- und Verlagshaus «Glikis» in Venedig, 1670-1854, 1974 (Το ελληνικό τυπογραφείο των Γλυκήδων στη Βενετία [1670-1854]. Συμβολή στη μελέτη του ελληνικού βιβλίου κατά την εποχή της Τουρκοκρατίας, 1987).
Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα επεκτείνονταν στη μελέτη του Σολωμού και του Ρίτσου, σε ζητήματα πρόσληψης της γερμανικής λογοτεχνίας στην Ελλάδα και σε θέματα θεωρίας λογοτεχνίας. Στο φιλολογικό του οπλοστάσιο η παραδοσιακή αρχειακή έρευνα συνδυάστηκε με τη μελέτη και ερμηνεία της λογοτεχνικής δημιουργίας με τα εργαλεία της εκδοτικής, της συγκριτικής γραμματολογίας και της μαρξιστικής θεωρίας και εξέτασε τα λογοτεχνικά φανερώματα σε συνάρτηση με την κοινωνία τους και την εποχή τους.
Τομή στις συγκριτολογικές σπουδές είναι η μελέτη του Germanograecia: deutsche Einflüsse auf die neugriechische Literatur, 1750-1944, 1983 (Germanograecia. Γερμανικές επιδράσεις στη νεοελληνική λογοτεχνία, 1750-1944), όπως αντίστοιχα στις σολωμικές σπουδές το βιβλίο του Διονύσιος Σολωμός. Ρομαντική ποίηση και ποιητική. Οι γερμανικές πηγές (1989), το οποίο βραβεύθηκε με το Κρατικό Βραβείο κριτικής-δοκιμίου, και στη θεωρία της λογοτεχνίας η Γραμματολογία (1994) του.
Εκτός από τη διερεύνηση της σχέσης του Σολωμού με τον γερμανικό ρομαντισμό, ο ηγέτης της Επτανησιακής Σχολής τον απασχόλησε σε πολλά μελετήματα που συγκεντρώθηκαν στους τόμους Κριτικά στο Σολωμό (2000) και Ο Σολωμός των Ελλήνων. Εθνική ποίηση και ιδεολογία. Μια πολιτική ανάγνωση (2004). Επιμελήθηκε επίσης τον τόμο Διονυσίου Σολωμού «Στοχασμοί» στους «Ελεύθερους Πολιορκισμένους» (1997) και έκδοση των ποιημάτων και των πεζών του Σολωμού (2008).
Ασχολήθηκε επίσης συστηματικά με το έργο του Ρίτσου, με αποτέλεσμα της μελέτες Γιάννης Ρίτσος. Προβλήματα μελέτης του έργου του (1983) και Προσεγγίσεις στο έργο του Γιάννη Ρίτσου (1984).
Σημαντική ήταν η συμβολή του στην εισαγωγή της λογοτεχνικής θεωρίας και της συγκριτικής γραμματολογίας στον χώρο των νεοελληνικών σπουδών. Ήταν ιδρυτικό μέλος της Ελληνικής Εταιρείας Γενικής και Συγκριτικής Γραμματολογίας και του περιοδικού της Σύγκριση/Comparaison και εξέδωσε τα πρώτα ελληνικά εγχειρίδια θεωρίας λογοτεχνίας, αρχικά τις Ψηφίδες. Για μια θεωρία της λογοτεχνίας (1992) και αργότερα τη συστηματικότερη Γραμματολογία. Θεωρία της λογοτεχνίας (1994).
Άλλα έργα: Προτάσεις. Δεκαπέντε γραμματολογικές δοκιμές (1981), Αναφορές. Έξη νεοελληνικές μελέτες (1983, Β΄ Κρατικό Βραβείο κριτικής-δοκιμίου), Μονά-Ζυγά. Δέκα νεοελληνικά μελετήματα (1992), Παράταιρα. Μελέτες – Κριτικές – Επιφυλλίδες (1995), Το γράμμα και το πνεύμα. Αισθητικά, κριτικά, γραμματολογικά (2004). Επιμελήθηκε την έκδοση της Φυλλάδας του Μεγαλέξανδρου. Διήγησις Αλεξάνδρου του Μακεδόνος (1977), του Πύργου του ακροπόταμου (1986) και των Ποιημάτων (1992) του Κωσταντίνου Χατζόπουλου, του Λέανδρου (1996) του Παναγιώτη Σούτσου και της μελέτης του Κώστα Βάρναλη Ο Σολωμός χωρίς μεταφυσική (2001), δημοσίευσε πλήθος βιβλιοκρισιών και απέδωσε στα ελληνικά κείμενα του Μπέρτολτ Μπρεχτ, του Χάινριχ Μπελ και του Χέγκελ.
