Κατ΄εξοχήν επίκαιρη ήταν η συζήτηση που οργάνωσε σήμερα το Ελληνικό Ιδρυμα Ευρωπαϊκής και Εξωτερικής Πολιτικής (ΕΛΙΑΜΕΠ) για τις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή και τη θέση της Ελλάδας.
Τέσσερις επιστήμονες, ο Αλέξανδρος Κούτσης, ομότιμος καθηγητής στο Πάντειο, ο Σωτήρης Ρούσσος, αναπληρωτής καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου, ο Ευάγγελος Βενέτης, ερευνητής στο ΕΛΙΑΜΕΠ και ο Γενικός Διευθυντής του ΕΛΙΑΜΕΠ Θάνος Ντόκος, με συντονιστή τον Διευθυντή Ειδήσεων και Ενημέρωσης Νικόλα Βουλέλη, αναφέρθηκαν σε διαφορετικές πλευρές των εξελίξεων που συγκλονίζουν τον αραβικό και ισλαμικό κόσμο, ενώ δεν παρέλειψαν να αναφερθούν και στη θέση της Ελλάδας απέναντι στο μεταβαλλόμενο αυτό κόσμο.
Τα ερωτήματα στα οποία κλήθηκαν να απαντήσουν οι τέσσερις ομιλητές αναφέρονταν στα αίτια και το χαρακτήρα των εξεγέρσεων, στις σχέσεις που υπάρχουν ανάμεσα στις διαφορετικές χώρες και κυρίως στις προοπτικές που ανοίγονται.
Εντονες ήταν οι διαφοροποιήσεις για το αν και κατά πόσο σημειώνεται μια μετάβαση σε δημοκρατικότερα, αντιπροσωπευτικότερα συστήματα διακυβέρνησης ή θα αντιμετωπίσουμε εξωραϊσμένα τα σημερινά καθεστώτα. Το ζήτημα του Ισραήλ, αλλά και των δύο περιφερειακών δυνάμεων – Ιράν και Τουρκίας – απασχόλησε επίσης τους ομιλητές, ενώ για την ελληνική εξωτερική πολιτική επισημάνθηκαν οι ιδιαιτερότητές της, αλλά και οι λόγοι στους οποίους αυτές οφείλονται.
Ο συντονιστής της συζήτησης Νικόλας Βουλέλης θέτοντας τα σημαντικότερα, κατά τη γνώμη του, ερωτήματα σχετικά με την ελληνική εξωτερική πολιτική αναφέρθηκε στην ανάγκη προετοιμασίας για την αντιμετώπιση πρωτοφανών εξελίξεων και στη σημασία που έχουν οι σχετικές σπουδές, τα ερευνητικά κέντρα και οι δεξαμενές σκέψης. Κυρίως, όμως, επισήμανε την ανάγκη επεξεργασμένου οράματος για την εξωτερική πολιτική με το οποίο να μπορούν να αντιμετωπιστούν τα γεγονότα που διαδραματίζονται στη γειτονιά μας με μακρόπνοο σχεδιασμό και τολμηρές πρωτοβουλίες.
Κατά τη συζήτηση που ακολούθησε, με αφορμή τις ερωτήσεις που ακολούθησαν από το πολυπληθές ακροατήριο, επισημάνθηκε η νέα γενιά που αναδύθηκε μέσα από αυτές τις εξεγέρσεις και η οποία δίνει τον τόνο αυτή τη στιγμή στις αραβικές χώρες, αναπτύχθηκαν προβληματισμοί για τις δυνατότητες εκδημοκρατισμού ή φιλελευθεροποίησης των καθεστώτων αυτών και επισημάνθηκαν οι δυσκολίες εφαρμογής δυτικών ενοιών και αντιλήψεων σε χώρες όπου κυριαρχεί το Ισλάμ.
Ειδικά για τη συμμετοχή της Ελλάδας στην εφαρμογή της απόφασης 1973 για τη Λιβύη, τονίστηκε ότι η χώρα μας καλώς προσέφερε διευκολύνσεις προς τους συμμάχους με τους οποίους την συνδέουν συμβατικές υποχρεώσεις, αλλά υπήρξαν ερωτηματικά για το αν έχει επεξεργασμένη στρατηγική για τη Μεσόγειο και επισημάνθηκε η έλλειψη αναλύσεων και ειδικών που θα ασχοληθούν με την περιοχή, η οποία αποτελεί τη νότια γειτονιά μας. Ο κ. Ρούσσος επεσήμανε ότι η Ελλάδα μπορεί να συνομιλεί με όλες τις πολιτικές δυνάμεις της περιοχής και μπορεί να αποτελέσει το δίαυλο με την ΕΕ της οποίας αποτελεί μέλος, γεγονός που αποτελεί και το συγκριτικό πλεονέκτημά της έναντι της Τουρκίας.
Η χώρα μας έχει δύο βασικές επιλογές, των ισορροπιών και των πρωτοβουλιών, υπογράμμισε ο κ. Ντόκος, διευκρινίζοντας ότι με την πρώτη δεν ρισκάρεις, αλλά και δεν έχεις πολλά να κερδίσεις. Με τη δεύτερη επιλογή παίρνεις ξεκάθαρες θέσεις, διεκδικείς. Αναφερόμενος στις σχέσεις με τη Λιβύη είπε: τί θέλουμε πρώτα από την Τρίπολη, αποπληρωμή χρεών; ΑΟΖ; ή ανταλλάγματα σε άλλους τομείς προσφέροντας, για παράδειγμα, διευκολύσεις σε δυτικούς εταίρους;
Ο κ. Ρούσσος τάχθηκε υπέρ της συνέχισης της πολιτικής της “ήπιας ισχύος”, υπενθυμίζοντας τις πρωτοβουλίες του εκλιπόντος Γ. Κρανιδιώτη για το Παλαιστινιακό, καθώς και την πρωτοβουλια για την ευρωμεσογειακή συνεργασία.
Ως προς τις σχέσεις των διαμαρτυρόμενων ή εξεγερμένων Αράβων με τη Δύση, επισημάνθηκε από όλους ότι η Ευρώπη και η Δύση συνολικά έχει έλλειμμα αξιοπιστίας στην περιοχή και ότι η κοινή γνώμη των Αράβων πρέπει να ξανακερδηθεί. Ο κ. Κούτσης ανέφερε χαρακτηριστικά ότι την τελευταία δεκαετία η δημοτικότητα των Ηνωμένων Πολιτειών έχει πέσει σημαντικά και ότι το πρώτο πρόβλημα που αναγνωρίζουν στον ισλαμικό κόσμο είναι το Ιράκ και δεύτερο έρχεται το Παλαιστινιακό.
Βέβαια στις διαδηλώσεις, σημείωσε, δεν είδαμε ούτε μια καμένη σημαία των Ηνωμένων Πολιτειών ή του Ισραήλ, δηλαδή τα κινήματα αυτά δεν υπήρξαν κατά βάση αντιδυτικά, ωστόσο είναι αβέβαιη η έκβασή τους, καθώς αναμένεται να τραβήξει σε μάκρος η διαδικασία εκσυγχρονισμού των αραβικών κοινωνιών.
Για την πολιτική κατάσταση στη Λιβύη, υπήρξε συμφωνία των ομιλητών ότι ο Καντάφι έχει τελειώσει, αλλά δεν είναι βέβαιο πώς και πότε θα φύγει. Ακούστηκε η πρόταση για τη διαμεσολάβηση του Αραβικού Συνδέσμου από τον κ. Κούτση, η οποία αντικρούστηκε από τους κ.Ρούσσο και Ντόκο καθώς τόσο ο Αραβικός Σύνδεσμος όσο και ο ΟΗΕ χαρακτηρίστηκαν ως αναποτελεσματικοί.
Ο κ. Ντόκος άφησε ανοιχτή την απάντηση στο ερώτημα της επέμβασης ή μη της διεθνούς κοινότητας , κάθε φορά που παραβιάζονται ανθρώπινα δικαιώματα. Πράγματι, είπε, υπάρχουν δύο μέτρα και δύο σταθμά. Πράγματι, εκεί που υπάρχουν συμφέροντα, πχ. πετρέλαιο υπάρχει μεγαλύτερο ενδιαφέρον. Αλλά αυτό σημαίνει ότι επειδή δεν στηρίζονται όλες οι χώρες, δεν πρέπει να στηριχθεί καμία; Επεσήμανε επίσης την αντίφαση , ότι η διεθνής κοινότητα κατηγορείται και όταν ενεργεί και όταν μένει άπρακτη. Εφερε το αμφιλεγόμενο παράδειγμα του Κοσόβου, το πιό επιτυχημένο του Ανατολικού Τιμόρ, την αδιαφορία στη σφαγή της Ρουάντα και την εξόντωση άνω του ενός εκατομμυρίου ανθρώπων παλιότερα στην Καμπότζη.
