«Οι Ευρωπαίοι θέλουν έναν yes-man»
«Υπάρχει ένα νέο κίνημα στην Ελλάδα και κάποιοι δεν θέλουν να πετύχει» δηλώνει από τις Κάννες ο μεγάλος Έλληνας σκηνοθέτης Κώστας Γαβράς, σε αποκλειστική του συνέντευξη στο ΑΠΕ-ΜΠΕ. Αναφερόμενος στους εταίρους και την διαπραγμάτευση που βρίσκεται σε εξέλιξη, ο Κώστας Γαβράς υποστηρίζει ότι οι δανειστές μας «Θέλουν να ξανάρθουν οι άλλοι και να κάνουν αυτά που θέλουν. Να μην υπάρχει καμιά αντίσταση», ενώ συμφωνεί με την τακτική του υπουργού Οικονομικών Γιάννη Βαρουφάκη στις διαπραγματεύσεις, καθώς όπως λέει: «ο Βαρουφάκης μίλησε ως ίσος προς ίσον. Κι αυτό δεν το θέλουν. Θέλουν κάποιον yes-man…».
Τα πράγματα στην Ελλάδα μπορούν και πρέπει να αλλάξουν, λέει ακόμα για την πολιτική κατάσταση, τονίζοντας πως ο ελληνικός λαός πρέπει να στηρίξει την κυβέρνηση του Αλέξη Τσίπρα. «Είναι νέος, δεν έχει παρελθόν, γιατί δεν αναλαμβάνουν το θάρρος να τον ψηφίσουν όλοι, να δούμε τι θα κάνει. Να αλλάξουν τα πράγματα», υποστηρίζει.
Ο Κώστας Γαβράς βρίσκεται για πολλοστή φορά στο Φεστιβάλ των Καννών, κάτι που συχνά κάνει για την προβολή κάποιας ταινίας του. To 1969 βρέθηκε στις Κάνες με την ταινία του «Ζ», που κέρδισε το βραβείο της κριτικής επιτροπής και βραβείο ερμηνείας στον Ζαν-Λουί Τρεντινιάν, για να κερδίσει, στη συνέχεια, το Όσκαρ καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας.
Με την «Κατάσταση πολιορκίας» (1972) θα κερδίσει το γαλλικό βραβείο Λουί Ντελίκ, ενώ, το 1975 στις Κάννες, με το «Section Speciale» θα κερδίσει το βραβείο σκηνοθεσίας. Πίσω στις Κάνες, το 1982, με τον οσκαρικό (Οσκαρ σεναρίου) «Αγνοούμενο» θα μοιραστεί το Χρυσό Φοίνικα με τον Γιλμάζ Γκιουνέι (για την ταινία του «Ο δρόμος»). Με το «Μουσικό κουτί» (1989) θα κερδίσει τη Χρυσή Αρκτο του φεστιβάλ Βερολίνου. Το 1976 στις Κάννες θα είναι μέλος της διεθνούς κριτικής επιτροπής, ενώ το 2008 θα είναι πρόεδρος της κριτικής επιτροπής του φεστιβάλ Βερολίνου.
Φέτος, ο Έλληνας σκηνοθέτης επιστρέφει στις Κάννες ως το τιμώμενο πρόσωπο του 68ου φεστιβάλ και με την αφορμή αυτή, η διεύθυνση έχει προγραμματίσει, για αύριο Δευτέρα, την προβολή της κλασικής ταινίας του «Ζ», σε μορφή που έχει αποκατασταθεί. Συνάντησα τον σκηνοθέτη στην Κρουαζέτ και μιλήσαμε για την ταινία του, τις απόψεις του για το γαλλικό και ελληνικό σινεμά, καθώς και για τη σημερινή πολιτική κατάσταση στη Γαλλία και στην Ελλάδα.
Ερ: Η αναπαλαίωση της ταινίας που θα δούμε τη Δευτέρα έγινε ειδικά για το φεστιβάλ των Καννών;
Απ: Έγινε και για τις Κάννες αλλά και επειδή θέλουν να ξαναβγάλουν την ταινία στις αίθουσες. Απλά την επισπεύσαμε για να γίνει η πρεμιέρα εδώ στις Κάννες. Έγινε πάντως μια πολύ καλή δουλειά αναπαλαίωσης και στον ήχο και στην εικόνα για να βρούμε την αρχική τους μορφή. Υπάρχει στην Eclair ένα συνεργείο που κάνει πολύ καλή δουλειά.
Ερ: Διάβασα πως στην προβολή της Δευτέρας θα παρευρεθεί και ο δικός μας υπουργός Πολιτισμού.
Απ: Ναι, με ειδοποίησαν πως θα έρθει και ο Νίκος Ξυδάκης, ο οποίος θα βρίσκεται στο εξωτερικό για μια συνάντηση της ΟΥΝΕΣΚΟ και αποφάσισε να πεταχτεί μέχρι τις Κάννες για την τελετή αυτή.
Ερ: Στην Ελλάδα περιμένουμε ακόμη από το υπουργείο μας να λυθεί το θέμα του Κέντρου Κινηματογράφου. Διορίστηκε Διοικητικό Συμβούλιο με πρόεδρο τον Αλέξη Γρίβα αλλά ακόμη δεν έχει εκλεγεί ο γενικός διευθυντής για να μπορέσουν να προχωρήσουν οι παραγωγές. Βέβαια, εξαιτίας της κρίσης ο προϋπολογισμός του υπουργείου κόβεται συνεχώς. Στη Γαλλία, και ιδιαίτερα στην Ταινιοθήκη, τι γίνεται;
Απ: Τον κόβουν από παντού και εδώ, αυτό γίνεται τα τρία τελευταία χρόνια. Όπως συμβαίνει και στην Ελλάδα, ο πολιτισμός είναι ο πρώτος που την πληρώνει, που είναι και ο μικρότερος από όλους τους άλλους προϋπολογισμούς. Όπως και στην Ισπανία και την Πορτογαλία. Στη Γαλλική Ταινιοθήκη όμως ακόμη να κάνουν περικοπές. Ίσως του χρόνου. Δεν μπορούμε να παραπονεθούμε.
Ερ: Ποια είναι η κατάσταση του γαλλικού κινηματογράφου;
Απ: Καλή, γυρίζονται αρκετές ταινίες κάθε χρόνο, περίπου 200-250 ταινίες. Από αυτές μπορούμε να πούμε πως οι 40 είναι πρώτης κατηγορίας. Είναι και ταινίες συμπαραγωγές. Για το μέλλον δεν ξέρουμε ακόμη…
Ερ: Αρκετές από αυτές όμως δεν προβάλλονται στις αίθουσες…
Απ: Πολλές προβάλλονται μόνο για μια βδομάδα…
Ερ: Όπως και στην Ελλάδα. Και μετά πηγαίνουν στο βίντεο και στην τηλεόραση…
Απ: Ακριβώς. Το καλό εδώ είναι πως με τα multiplex αρκετές ταινίες, μετά την πρώτη προβολή τους, μεταφέρονται σε μικρότερη αίθουσα και έτσι μπορεί να συνεχιστεί η προβολή τους. Αυτή είναι η ριζική αλλαγή που έχει γίνει τα τελευταία χρόνια στον κινηματογράφο.
Ερ: Τον ελληνικό κινηματογράφο τον παρακολουθείτε;
Απ: Ναι, όσο μπορώ. Αρκετές ελληνικές ταινίες τις βλέπω σ’ ένα φεστιβάλ που γίνεται στο Παρίσι κάθε δυο χρόνια. Βλέπω καμια δεκαριά ταινίες και διαπιστώνω πως υπάρχουν νέοι άνθρωποι που θέλουν να εκφραστούν.
Ερ: Όλες αυτές γίνονται συνήθως με λίγα λεφτά, με DV κάμερα…
Απ: Εκείνο που έχει σημασία είναι τι θέλουν να πουν. Γιατί σήμερα μπορεί να γυριστούν ταινίες με λίγα λεφτά.
Ερ: Το θέμα είναι να κάνουν ταινίες με θέματα τοπικά αλλά να έχουν και μια παγκοσμιότητα, όπως γινόταν με τον ιταλικό νεορεαλισμό, για παράδειγμα.
Απ: Ακριβώς. Οι Ιταλοί γύριζαν ταινίες με δικά τους θέματα που ήταν όμως και παγκόσμια. Πολλοί Αμερικανοί κάνουν το ίδιο. Νομίζω πως όσο περισσότερο τα φιλμ είναι εθνικά, αυθεντικά, τόσο περισσότερο έχουν πιθανότητες να αποκτήσουν παγκοσμιότητα. Ο Αγγελόπουλος βέβαια είχε τη δική του αισθητική, αλλά ήταν εντελώς ελληνικές ταινίες. Και βρήκαν ένα κοινό στο εξωτερικό, παντού. Και οι ταινίες του συνεχίζονται να παίζονται. Παρόλες τις ελληνικές αντιδράσεις από κάποιους και τα αστεία που κάνουν σε βάρος του έργου του. Ο Αγγελόπουλος ήταν ένας από τους καλύτερούς μας, ο καλύτερος την εποχή του και δεν τον δεχόμαστε εμείς οι Ελληνες. Δυστυχώς, κανείς δεν είναι προφήτης στη χώρα του, όπως λένε. Και ο Λάνθιμος αναγκάστηκε από την Ελλάδα να πάει στην Αγγλία. Πάντως το ότι είναι η ταινία του στις Κάνες, αυτό είναι πολύ καλό.
Ερ: Πώς βλέπεις τις Κάννες φέτος σε σχέση με παλιότερες χρονιές;
Απ: Έχουν κάπως αλλάξει. Προσπαθούν πιστεύω να στραφούν σε πιο κοινωνικά και πολιτικά θέματα. Δυναμώνουν και το τμήμα «Ενα κάποιο βλέμμα». Δεν έχουν άδικο νομίζω. Αλλά έχει και πολύ καλές ταινίες στο «Δεκαπενθήμερο των Σκηνοθετών». Παράδειγμα η ταινία του Αρνό Ντεπλεσέν που φέτος πήγε στο Δεκαπενθήμερο και όχι στο επίσημο διαγωνιστικό. Οπως και ο Απιτσατπόνγκ Γουιρασεθακούλ, ο οποίος, με την προηγούμενη ταινία του, «Ο θείος Μπονμί…» κέρδισε το Χρυσό Λιοτνάρι στη Βενετία και πουμ φέτος, η ταινία του προβάλλεται στο «Ενα κάποιο βλέμμα»… Προσπαθούν να κάνουν αλλαγές. Τελευταία καταπιάνονταν με ταινίες με τζιχαντιστές… Τώρα θέλουν κάτι άλλο…
Ερ: Τζιχαντιστές φέτος ήταν, μεταφορικά, και οι κακοί στο «Mad Max»…
Απ: Ναι του Μιλαρά, όπως τον λέω, όχι Μίλερ. Είναι Ελληνας ξέρεις. Τον είχα συναντήσει μια φορά στο Λος Αντζελες για να συζητήσουμε για μια ταινία που είχαμε την ίδια ηθοποιό. Και μου λέει, Μιλαρά με λένε. Μιλούσε Ελληνικά. Ο πατέρας του πήγε στην Αυστραλία. Παρόλη την ηλικία του πρέπει να πω έχει καταπληκτικές ιδέες σ’ αυτές τις ταινίες. Ταινίες εικαστικά ωραίες. Και τα ειδικά εφέ είναι καταπληκτικά. Είναι ταινία πολύ ζωντανή για το είδος της…
Ερ: Δεν είναι βίντεο γκέιμ…
Απ: Οχι, καθόλου. Και έχει ωραία αίσθηση της ερήμου, των χώρων… Ξέρει να δημιουργεί ένα κόσμο φανταστικό.
Ερ: Για να πάμε στη Γαλλία, πώς βλέπεις την κατάσταση σήμερα;
Απ: Στη Γαλλία νομίζω πως είμαστε καλύτερα από πολλές άλλες χώρες. Υπάρχει όμως μια ατμόσφαιρα, θα έλεγα, μελαγχολίας, και κανένας δεν ξέρει το λόγο. Ισως γιατί οι μεγάλοι αγώνες της ανθρωπότητας φαίνεται να έχουν τελειώσει, ή, ίσως να έχουν σταματήσει. Ολα, παλιά, γίνονταν εδώ στη Γαλλία. Οι επαναστάσεις , οι ιδέες, ο Ζαν-Πολ Σαρτρ, ο Φουκό…
Ερ: Όλοι φαίνεται να περίμεναν πιο πολλά από τον Ολάντ, ενώ…
Απ: Ναι, περίμεναν, αλλά, με την κατάσταση που βρήκε ο Ολάντ δεν μπορούσε να κάνει περισσότερα. Δεν μπορούσε να κάνει, πιστεύω, θαύματα. Κατά πρώτο, αυτό που γύρισε εναντίον του ήταν η προσωπική του ζωή, η ζωή με αυτή τη γυναίκα, και κατά δεύτερο, το ότι δυσκολευτόταν να πάρει κάποιες αποφάσεις. Και όλοι γύρισαν εναντίον του, ήταν έτοιμοι να τον λιθοβολήσουν, ακόμη και οι δικές του εφημερίδες τον χτυπούσαν. Τον αποκαλούσαν αδύναμο, έλεγαν πως σε δυο μήνες θα φύγει.
Ερ: Αλλά δεν έκανε καμιά προσπάθεια να δημιουργήσει ένα είδος συνασπισμού με τις χώρες του Νότου, την Ελλάδα, την Ιταλία, την Πορτογαλία, την Ισπανία… Ακολουθεί τη γραμμή της Μέρκελ;
Απ: Είναι οι μεγάλες ανάγκες της Γαλλίας που τον σπρώχνουν προς τα εκεί. Όσο για την Ισπανία, δεν μπορεί να συνεργαστεί με μια δεξιά κυβέρνηση. Η Ιταλία είναι αδύνατη…
Ερ: Ναι, αλλά σε εξωτερικά θέματα θα μπορούσε να κάνει κάποια συνεργασία. Ο ΣΥΡΙΖΑ, για παράδειγμα, συνεργάζεται με τους ΑΝΕΛ γιατί συμφωνούν ενάντια στο Μνημόνιο.
Απ: Το πρόβλημα του Τσίπρα είναι κατά κάποιο τρόπο η στάση που κρατούν απέναντι του οι Έλληνες. Είναι νέος, δεν έχει παρελθόν, γιατί δεν αναλαμβάνουν το θάρρος να τον ψηφίσουν όλοι, να δούμε τι θα κάνει. Ν’ αλλάξουν τα πράγματα. Απλά του δίνουν μια πολύ μικρή πλειοψηφία, δεν του δίνουν τη δύναμη να κάνει κάτι το δυνατό.
Ερ: Ναι, αυτή τη στιγμή αν έκανε δημοψήφισμα θα έπαιρνε ένα πολύ μεγάλο ποσοστό. Ο κόσμος τώρα δεν είναι διστακτικός.
Απ: Εμένα μου έκανε μεγάλη εντύπωση με αυτά που έλεγε. Και σε δυο-τρεις ομιλίες που άκουσα είπε ωραία πράματα. Βέβαια, πολλοί λένε ωραία πράματα. Αυτός είναι πολύ νέος και υπόσχεται πολλά. Το πρόβλημα στην Ελλάδα είναι πως οι άλλοι ήταν εδώ τόσα χρόνια. Τώρα τα πράγματα μπορούν, πρέπει, να αλλάξουν. Είναι όπως και στον κινηματογράφο, δεν μπορείς να κάνεις το ίδιο φιλμ για χρόνια και χρόνια. Ποιος δημιούργησε αυτή την κατάσταση; Την κρίση; Οι Τσοχατζόπουλοι, οι Παπανδρέου, ο Σαμαράς… Και αν δεν αλλάξει η παιδεία και η νοοτροπία… Και ιδίως η πολιτική. Αυτή πρέπει να δώσει το παράδειγμα. Δεν μπορείς να έχεις κλέφτες πολιτικούς. Όταν ένας αναλαμβάνει την εξουσία έχει να αντιμετωπίσει όλα αυτά τα προβλήματα και να λύσει και τα οικονομικά, να πληρώσει τους μισθούς των υπαλλήλων…
Ερ: Ο νέος υπουργός Οικονομικών έχει αντισταθεί, δεν δέχεται πιέσεις από τους ξένους, προβάλλει τις δικές του προτάσεις. Ποιά είναι η γνώμη σου;
Απ: Μου αρέσει η στάση του. Αυτό που κάνουν οι άλλοι και επιμένουν είναι γιατί υπάρχει ένα καινούριο κίνημα στην Ελλάδα και δεν θέλουν να επιτύχει. Θέλουν να ξανάρθουν οι άλλοι και να κάνουν αυτά που θέλουν, να μην υπάρχει καμιά αντίσταση. Συμφωνώ μαζί σου, ο Βαρουφάκης μίλησε ως ίσος προς ίσον. Κι αυτό δεν το θέλουνε. Θέλουν κάποιον yes-man.
Ερ: Είναι και το θέμα των γερμανικών κατοχικών αποζημιώσεων…
Απ: Ναι, το είπε και ο Πρόεδρος της Γερμανίας. Πρέπει κάποτε να πληρώσουν αυτά τα χρήματα. Κανένας άλλος πριν από τον Τσίπρα δεν τα ζήτησε. Ηταν οι yes-man των ξένων, το παλιό πρόβλημα με την Ελλάδα.
