Ανταλλάγματα για τη μειονότητα της Θράκης, όπως την αναγνώριση των “ψευδομουφτήδων”, την αύξηση της χρηματοδότησης των μειονοτικών σχολείων και του αριθμού των τούρκων δασκάλων, αλλά και την κατασκευή τζαμιού στην Αθήνα, ζητούσε η Άγκυρα κάθε φορά που πιεζόταν από την Ουάσιγκτον για την επαναλειτουργία της Χάλκης.
‘Οπως προκύπτει από εμπιστευτικά τηλεγραφήματα που διέρρευσαν στο Wikileaks, οι Τούρκοι αξιωματούχοι επαναλάμβαναν τον απαράδεκτο με βάση το Διεθνές Δίκαιο ισχυρισμό περί “αμοιβαιότητας” ακόμη και στον Πατριάρχη.
Όσο για τους Αμερικανούς, σύμφωνα με τα «Νέα» παρ’ ό,τι αναγνώριζαν ότι η Συνθήκη της Λωζάνης δεν προβλέπει πουθενά την αμοιβαιότητα, επέμειναν να καθίσουν στο ίδιο τραπέζι για τη Χάλκη η ελληνική και η τουρκική κυβέρνηση, κάτι που απέρριψε ο Πατριάρχης.
“Δεν θα ήταν λογικό να συνδεθεί το θέμα της μουσουλμανικής μειονότητας στη Θράκη και του τζαμιού στην Αθήνα με το θέμα του Πατριαρχείου, ούτε να εμπλακεί η ελληνική κυβέρνηση στη συζήτηση για τη Χάλκη. Ακόμη κι ο Ερντογάν χαρακτήρισε τη Χάλκη τουρκικό θεσμό και ότι το Πατριαρχείο δεν είναι εκπρόσωπος της ελληνικής κυβέρνησης.” απάντησε στις 20 Φεβρουαρίου του 2009 ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος στον συνομιλητή του, γερουσιαστή του Ιλινόι Ρίτσαρντ Ντέρμπιν, στενό συνεργάτη του Μπαράκ Ομπάμα.
Κι αυτό διότι, όπως προκύπτει από εμπιστευτικό τηλεγράφημα της αμερικανίδας προξένου στην Κωνσταντινούπολη Σάρον Ουίνερ, ο Ντέρμπιν – ο οποίος έχει ήδη συναντηθεί με υψηλόβαθμους τούρκους αξιωματούχους – αναφέρει στον κ. Βαρθολομαίο ότι οι Τούρκοι συνομιλητές του τού έχουν επισημάνει πως μια κίνηση αμοιβαιότητας από την Αθήνα στο θέμα της χρηματοδότησης των μειονοτικών σχολείων στη Θράκη και της αύξησης του αριθμού των τούρκων δασκάλων θα βοηθούσε στην επαναλειτουργία της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης.
Από εμπιστευτικό τηλεγράφημα της αμερικανικής πρεσβείας στην Άγκυρα προκύπτουν οι λεπτομέρειες των συναντήσεων που είχε ο Ντέρμπιν μια μέρα νωρίτερα με τούρκους αξιωματούχους.
Ο πρόεδρος Αμπντουλάχ Γκιουλ, σύμφωνα με το τηλεγράφημα, του λέει ότι η τουρκική κυβέρνηση κατανοεί τις ανάγκες της Εκκλησίας στην Τουρκία, αλλά ως προς τη Χάλκη προφασίζεται νομικές επιπλοκές που σχετίζονται με τη λειτουργία όλων των ιδρυμάτων θρησκευτικής διδασκαλίας.
Από την πλευρά του, ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Τζεμίλ Τσιτσέκ υποστηρίζει ότι το θέμα δεν είναι πολιτικό, αλλά νομικό και άπτεται του νόμου για τις θεολογικές σχολές, στόχος του οποίου είναι η ρύθμιση των ισλαμικών σχολείων «για να μη γίνει η Τουρκία Πακιστάν». Ταυτόχρονα, ωστόσο, όπως αναφέρεται, «ρώτησε ρητορικά αν θα έπρεπε και η Ελλάδα να προσέξει τους Τούρκους που ζουν στη Θράκη, των οποίων τα δικαιώματα παραβιάζονται καθημερινά».
