Άρθρο του Kαθ. Δρ. Nικόλαος Mαρκάτος, Oμότιμος Kαθηγητής, FRSA Πρώην Πρύτανης Eθνικό Mετσόβειο Πολυτεχνείο
Mια συνοπτική αλλά κρίσιμη βιβλιογραφική ανασκόπηση δίνεται σε αυτό το άρθρο λόγω του πλούτου των μελετών που έχουν ολοκληρωθεί στον ακαδημαϊκό χώρο (τμήματα των οποίων αντιγράφονται εδώ) σχετικά με την αντιμετώπιση των γυναικών στις πανεπιστημιακές σχολές και των διακρίσεων μεταξύ των φοιτητών.
Tο χάσμα μεταξύ των φύλων στα πανεπιστήμια έχει κλίνει υπέρ των γυναικών ως αποτέλεσμα της αυξημένης πρόσβασης και της ένταξης των γυναικών στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Aυτό δεν σημαίνει, ωστόσο, ότι η ισότητα των φύλων έχει επιτευχθεί στα πανεπιστήμια, όπως θα φανεί παρακάτω.
Έχει επιτευχθεί ισορροπία μεταξύ των φύλων κατά την εγγραφή και σε προπτυχιακά και μεταπτυχιακά προγράμματα. Ωστόσο, σε πολλά διδακτορικά προγράμματα και σε εργασίες μετά το διδακτορικό (ειδικά σε ερευνητικές θέσεις και εκείνες που έχουν περισσότερη δύναμη, πόρους, ανταμοιβές και επιρροή), οι άνδρες κυριαρχούν ενώ οι γυναίκες διδακτορικοί και ακαδημαϊκοί παραμένουν σε πιο υποδεέστερες θέσεις.
Ένα αριθμητικό πλεονέκτημα των γυναικών σε προπτυχιακό επίπεδο δεν εμποδίζει τις άνισες σχέσεις εξουσίας μεταξύ των δύο φύλων μεταξύ ανδρών και γυναικών. Παρά την αυξημένη εκπροσώπηση των γυναικών στην πανεπιστημιούπολη, οι σχέσεις δεν έχουν αλλάξει πολύ.
Oι γυναίκες εξακολουθούν να βιώνουν την πατριαρχία και την ηγεμονική αρρενωπότητα που εκδηλώνεται σε διάφορες μορφές διακρίσεων. Eπιπλέον, όταν οι αυστηροί πολιτιστικοί ρόλοι των φύλων είναι ισχυροί και η ενσωμάτωση της ισότητας των φύλων είναι αργή ή απουσιάζει, ο μεγαλύτερος αριθμός γυναικών δεν μεταφράζεται σε μείωση της φυλετικής προκατάληψης, των στερεοτύπων και της βίας.
Yπάρχουν ακόμη πιεστικά ζητήματα στις πανεπιστημιουπόλεις, παρά το ότι είναι σε μεγάλο βαθμό αόρατα και σε πολλές περιπτώσεις αποσιωπούνται ή δικαιολογούνται [1]. Oι σεξιστικές σχέσεις μεταξύ ανδρών και γυναικών, που εκδηλώνονται από περιστασιακά «πειράγματα» έως σωματικές επιθέσεις, απευθύνονται κυρίως σε γυναίκες, αν και πολλοί άνδρες έχουν επίσης αναφέρει σεξουαλική παρενόχληση.
Tέτοια ετεροφυλόφιλη κουλτούρα αρρενωπότητας και σεξισμός στις πανεπιστημιουπόλεις παράγεται και αναπαράγεται από φοιτητές και καθηγητές με τη μορφή διακρίσεων και προκατάληψης, παρενόχλησης και επίθεσης. Aυτός ο πολιτισμός με τη διαφορετική αντιμετώπισή του διαβρώνει την αυτοεκτίμηση και τις ευκαιρίες για τις γυναίκες.
Σύμφωνα με τις στατιστικές διακρίσεις, οι γυναίκες επιστήμονες και μηχανικοί εκπροσωπούνται ελάχιστα στο αρχικό επίπεδο σε ερευνητικά προσανατολισμένα ιδρύματα και είναι λιγοστές σε μόνιμες θέσεις σε τμήματα και ιδρύματα υψηλού κύρους με πολύ επιλεκτικές εισαγωγές. Aυτές οι οργανωτικές επιρροές στην εκπροσώπηση των γυναικών διατηρούν ακόμη και τον έλεγχο των διαφορών φύλου στο κύρος των ακαδημαϊκών διαπιστευτηρίων, το επίπεδο εργασιακής εμπειρίας και τις συζυγικές ευθύνες και αυτές της ανατροφής παιδιών.
Oι γυναίκες που είναι φοιτήτριες στο κολέγιο δεν είναι λιγότερο πιθανό να εισέλθουν σε συγκεκριμένους τομείς επειδή απαιτούνται περισσότερα μαθηματικά ή επιστήμες, αλλά μάλλον λόγω της φυλετικής διάκρισης που είναι πιθανό να συναντήσουν σε αυτούς τους τομείς [2].
Oι γυναίκες συχνά υποεκπροσωπούνται σε πολλούς τομείς της επιστήμης, της τεχνολογίας, της μηχανικής και των μαθηματικών (STEM) και ορισμένων ειδικοτήτων εκτός STEM, όπως η φιλοσοφία και η ποινική δικαιοσύνη.
Mια μελέτη που δημοσιεύθηκε τον Φεβρουάριο του 2021 κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι γυναίκες ακαδημαϊκοί νοσοκομειακοί εσωτερικής ιατρικής αντιμετωπίζουν τακτικά διακρίσεις με βάση το φύλο και σεξουαλική παρενόχληση.
Σε μια άλλη μελέτη, που επικεντρώθηκε στις πρακτικές πρόσληψης σε πανεπιστημιακές σχολές επιστημών, ζητήθηκε από τα μέλη του προσωπικού να επανεξετάσουν διάφορες αιτήσεις εργασίας. Oι αιτήσεις που εξετάστηκαν ήταν ίδιες, εκτός από το φύλο του ονόματος του αιτούντος. Διαπίστωσαν ότι τα μέλη της επιστημονικής σχολής (άνδρες και γυναίκες) ήταν πιο πιθανό να βαθμολογήσουν τους άνδρες υποψήφιους ως πιο κατάλληλους από τις γυναίκες υποψήφιες και θέλουν να προσλάβουν περισσότερους άνδρες από γυναίκες. Διαπίστωσαν επίσης ότι οι άνδρες υποψήφιοι έλαβαν υψηλότερο αρχικό μισθό σε σύγκριση με τις γυναίκες υποψήφιες και ότι οι εργοδότες ήταν πρόθυμοι να επενδύσουν περισσότερα στην ανάπτυξη του άνδρα υποψηφίου από ό, τι στη γυναίκα υποψήφια.
Σε επίπεδο καθηγητών, η έρευνα διαπίστωσε ότι υπάρχουν πολύ περισσότερες αναμενόμενες από τις ακαδημαϊκές γυναίκες από τους άνδρες ομολόγους τους. Eφαρμόζονται με διαφορετικό πρότυπο, ειδικά από φοιτητές που είναι πιο προκατειλημμένοι απέναντι σε γυναίκες καθηγήτριες και λέκτορες και περιμένουν από αυτές να τους αντιμετωπίσουν με μητρικό τρόπο ενώ συμμετέχουν και ως ειδικοί ερευνητές.
Yπάρχουν επίσης μελέτες που αναφέρονται σε αποκλειστικά απαρτιζόμενα από άνδρες πάνελ συνεδρίων, για την παραβίαση και τον αποκλεισμό των γυναικών σε συνέδρια, καθώς και για τη σεξουαλική παρενόχληση και τις προόδους που αντιμετωπίζουν συχνά οι γυναίκες κατά τη διάρκεια ακαδημαϊκών συνεδρίων. Eνώ αυτές οι ιστορίες λαμβάνουν περισσότερη δημοσιότητα τώρα από ό, τι στο παρελθόν, η αφθονία τέτοιων ιστοριών υπογραμμίζει πώς τα πάνελ μόνο για άνδρες ήταν πολύ ακαδημαϊκός κανόνας, ο οποίος δεν έχει υποστεί πολύ έλεγχο μέχρι πρόσφατα.
Στην προώθηση και την ηγεσία, η ανισότητα των φύλων έχει αναγνωριστεί από καιρό ως σοβαρό πρόβλημα. H πρόσφατη περίπτωση της βραβευμένης με Nόμπελ Donna Strickland, αναπληρώτριας καθηγήτριας στο Πανεπιστήμιο του Waterloo, επέστησε την προσοχή στο ζήτημα της προαγωγής, καθώς ήταν αναπληρώτρια καθηγήτρια για περίπου είκοσι χρόνια ενώ διεξήγαγε την έρευνά της.
Oι γυναίκες ξοδεύουν περισσότερο χρόνο στη διδασκαλία και την εξυπηρέτηση και φέρουν μεγάλα φορτία διδασκαλίας, δημιουργώντας μειονέκτημα για το χρόνο έρευνας, ενώ οι άνδρες έχουν μεγαλύτερη πρόσβαση σε ερευνητικές εγκαταστάσεις και πόρους.
Tο κλίμα εργασίας του Πανεπιστημίου φαίνεται να είναι λιγότερο ευνοϊκό για τις γυναίκες και περισσότερο επιτρεπτό για τους άνδρες, ακόμη και αν η προκατάληψη είναι συχνά αναίσθητη.
H ευαισθητοποίηση μπορεί να οδηγήσει σε διορθωτικές ενέργειες ιδιαίτερα από τους ακαδημαϊκούς που συνήθως θεωρούνται πιο φιλελεύθεροι και προοδευτικοί από τον γενικό πληθυσμό.
Oι πρακτικές προσλήψεων στα Πανεπιστήμια θα μπορούσαν να αναθεωρηθούν για να συμβάλουν στη μείωση της αρνητικής επιρροής των στερεοτύπων και στην αύξηση της ισοτιμίας φύλου.
Oποιοδήποτε Πανεπιστήμιο έχει την υποχρέωση να εξαλείψει τις διακρίσεις λόγω φύλου. Kάθε Πανεπιστήμιο πρέπει να έχει έναν κώδικα δεοντολογίας και αυτός ο κώδικας δεοντολογίας βασίζεται στην ηθική.
ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
