Του ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΣΚΛΑΒΑΙΝΑ
Η διεθνής κοινότητα παρακολουθεί με αμηχανία τα τεκταινόμενα, αφού μέχρι στιγμής όλες οι προτάσεις για την επίτευξη εκεχειρίας έχουν πέσει στο κενό. Η Μέση Ανατολή είναι εδώ και πολύ καιρό ένα γεωπολιτικό ηφαίστειο, με τους πόρους της και τις πολιτικές της να έχουν παγκόσμιες προεκτάσεις, ειδικά στον τομέα της ενέργειας, όπου η τιμή του πετρελαίου έχει σημειώσει αύξηση σε σχέση με πριν από λίγο καιρό και κινείται κοντά στα 78 ευρώ το βαρέλι. Οι όλες εξελίξεις έχουν προκαλέσει έντονες ανησυχίες για όλες τις οικονομίες που εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό ακόμα από το πετρέλαιο. Εξω από αυτό το πλαίσιο δεν μένει ούτε η Ευρωπαϊκή Ενωση, καθώς εξαρτάται σε πολύ μεγάλο βαθμό από το πετρέλαιο, καθώς σχεδόν όλο το πετρέλαιο που καταναλώνει το εισάγει. Η τωρινή πρόκληση δεν μπορεί να έχει αντίκτυπο μόνο στον οικονομικό και ενεργειακό τομέα, αλλά και στις λεπτές ισορροπίες που κρατούν την Ε.Ε. ενωμένη. Με τα σημερινά ενεργειακά δεδομένα, αλλά και έχοντας κατά νου όλο το ιστορικό στο παρελθόν, είναι απολύτως λογικό η αυξανόμενη ένταση στις σχέσεις του Ισραήλ με το Ιράν να προκαλεί μεγάλη αγωνία στην παγκόσμια κοινότητα και στις ενεργειακές αγορές. Ενώ οι σχέσεις Ισραήλ και Ιράν είναι εδώ και 45 χρόνια εχθρικές, η σημαντική ποιοτική διαφορά σήμερα σε σχέση με το παρελθόν είναι ότι οι δύο χώρες φαίνεται να είναι σε τροχιά κλιμακούμενης, άμεσης σύγκρουσης και όχι μόνο σύρραξης διά «αντιπροσώπων» του Ιράν, όπως η Χεζμπολάχ στον Λίβανο, η Χαμάς στη Γάζα και οι αντάρτες Χούθι στην Υεμένη. Σε αυτό το πλαίσιο είναι εξαιρετικά δύσκολο να επιχειρηθεί οποιαδήποτε ακριβής εκτίμηση για τις επιπτώσεις της σύγκρουσης Ιράν – Ισραήλ στο πεδίο της ενέργειας και της οικονομίας. Είναι όμως σίγουρο ότι οποιαδήποτε οξεία και πιο επιθετική αλλαγή στο ισραηλινό στρατιωτικό και πολιτικό δόγμα θα εντείνει τις επιπτώσεις.
Πετρέλαιο, Ε.Ε. και εξωγενείς παράγοντες αστάθειας
Στη γηραιά ήπειρο, παρόλο που έχουν γίνει σημαντικά βήματα για τη προώθηση και παράλληλα χρήση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, το πετρέλαιο εξακολουθεί να παίζει το πιο σημαντικό ρόλο για την ενεργειακή ομαλότητα. Η Ε.Ε. μέχρι και σήμερα εξακολουθεί να εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις εισαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου, ιδιαίτερα από χώρες που δεν είναι κράτη-μέλη της όπως η Ρωσία αλλά και χώρες της βόρειας Αφρικής και της Μέσης Ανατολής, όπου τροφοδοτούν την Ενωση σε ποσοστό 97% του πετρελαίου. Βασικοί τομείς όπως οι μεταφορές, η μεταποίηση και η θέρμανση εξακολουθούν να βασίζονται σε μεγάλο βαθμό στα ορυκτά καύσιμα, με περιορισμένες βραχυπρόθεσμες εναλλακτικές λύσεις. Αυτή η τόσο εκτεταμένη εξάρτηση φέρνει την Ευρώπη ευάλωτη στις διακυμάνσεις των παγκόσμιων τιμών του πετρελαίου. Αυτό γίνεται πασιφανές σε ένα σενάριο όπου λίγο να αυξηθεί η τιμή του πετρελαίου, θα δημιουργηθούν αμέσως πληθωριστικές τάσεις στην αγορά, που θα προκαλέσει με τη σειρά της ροκάνισμα του διαθέσιμου εισοδήματος για τα νοικοκυριά και κατά συνέπεια θα επιβραδυνθεί η εύθραυστη οικονομική ανάπτυξη. Πόσο μάλλον δε σε μία απότομη αύξηση του κόστους του πετρελαίου θα μπορούσαν να δημιουργηθούν πιο οξείες καταστάσεις, που μπορεί να περιλαμβάνουν γενικευμένη οικονομική κρίση, σε συνδυασμό με πολιτική αστάθεια και κοινωνικές αναταραχές.
Σε μια περίπτωση που η Ευρώπη φάνηκε ευάλωτη στα ενεργειακά της ζητήματα ήταν όταν ξέσπασε ο πόλεμος στην Ουκρανία, που προκάλεσε αναταραχές. Μέχρι και σήμερα εξαιτίας αυτού του συνεχιζόμενου πολέμου είναι ακόμη αισθητές οι συνέπειές του, που σε συνδυασμό με την πανδημία του κορονοϊού δεν αφήνουν ακόμη οποιαδήποτε περιθώρια για εφησυχασμό. Στην παρούσα φάση αυτός ο παράγοντας που θα επηρεάσει άμεσα την Ευρώπη είναι οι εξελίξεις στη Μέση Ανατολή και το κατά πόσο σοβαρά πλήγματα θα προκαλέσει ενδεχόμενη επίθεση του Ισραήλ στο Ιράν. Αν το εβραϊκό κράτος επιλέξει κρίσιμους τομείς παραγωγής πετρελαίου και αυτοί είναι σε μεγάλη γεωγραφική κλίμακα και με πολύ μεγάλη ένταση, τόσο χειρότερα θα είναι τα πράγματα για την Ευρώπη, αλλά και για την παγκόσμια οικονομία στο σύνολο. Αυτό που είναι ενδιαφέρον να παρατηρηθεί είναι η στάση των λοιπών χωρών της περιοχής και αυτή της Ρωσίας και της Κίνας, καθώς μπορούν να δράσουν καταλυτικά, είτε προς την κλιμάκωση των εντάσεων είτε προς την αποκλιμάκωση. Ομως έχοντας στον νου τι συνέβη με την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, οποιαδήποτε πρόβλεψη είναι παρακινδυνευμένη, καθώς το όλο πεδίο εξακολουθεί να είναι εύθραυστο και απρόβλεπτο.
Πού αναζητούνται διέξοδοι για να υπάρξει αυτάρκεια
Οπως έχει φανεί και στο παρελθόν αρκετές φορές, οποιεσδήποτε εξελίξεις στη Μέση Ανατολή έχουν άμεσο αντίκτυπο στον δυτικό κόσμο, ειδικά στο οικονομικό και ενεργειακό σκέλος. Προκειμένου να υπάρχει ενεργειακή θωράκιση σε αυτό το γεμάτο αβεβαιότητα και ανασφάλεια γεωπολιτικό περιβάλλον είναι απαραίτητη η ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας όχι μόνο σε εθνικό επίπεδο, αλλά και σε πανευρωπαϊκό. Μαζί με τις ΑΠΕ, σημαντική καθίσταται η επέκταση των ηλεκτρικών διασυνδέσεων μέσω καλωδίων και νέων αγωγών, όπως αυτός που αναμένεται να γίνει μεταξύ Ελλάδας και Κύπρου. Σημαντικό ρόλο αναμένεται να παίξει τα επόμενα χρόνια και η προώθηση των εναλλακτικών πηγών ενέργειας, όπως το υδρογόνο. Για να γίνει αυτό, χρειάζονται να ληφθούν τολμηρές πρωτοβουλίες σε ευρωπαϊκό, αλλά και σε εθνικό πλαίσιο, με έναν δίκαιο τρόπο, ώστε να υπάρχει ωφέλεια για όλους, ιδιώτες και επιχειρήσεις.
ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ (ΦΥΛΛΟ 25/10/2024)