«Τα φώτα από τις παρακείμενες επιχειρήσεις που φωτίζουν παραλίες στο Ρέθυμνο, στα Χανιά και κατά μήκος της Κρήτης αποπροσανατολίζουν τα χελωνάκια τα οποία αντί να κατευθυνθούν προς τη θάλασσα, χάνουν το δρόμο τους και πεθαίνουν από εξάντληση ή από το φως της ημέρας που τα βρίσκει το πρωί».
Η συγκλονιστική αυτή εικόνα είναι αφορμή για να ασχοληθεί κάποιος με τις θαλάσσιες χελώνες καρέτα-καρέτα.
Τρεις είναι οι πιο σπουδαίες παραλίες ωοτοκίας του νησιού, στο Ρέθυμνο, στον κόλπο Χανίων, κατά μήκος της βόρειας ακτογραμμής και στον κόλπο της Μεσσαράς στα νότια της Κρήτης. Τα τελευταία χρόνια από την οργάνωση ΑΡΧΕΛΩΝ, που πρωτοστατεί στην προστασία της θαλάσσιας χελώνας καρέτα – καρέτα, ελέγχονται περίπου 21 χλμ. παραλίας (12 χλμ. στην περιοχή του Ρεθύμνου, 5 χλμ. στον Κόλπο Χανίων, και 4 χλμ. στον Κόλπο της Μεσσαράς) όπως δηλώνει στο ΑΠΕ – ΜΠΕ, η υπεύθυνη για την προστασία της Θαλάσσιας Χελώνας σε όλη την Κρήτη, Ρεγγίνα Στεφανάτου.
«Οι θαλάσσιες χελώνες κολυμπούν στις θάλασσες του πλανήτη για πάνω από 180 εκατομμύρια χρόνια, σήμερα όμως απειλούνται με εξαφάνιση οπότε προστατεύονται από την ελληνική, κοινοτική και διεθνή νομοθεσία. Οι καρέτα-καρέτα είναι ερπετά, περνούν το μεγαλύτερο μέρος της ζωής τους στη θάλασσα, όμως όταν έρχεται η ώρα για την αναπαραγωγή τους έχουν ανάγκη από την ξηρά. Τότε είναι που έχουν ανάγκη και τον άνθρωπο κάθε καλοκαίρι, από τα τέλη Μαΐου μέχρι τα μέσα Αυγούστου», όπως επισημαίνει η κ. Στεφανάτου.
Οι θηλυκές καρέτα βγαίνουν στις παραλίες της Κρήτης, όπου γεννήθηκαν, για να εναποθέσουν τα αβγά τους. Μετά από δύο περίπου μήνες θαμμένα στην άμμο, τα αβγά επωάζονται και τα χελωνάκια βγαίνουν κατά τις βραδινές ώρες και κατευθύνονται προς τη θάλασσα, ακολουθώντας το φωτεινότερο σημείο που υπό φυσιολογικές συνθήκες είναι το φεγγάρι και τα αστέρια, όπως λαμπιρίζουν στο νερό. Εκεί όμως είναι που αρχίζουν και τα προβλήματα.
Τουριστική κίνηση, δρόμοι φωτισμένοι, καταστήματα φωταγωγημένα, αποπροσανατολίζουν τα μικρά χελωνάκια και αντί να βρεθούν στην θάλασσα βρίσκονται στον «πολιτισμό», αλλά και στο θάνατο.
Σε ολόκληρη την Κρήτη κάθε χρόνο καταγράφονται περί τις 800 φωλιές, οπότε και ξεκινάει η «μάχη» της διάσωσης τους.
Κάθε καλοκαίρι, από το Μάιο μέχρι τον Οκτώβριο, περισσότεροι από 100 εθελοντές από όλο τον κόσμο φτάνουν σε Ρέθυμνο, Χανιά και Ηράκλειο, για να συμβάλλουν στην προσπάθεια προστασίας των χελωνών και των φωλιών τους.
«Οι εθελοντές παραμένουν στα προγράμματα του νησιού και μετά την εκπαίδευση τους, ασχολούνται με την καθημερινή καταγραφή της αναπαραγωγικής δραστηριότητας της καρέτα και την προστασία των φωλιών της, αλλά και την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού. Χιλιάδες επισκέπτες και κάτοικοι στο Ρέθυμνο στα Χανιά και στο Ηράκλειο, ενημερώνονται για τις θαλάσσιες χελώνες και τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν, κυρίως μέσω παρουσιάσεων σε τουριστικές μονάδες και από κάθε Σταθμό Ενημέρωσης που λειτουργεί καθημερινά στους νομούς της Κρήτης», αναφέρει η κ. Στεφανάτου.
Οι 70 φωλιές που υπάρχουν στο Ρέθυμνο, από την κεντρική παραλία της πόλης έως και την περιοχή της Σκαλέτας, είναι το μεγάλο στοίχημα της οργάνωσης για φέτος το καλοκαίρι.
«Οι περισσότερες φωλιές στο νομό, βρίσκονται στις περιοχές Σφακάκι και Σκαλέτα. Για να αντιληφθεί κάποιος το μέγεθος του προβλήματος από τις 70 μόνο μία βρίσκεται στην παραλία της πόλης του Ρεθύμνου», αναφέρει η κ. Στεφανάτου.
Το συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, στο Ρέθυμνο, δραστηριοποιούνται 25 εθελοντές, στα Χανιά 20 και στο Ηράκλειο 20. «Κάθε 15 μέρες έρχονται νέοι εθελοντές για εκπαίδευση και βοήθεια, αλλά και για να πείσουμε τους τοπικούς φορείς και την αυτοδιοίκηση πως η διάσωση της καρέτα-καρέτα είναι υποχρέωση όλων μας προς τη φύση», λέει η κ. Στεφάνου και προσθέτει ότι «προσπαθούμε να έχουμε συνεργασία με όλους.
Τα προβλήματα υπάρχουν, όπως για παράδειγμα το ότι καθαρίζονται οι ακτές, όπου έχουν εναποθέσει τα αβγά τους οι χελώνες κάτι το οποίο έχει τραγικά αποτελέσματα για τον πληθυσμό τους. Από την άλλη όμως οι δήμοι, για παράδειγμα, μας προσφέρουν δωρεάν την παροχή του νερού και του ρεύματος, ενισχύουν τα προγράμματα μας, όσο τους επιτρέπουν τα οικονομικά τους και υπάρχει μία διάθεση να βρούμε τελικά μία κοινή συνισταμένη για το πώς θα διασώσουμε τις χελώνες».
Μία από τις κυριότερες απειλές που αντιμετωπίζουν οι χελώνες για την επιβίωσή τους, είναι η υποβάθμιση των περιοχών αναπαραγωγής τους. Αυτό το πρόβλημα είναι ιδιαίτερα έντονο σε Ρέθυμνο και Χανιά. Η άναρχη τουριστική ανάπτυξη, όπως εξελίχτηκε τις δεκαετίες του ’70 και του ’80, με την κατασκευή παραλιακών δρόμων και επιχειρήσεων πάνω στα συστήματα αμμοθινών, προκάλεσαν φαινόμενα διάβρωσης.
Πρόβλημα επίσης αποτελεί το ότι, οι παραλίες σε Ρέθυμνο και Χανιά είναι στο μεγαλύτερο μέρος τους καλυμμένες με ξαπλώστρες και ομπρέλες, δημιουργώντας ένα τείχος που εμποδίζει την πρόσβαση των χελωνών σε σημεία κατάλληλα για να φτιάξουν τις φωλιές τους. Τα φώτα από τις παρακείμενες επιχειρήσεις που φωτίζουν την παραλία αποπροσανατολίζουν τα χελωνάκια, τα οποία αντί να κατευθυνθούν προς την θάλασσα χάνουν το δρόμο τους και πεθαίνουν από εξάντληση ή από το φως της ημέρας που τα βρίσκει το πρωί.
Σύμφωνα με την κ. Στεφανάτου, οι λύσεις που προτείνονται για τα προβλήματα που υπάρχουν, είναι απλές και εφικτές από οικονομικής άποψης.
Όπως λέει οι ξαπλώστρες και οι ομπρέλες καλό είναι να μην καλύπτουν περισσότερο από το 50% της παραλίας, να είναι σε διάταξη στηλών, να έχουν απόσταση μεγαλύτερη των 2μέτρων μεταξύ τους και να αφήνουν ζώνη στο πίσω μέρος για τις φωλιές των χελωνών, ενώ οι ξαπλώστρες προτείνεται να μαζεύονται τη νύχτα.
Επιπλέον, η τροποποίηση φωτιστικών σωμάτων, η στρατηγική επιλογή λαμπτήρων, η σκίαση και η δημιουργία φωτοφραχτών, αποτελούν μερικές μόνο από τις προτεινόμενες λύσεις για την καλύτερη διαχείριση της φωτορύπανσης, ώστε να παραμένει η παραλία σκοτεινή κατά τη διάρκεια της νύχτας. Με τον τρόπο αυτό μειώνεται δραστικά η θνησιμότητα των νεοσσών από αποπροσανατολισμό.
Η οργάνωση ΑΡΧΕΛΩΝ εδώ και χρόνια διατηρεί σταθμό πρώτων βοηθειών για τραυματισμένες χελώνες στο Παγκαλοχώρι Ρεθύμνου. Ο σταθμός περιλαμβάνει όμως και κέντρο πληροφόρησης για μαθητές, αλιείς και επισκέπτες σε συνεργασία με το δήμο.
Είναι σημαντικό σύμφωνα με την κ. Στεφανάτου το ότι υπάρχει ανταπόκριση στην προσπάθεια της οργάνωσης και από πολίτες, τουρίστες και επιχειρήσεις.
«Υπάρχουν ξενοδοχεία στην Κρήτη, που υιοθετούν φωλιές χελωνών, ως ένδειξη καλή συνεργασίας, αλλά και ως δείγμα πολιτισμού».
Παρόλο που ο τουρισμός μοιάζει να αποτελεί τη μεγαλύτερη απειλή για τις χελώνες στην Κρήτη, εντούτοις αυτή τη στιγμή αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους σύμμαχους για την προστασία τους. Το τρίπτυχο «ήλιος – άμμος – θάλασσα», αποτελεί τον πυρήνα της προβολής ολόκληρης της Κρήτης στο εξωτερικό με στόχο την προσέλκυση περισσότερων επισκεπτών.