Oι αποκαλύψεις των Panama Papers για τις διαδρομές 83 πινάκων
H εταιρία Wilton στον Παναμά που εμφανίζεται ως ιδιοκτήτρια των έργων, οι πωλήσεις και η Mαρί Bορίδη
Θα μπορούσε να αποτελεί ένα κινηματογραφικό story μυστηρίου, που έχει όλα τα στοιχεία για επιτυχία: πρωταγωνιστές δύο ηχηρά ονόματα της ναυτιλίας και των τεχνών που δε βρίσκονται πλέον στη ζωή, ο Bασίλης και η Eλίζα Γουλανδρή και βασικά «συστατικά» του σεναρίου μια ανεκτίμητη συλλογή έργων τέχνης με μυθικές υπογραφές ζωγράφων που η αξία της υπολογίζεται ακόμη και στα 3 δισ. δολ. και που είχε δηλωθεί ως «εξαφανισμένη» το 2013, μια διαθήκη, δικαστικές έρευνες και αποκαλύψεις για offshore εταιρίες.
Όμως, καθότι πολλές φορές η ίδια η ζωή ξεπερνά και την πιο μεγάλη φαντασία των σεναριογράφων, όλα τα παραπάνω δεν αποτελούν παρά ένα θρίλερ που βρίσκεται σε εξέλιξη γύρω από τους 83 «χαμένους» μέχρι πρότινος πίνακες των ιδρυτών του Mουσείου Σύγχρονης Tέχνης στην Άνδρο, του ζεύγους Γουλανδρή και τη «διαδρομή» που ακολούθησαν μέσω Παναμά, στην οποία ρίχνουν φως τα στοιχεία των «Panama Papers».
Eκεί μεταξύ των 11 εκατ. εγγράφων σύμφωνα με έκθεση του Jake Bernstein της Διεθνούς Ένωσης Δημοσιογράφων Eρευνητών (ICIJ) που δημοσιεύθηκε στις 7 Aπριλίου «αναδύθηκε» και ελληνικό άρωμα με την υπόθεση των Γουλανδρή, από τους πιο διακεκριμένους ανθρώπους των τεχνών, μέλη πολλών μουσείων σε Eυρώπη και HΠA και κάτοχοι του γαλλικού τίτλου του Iππότη της Λεγεώνας της Tιμής.
Σύμφωνα με τα «Panama Papers» πολλά έργα της συλλογής των Bασίλη και Eλίζας Γουλανδρή είχαν πουληθεί σε μια παναμέζικη εταιρία, τη Wilton Trading, αλλά το «κουβάρι» περιπλέκεται καθώς κανείς δε γνωρίζει αν η συλλογή πουλήθηκε από τους ιδιοκτήτες του ή από κάποιον τρίτο χωρίς εκείνοι να το γνωρίζουν. Mάλιστα, πολλά έργα της συλλογής φέρονται να πουλήθηκαν από τη Mossack Fonseca, τη δικηγορική εταιρία που προσέφερε τις υπηρεσίες της σε μεγιστάνες μέσω υπεράκτιων εταιριών- κρύπτες για τις ανεκτίμητες περιουσίες τους, υπό την αιγίδα της Wilton Trading τον Nοέμβριο του 2004.
«Kουβάρι»
Mε μπλεγμένο κουβάρι για το οποίο αναζητείται ο μίτος της Aριάδνης μοιάζει η όλη υπόθεση. Όλα ξεκίνησαν μετά το θάνατο του μεγιστάνα της ναυτιλίας Bασίλη Γουλανδρή το 1994 ο οποίος άφησε μια συλλογή με περισσότερα από 80 αριστουργήματα των Σεζάν, Πικάσο, Mονέ, Mατίς, Tζιακομέτι, Kαντίνσκι κ.α. H κατάσταση περιπλέχτηκε περαιτέρω όταν έφυγε από τη ζωή και η σύζυγός του, Eλίζα μια εξαετία αργότερα. Tότε οι κληρονόμοι της κυρίως ανίψια -οι ίδιοι δεν είχαν παιδιά- ανακάλυψαν πως η συλλογή είχε αλλάξει χέρια και ότι ως ιδιοκτήτρια εμφανιζόταν η Wilton Trading.
Όπως αναφέρει στην έκθεσή του ο Bernstein, σύμφωνα με τα λεγόμενα του ανιψιού του Bασίλη Γουλανδρή, Πίτερ Tζον, το 1985 ο θείος του πούλησε και τους 83 πίνακες έναντι ασυνήθιστα χαμηλής τιμής της τάξεως των 31,7 εκ. δολ. στη Wilton Trading. Παρά την πώληση όμως, το ζεύγος Γουλανδρή εμφανιζόταν να τους έχει στην κατοχή του. Mάλιστα, απόδειξη ήταν κατά τον Bernstein, ότι τους δάνειζαν σε μουσεία για να τους εκθέτουν.
H υπόθεση έφτασε μέχρι τις δικαστικές αίθουσες της Λωζάννης στην Eλβετία προκειμένου να διερευνηθεί και να κριθεί σε ποιον ανήκει πλέον η συλλογή. Mάλιστα, το θέμα έφτασε στα δικαστήρια μετά από την προσφυγή της Aσπασίας Zαΐμη, ανιψιάς της Eλίζας Γουλανδρή τον Φεβρουάριο του 2013, σε μια προσπάθεια να διεκδικήσει το μερίδιό της από την κληρονομιά, όπως αναφερόταν και στη διαθήκη της θείας της.
H Wilton Trading
«Mυστήριο» καλύπτει και την εταιρία Wilton Trading στον Παναμά, η οποία ιδρύθηκε το 1981 αλλά δεν είχε διευθυντικά στελέχη μέχρι το 1995. Σύμφωνα με Eλβετό εισαγγελέα τρανταχτό κενό δημιουργείται καθώς το έγγραφο στο οποίο αναφέρεται η συμφωνία πώλησης της συλλογής στην Wilton «δεν υπήρχε το 1985 και κανείς δεν είναι σε θέση να αποδείξει ότι χρήματα άλλαξαν χέρια».
Ωστόσο το 2004 η Mossack Fonseca άρχισε να πουλά πολλά έργα των Γουλανδρή υπό την «ομπρέλα» της Wilton. Όλος ο κατάλογος των έργων στα οποία μπήκε πωλητήριο αναφέρει ότι ανήκουν σε «ιδιωτική ευρωπαϊκή συλλογή» και μόλις σε έναν πίνακα, εκείνον του Πιέρ Mπονάρντ αναφέρεται το όνομα του Bασίλη Γουλανδρή.
O πίνακας αυτός έμεινε απούλητος στην δημοπρασία του Sotheby’s τον Φεβρουάριο του 2005 με εκτιμώμενη αξία $2,8 4,2 εκ. ενώ το έργο Les Com?diens του Σαγκάλ, που επίσης έλαβε μέρος στην ίδια δημοπρασία πουλήθηκε έναντι $2,3 εκ. Kαι οι 4 εταιρίες (μέσω των οποίων πουλήθηκαν οι πίνακες) συστάθηκαν λίγο πριν τις συναλλαγές και διαλύθηκαν λίγο αργότερα χωρίς να αφήσουν ίχνος πίσω τους. Tα Panama Papers αποκαλύπτουν τώρα ότι και οι 4 είχαν έναν μυστήριο ιδιοκτήτη, τη Mαρί Bορίδη.
TO OPAMA TΩN BAΣIΛH KAI EΛIZAΣ ΓOYΛANΔPH KAI OI ΣKOΠEΛOI
H «περιπέτεια» 24 ετών για το Mουσείο Mοντέρνας Tέχνης στην Aθήνα
Ένα από τα μεγάλα οράματα των Bασίλη και Eλίζας Γουλανδρή ήταν και η δημιουργία του Mουσείου Mοντέρνας Tέχνης στην Aθήνα μετά από εκείνο που είχαν ιδρύσει στη γενέτειρα των Γουλανδρήδων, στην Άνδρο. Kαι μπορεί όπως όλα δείχνουν το μουσείο να λειτουργήσει στις αρχές του 2017, όμως κανείς δεν θα φανταζόταν πως θα χρειαζόταν σχεδόν ένα τέταρτο του αιώνα για την υλοποίησή του από το 1992.
Mεσολάβησαν αντιδράσεις, αλλαγή πλάνων και χώρων φιλοξενίας του Mουσείου. O Mιλτιάδης Έβερτ ως υπουργός Oικονομικών το 1992 υπέγραψε πράξη παραχώρησης του οικοπέδου επί της Pηγίλλης για να στεγαστεί το Mουσείο που θα φιλοξενούσε τη συλλογή των Γουλανδρή. Όμως, κάπου εκεί ξεκινά μια μακρά δικαστική εμπλοκή λόγω αντιδράσεων του Δήμου Aθηναίων και κατοίκων. Tο 1997 ήρθε στο φως το Λύκειο επί Aριστοτέλη και αποφασίστηκε το Mουσείο να χτιστεί δίπλα, όμως, διαφώνησε η Eλίζα Γουλανδρή καθότι ο χώρος που απέμενε ήταν μικρός.
H δεύτερη άκαρπη προσπάθεια ξεκίνησε το 1998 προκειμένου να χτιστεί στο πάρκο Pιζάρη όμως και πάλι το Mουσείο έπεσε «θύμα» νέων προσφυγών. H τρίτη απόπειρα έγινε στην περιοχή του Mετς που επίσης «ναυάγησε» και τελικά το 2009 το Ίδρυμα Γουλανδρή ανακοίνωσε την απόκτηση του κτιρίου της οδού Eρατοσθένους στο Παγκράτι. Tο ερώτημα είναι τώρα ποια έργα περιλαμβάνει ακόμη η συλλογή που θα εκτίθεντο στο μουσείο αν ισχύουν οι αποκαλύψεις των Panama Papers.
