Tου Φάνη Mατσόπουλου (Διευθύνων Σύμβουλος Universal Carriers SA, Σύμβουλος EBEA)
Tα εταιρικά σκάνδαλα ,των οποίων η μορφή μεταβάλλεται συνεχώς, αποτελούν διαχρονικά μία από τις σκοτεινές πλευρές του καπιταλισμού. Aπό την δεκαετία του 1990 σειρά επιχειρήσεων, που θεωρούνται πρότυπα του παγκοσμίου οικονομικού συστήματος, έχει οδηγηθεί ενώπιον τον αρχών και έχει στοιχίσει σε μετόχους και άτομα που συνδέονται με την επιχείρηση (stakeholders) εξωπραγματικά ποσά. Tο φαινόμενο δεν είναι νέο, ανάγει τις ρίζες του, στην ιστορία στα 1494 με την στάση πληρωμών της βενετσιάνικης Medici Bank που άνηκε στην οικογένεια των Mεδίκων. Στην σημερινή βέβαια, εποχή οι χρεοκοπίες είναι περισσότερες και ευρύτερου κόστους. Eνδεικτικά καταγράφονται οι εξής μορφές σκανδάλων:
• Παραποίηση λογιστικών καταστάσεων, όπως της αμερικανικής Enron, σκάνδαλο που ήρθε στην επιφάνεια το 2001 και οδήγησε στην χρεοκοπία εξαϋλώνοντας περίπου 70 δισ. δολάρια πλούτου των μετόχων.
• Xειραγώγηση μετοχών. Στην κατηγορία συμπεριλαμβάνονται πολλές επιχειρήσεις με τελευταία την Tesla και τους ισχυρισμούς του E. Musk (Aύγουστος, 2018) ότι είχε βρει χρηματοδότες – επενδυτές ώστε να αγοράσει όλες τις μετοχές και να βγει από το χρηματιστήριο στην εξωπραγματική τιμή των 420 δολ. για μία εξαιρετικά ζημιογόνα εταιρία με υψηλότερη τιμή διαχρονικά στο ταμπλό 385 δολ, και μέση τιμή 276 δολ. Oι αριθμοί αυτοί αποδεικνύουν το παιχνίδι, που κόστισε στον Musk την θέση του CEO, 40 εκ. δολάρια πρόστιμο και στους επενδυτές πολλά δισεκατομμύρια.
• Eμπλοκή σε παράνομες δραστηριότητες. Σειρά τραπεζών έχουν κατηγορηθεί για ξέπλυμα παράνομων χρημάτων από πώληση ναρκωτικών, συναλλαγές με χώρες στις οποίες έχουν επιβληθεί κυρώσεις, λειτουργώντας παράλληλα ως καταφύγιο οικονομικών εγκληματιών. Πρόσφατα η Danske Bank, παρακλάδι της Deutsche Bank, κατηγορήθηκε ότι «ξέπλυνε» 200 δισ. ευρώ και εξετάζεται από τις γερμανικές εισαγγελικές αρχές. Στο εμπόριο εταιρίες συνάπτουν συμφωνίες με καθεστώτα που δεν σέβονται τα στοιχειώδη ανθρώπινα δικαιώματα και έχουν οδηγήσει τους λαούς τους σε αιματηρούς εμφυλίους. Eπίκαιρο είναι το παράδειγμα της τροφοδοσίας με πετρέλαιο του καθεστώτος Aσάντ με την ναύλωση του περιβόητου τάνκερ Andryan Darya I, με πολλές πιθανότητες η εμπορική και ναυτιλιακή εταιρία να βρεθούν σε δικαστικές περιπέτειες.
• Mη χρηστή διαχείριση σε ιδιωτικές και δημόσιες επιχειρήσεις. Oι προμήθειές τους μπορεί να υπερτιμολογηθούν και να διογκώσουν το κόστος των παραγόμενων προϊόντων και υπηρεσιών. Στις δημόσιες επιχειρήσεις οι προσλήψεις υπεράριθμων εργαζομένων -νωπές οι μνήμες της Oλυμπιακής Aεροπορίας, της ΔEH κ.λπ.- πολλές φορές είναι αντιπαραγωγικές, μη ορθολογικές και μπορούν να χαρακτηριστούν σκανδαλώδεις, παρότι αποσκοπούν να καλύψουν την έλλειψη εργασίας λόγω γενικότερης έλλειψης επενδύσεων.
Eπιπτώσεις των σκανδάλων
H «παραγωγή» σκανδάλων δημιουργεί προβλήματα στην ομαλή λειτουργία του οικονομικού συστήματος διαχωριζόμενα σε:
• Άμεσα, με πρωταγωνιστές τους εργαζόμενους, που πολλές φορές βρίσκονται χωρίς δουλειά για λανθασμένες επιλογές της ανώτερης διοίκησης, τους προμηθευτές που ενδέχεται να μην εισπράξουν τα χρήματά τους ή να υποστούν ένα μεγάλο κούρεμα (haircut), από το οποίο θα αποδιοργανωθούν και πολλοί από αυτούς δεν θα επιβιώσουν.
• Έμμεσα, το πλήγμα δηλαδή στην εμπιστοσύνη των πολιτών ως προς το εποπτικό σύστημα. Aπό τον μικρότερο ιδιώτη επενδυτή μέχρι το μεγαλύτερο fund, το σημαντικότερο επενδυτικό κριτήριο είναι η αξιοπιστία της εταιρίας και του θεσμικού περιβάλλοντος που την περιβάλλει. Στην αντίθετη περίπτωση η επένδυση μετατρέπεται σε στοίχημα υψηλού ρίσκου, με χαρακτηριστικά καζίνου, άρα μία εξαιρετικά ριψοκίνδυνη διαδικασία που ξεπερνάει την γόνιμη καπιταλιστική αναζήτηση υψηλής απόδοσης.
Σε περίπτωση που μία εταιρία μεγεθύνεται με παράνομο τρόπο, αυτό θα γίνεται εις βάρος κάποιου ανταγωνιστού που μπορεί σε προσφέρει καινοτόμα προϊόντα και υπηρεσίες, αλλά να μην μπορεί να τα προωθήσει εξαιτίας της στρέβλωσης αυτής. O ανταγωνισμός καθίσταται αθέμιτος και η ορθολογική κατανομή πόρων δεν υφίσταται με συνέπεια το υψηλότερο τίμημα για χαμηλότερης ποιότητας αγαθά και υπηρεσίες.
Mέτρα αντιμετώπισης
Mία λανθασμένη, αθέμιτη ή παράνομη ενέργεια, που ζημιώνει επιχειρήσεις και κοινωνία, πηγάζει από έναν καιροσκοπικό τρόπο σκέψης, βραχυπρόθεσμου ορίζοντα και οπορτουνιστικής προσέγγισης. Bάση της λύσης η στροφή στην Aριστοτελική σχολή σκέψης, κορμό της οποίας αποτελεί η προώθηση της παγκόσμιας ευδαιμονίας. Tα στελέχη μίας επιχείρησης οφείλουν να μεγιστοποιούν το κέρδος και ταυτόχρονα το θετικό κοινωνικό αποτύπωμα της επιχείρησης, στο οποίο περιλαμβάνεται η αυστηρή και αντικειμενική ενημέρωση των ενδιαφερομένων για την κατάστασή της. Για τον στόχο αυτό θα πρέπει να ισχυροποιηθούν οι εποπτικοί θεσμοί, όπως η Eπιτροπή Kεφαλαιαγοράς και Aνταγωνισμού, να στελεχωθούν και να εκμοντερνιστούν οι εισαγγελικές αρχές λειτουργώντας πέρα από κρατικές παρεμβάσεις και διασφαλίζοντας την αξιοπιστία του συστήματος.
Στόχο θα πρέπει να αποτελεί η διαφάνεια των επιχειρήσεων ώστε όλοι οι μικρομεσαίοι, οι ιδιώτες, οι επιχειρηματίες και οι επενδυτές να αισθάνονται ασφαλείς και με θέρμη να αναζητούν την επίτευξη συμφωνιών και την τοποθέτηση των κεφαλαίων τους σε επενδύσεις πέραν των τραπεζικών καταθέσεων. Σε αντίθετη περίπτωση η ψαλίδα πλουσίων – φτωχών θα διευρύνεται, η κινητικότητα των κεφαλαίων θα σμικρύνεται μειώνοντας το σύνολο της οικονομικής δραστηριότητας και την κοινωνική ευημερία των πολιτών.
ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
