Σε «εθελοντική εφεδρεία» 1 στους 2 εργολάβους, 80.000 λουκέτα στα εμπορικά ακίνητα
Σαν «χάρτινος πύργος» καταρρέει η αγορά ακινήτων. Η καθίζηση της οικοδομικής δραστηριότητας κατά 34%, η πτώση των αγοραπωλησιών σε ποσοστό 50% και το μηδενικό αγοραστικό ενδιαφέρον παρά τη μείωση των τιμών μέχρι και 30% με αποτέλεσμα να μένουν απούλητα τουλάχιστον 22.000 ακίνητα, «κατεδαφίζουν» άλλοτε εύρωστες οικονομικά επιχειρήσεις.
Τουλάχιστον 1.500 εταιρίες που δραστηριοποιούνται στον κλάδο της οικοδομής έβαλαν «λουκέτο» μέσα σε έναν χρόνο εξαιτίας της βαθιάς ύφεσης στην κτηματαγορά, ενώ σε καθεστώς «εθελοντικής εφεδρείας», δηλ. σε απόλυτη αδράνεια βρίσκονται οι μισές (από σύνολο 15.000 περίπου). Πράγμα το οποίο σημαίνει ότι 7.500 εργολάβοι οικοδομών έχουν παγώσει την δραστηριότητά τους, προσδοκώντας στην ανάκαμψη ή αναλαμβάνουν μικρά έργα μόνο και μόνο για να εξασφαλίζουν την επιβίωσή τους.
Οι «χρυσές εποχές» για τους… κυρίαρχους του real estate έχουν περάσει εδώ και μια τετραετία περίπου, με μεγαλύτερα «θύματα» τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις και κυρίως εκείνες που βρέθηκαν περισσότερο εκτεθειμένες στον τραπεζικό δανεισμό. Το «ντόμινο» της κρίσης όμως, στις εταιρίες αυτές έχει πλήξει ακόμη 150 συναφή επαγγέλματα (εταιρίες οικοδομικών υλικών και σιδήρου, τσιμεντοβιομηχανίες, ηλεκτρολόγους, υδραυλικούς κ.ά.), αφού η δουλειά τους έχει περιοριστεί κατά πολύ σε σχέση με τους 1 εκατομμύριο εργαζόμενους που απασχολούνταν στον οικοδομικό κλάδο τις περιόδους άνθησής του.
Εικόνα «μίνι κραχ» όμως, παρουσιάζει και ο κλάδος των εμπορικών ακινήτων. Τουλάχιστον 80.000 λουκέτα πλήττουν την αγορά, με «θύματα» κυρίως το κέντρο της Αθήνας και περιοχές, όπου τα ενοίκια είναι «τσουχτερά», ενώ οι ιδιοκτήτες τους δυσκολεύονται να τα μισθώσουν, αφού το λιανεμπόριο «μαστίζεται» από την ύφεση και τις συνεχείς «φοροεπιδρομές».
Πολλοί ιδιοκτήτες δέχονται να μειώσουν το ποσό του μισθώματος ώστε να μην διατηρούν άδεια τα καταστήματά τους, ενώ ορισμένοι άλλοι συμφωνούν στο να εισπράττουν ένα μέρος των συνολικών πωλήσεων αντί ενοικίου (που ίσως και να δυσκολεύονται να λαμβάνουν από τους ενοικιαστές τους).
Η επαναδιαπραγμάτευση των ενοικίων, η έλλειψη αγοραστικού ενδιαφέροντος και η αναζήτηση φθηνότερης επαγγελματικής στέγης σε σχέση με του παρελθόν σε συνδυασμό με την μείωση της αξίας των ακινήτων πλήττουν και τις μεγαλύτερες των εισηγμένων που επενδύουν σε ακίνητη περιουσία (ΑΕΕΑΠ), των οποίων τα έσοδα από μισθώματα είναι σημαντικά μειωμένα για το 2011, ενώ οι περισσότερες εξ αυτών είναι ζημιογόνες. Ωστόσο, βάζουν και αυτές «νερό στο κρασί» τους και γραφεία 200 τ. μ. για παράδειγμα, στην περιοχή της Βουλιαγμένης που παλιά τα νοίκιαζαν με 59.000 ευρώ πλέον τα μισθώνουν με 30.000 ευρώ.
Δ. ΚΑΨΙΜΑΛΗΣ (Πρόεδρος ΟΜΚΟΕΕ)
«Η ύφεση για 4η συνεχόμενη χρονιά και οι φορολογικές επιβαρύνσεις των ακινήτων οδηγούν στη μη ανέγερση νέων ακινήτων. Πολλές εταιρίες έχουν οδηγηθεί στο να μην έχουν κατασκευαστικό αντικείμενο, ενώ η έκδοση οικοδομικών αδειών έχει υποχωρήσει κατά 40%. Αν δεν βρεθεί άμεσα λύση για την δημόσια δαπάνη της χώρας και η αγορά ακινήτων θα ακολουθεί πτωτική πορεία».
Γ. ΡΕΒΥΘΗΣ (Πρόεδρος Ομοσπ. Μεσιτών)
«Όσο δεν ολοκληρώνεται το PSI, τόσο η κτηματαγορά βρίσκεται σε καθεστώς «αποσταθεροποίησης». Η πτώση στις αγοραπωλησίες ξεπερνά το 50%, αν και οι τιμές έχουν μειωθεί από 30%- 50%. Πολλοί επαγγελματίες μεσίτες βρίσκονται στο… κόκκινο, ενώ ήδη έχουν οδηγηθεί σε λουκέτο το 1/10 των γραφείων που δραστηριοποιούνται στον κλάδο. Το 2012 θα είναι μια δύσκολη χρονιά, όμως, θεωρώ πως η ανάκαμψη θα έρθει με την σταθεροποίηση της ελληνικής οικονομίας.
ΣΤΡ. ΠΑΡΑΔΙΑΣ (Πρόεδρος ΠΟΜΙΔΑ)
«Εδώ και μια τετραετία γίνεται το… μνημόσυνο της αγοράς ακινήτων. Όλα κινούνται σε ρυθμούς υποτονικούς και οι αξίες είναι πεσμένες. Τα ακίνητα κάθε φορά γίνονται στόχος «φοροεπιδρομών» και έτσι πολλοί ιδιοκτήτες νιώθουν απογοήτευση, αφού καλούνται να πληρώσουν ΦΑΠ, τέλη ακινήτων, συνεχώς χαράτσια και πλέον η απόκτηση κατοικίας θεωρείται ασύμφορη. Η κατάρρευση της αγοράς ακινήτων αποτελεί ασχήμια κοινωνική».
ΣΕ ΟΡΙΑΚΟ ΣΗΜΕΙΟ ΟΙ ΑΕΕΑΠ
Υποχωρούν τα έσοδα από τα μισθώματα για 7 ομίλους
Ασφυκτιά η αγορά επαγγελματικών ακινήτων. Η περιορισμένη ζήτηση από την πλευρά των επιχειρήσεων, η επιφυλακτικότητα για ανάπτυξη νέων επενδυτικών σχεδίων, η σημαντική προσφορά παλαιών κυρίως ακινήτων, η στενότητα χρηματοδότησης και η αύξηση των κενών καταστημάτων και γραφείων αποτελούν κύρια χαρακτηριστικά της.
LAMDA DEVELOPMENT: Η εταιρία διαχείρισης των τριών malls, The Mall Athens και Golden Hall στο Μαρούσι και του Mediterranean Cosmos στην Θεσ/κη, συμφερόντων Λάτση, μπορεί να αντιστέκεται στην κρίση, όμως, η επιβάρυνση του κλίματος στην αγορά αποτυπώνεται στη μείωση 6% των επαναλαμβανόμενων λειτουργικών αποτελεσμάτων του ομίλου (31,2 εκ. ευρώ), στις ζημίες ύψους 2,7 εκατ. ευρώ και στην πτώση του κύκλου εργασιών των καταστημάτων των εμπορικών κέντρων της Αττικής κατά 9%.
Χαρακτηριστικό είναι επίσης πως με εξαίρεση κάποιων «φιλέτων» του Δημοσίου, η Lamda έχει παγώσει προς το παρόν τις επενδύσεις της στην Ελλάδα. PASAL DEV.- TRASTOR: Τα έσοδα από τα εμπορικά ακίνητα της Pasal του Σωτήρη Θεοδωρίδη, υποχώρησαν στο εννεάμηνο του 2011 από τα 5,8 εκατ. στα 4,4 εκατ. ευρώ, ενώ οι ζημίες έφτασαν στα 8,4 εκατ. ευρώ εξαιτίας της καταγραφής χαμηλότερων υποαξιών στα ακίνητα του ομίλου. Η Pasal συζητά με τις τράπεζες προκειμένου να αντιμετωπίσει προβλήματα ρευστότητας, ενώ έχει ήδη μεταθέσει την προθεσμία καταβολής δόσεων.
Κατά 1 εκατ. σχεδόν υποχώρησαν και τα έσοδα της άλλης εταιρίας του Σωτήρη Θεοδωρίδη, την οποία ελέγχει από κοινού με την Τράπεζα Πειραιώς, τα οποία έφτασαν στα 4,8 εκατ. ευρώ. Τα αποτελέσματα επιβαρύνθηκαν από υποαξίες 1,8 εκατ. έναντι 5 εκατ. στο εννεάμηνο του 2010. Πληροφορίες ήθελαν την διοίκηση πριν από λίγο καιρό να συζητά με εφοπλιστικά κεφάλαια, προκειμένου να ενισχυθούν τα ταμεία της.
ΒΩΒΟΣ: Με δάνεια 728 εκατ. ευρώ, με ζημίες 34 εκατ. ευρώ και με τα έσοδα από ενοίκια να υποχωρούν στα 24,5 εκατ. ευρώ από 35,8 εκατ., η καθυστέρηση στο εμπορικό κέντρο του Βοτανικού μοιάζει σταγόνα στον… ωκεανό των προβλημάτων της εισηγμένης. Από την ακύρωση της σύμβασης παραχώρησης στο κτιριακό συγκρότημα Ι του Φαλήρου η ΜΒΔΤ κατέγραψε ζημία 39,8 εκατ.
REDS: Ο βραχίονας real estate του ομίλου Μπόμπολα που ελέγχει το εμπορικό κέντρο «Smart Park» στα Σπάτα, δεν παρουσίασε κερδοφόρο χρήση παρά την ποινική ρήτρα 4 εκατ. που πλήρωσε ο επενδυτικός οίκος Henderson για να σπάσει την συμφωνία εξαγοράς του mall. Έτσι, έκλεισε το εξάμηνο με ζημίες 2,3 εκατ. ευρώ, ενώ τα μισθώματα των χώρων του Smart Park έγιναν σε χαμηλότερες τιμές, τα οποία αποτυπώνουν την πραγματικότητα στο real estate. Eurobank Properties: Η υποχώρηση των μισθωμάτων σε εμπορικά ακίνητα οδήγησε σε μείωση των εσόδων της Eurobank Properties στα 33,3 εκατ. ευρώ από 34,3 εκατ. έναν χρόνο νωρίτερα. Το θετικό στοιχείο είναι πως η εταιρία είναι κερδοφόρος, με τα κέρδη να φτάνουν στα 16,5 εκατ. ευρώ.
MIG Real Estate: Αυξημένα στα 3,9 εκατ. από 3,6 εκατ. ευρώ ήταν τα έσοδα της από μισθώματα, με τις υποαξίες από αναπροσαρμογή ακινήτων να κινούνται κοντά στα 3,3 εκατ. ευρώ το εννεάμηνο του 2011.
1,5 δισ. το χρόνο χάνουν οι οικοδομικές εταιρείες
Μέσα στα τελευταία τρία χρόνια (από το 2009 έως και το 2011) ο συνολικός κύκλος εργασιών των οικοδομικών επιχειρήσεων έχει υποχωρήσει κατά 1,5 δισ. ευρώ σε ετήσια βάση, ενώ πολλές μικρομεσαίες εταιρίες που δεν άντεξαν το «φορτίο» της κρίσης και της στενότητας χρηματοδότησης από τις τράπεζες «γκρεμίστηκαν».
Ακόμη και άλλοτε κραταιές εταιρίες, όπως η Ρουσουνέλος Κατασκευαστική, η Παπαδημητρίου Οικοδομική, η Ζήτα Τεχνική, η Svekat, η Αθηναϊκή Δομική, η Βογιατζής ΑΤΕ κ. α. δεν έχουν μείνει αλώβητες από την βαθιά ύφεση και την μηδαμινή σχεδόν ανέγερση νέων ακινήτων. Πολλοί εργολάβοι έχουν στα χαρτοφυλάκιά τους απούλητα σπίτια και επαγγελματικά ακίνητα, τα οποία περιμένουν να τα πουλήσουν μόλις οι οικονομικές συνθήκες βελτιωθούν και το αγοραστικό ενδιαφέρον τονωθεί. Ακόμη και εκείνες που υπό την πίεση έλλειψης ρευστότητας κατέφυγαν στις τράπεζες, δεν βρήκαν ευήκοα ώτα, αφού ως γνωστόν τα τραπεζικά ιδρύματα έχουν κλείσει την «κάνουλα» της χρηματοδότησης. Έτσι, πολλές από αυτές είτε προχώρησαν σε μειώσεις του προσωπικού τους με σκοπό την περιστολή των δαπανών τους, είτε έχουν περιορίσει το κατασκευαστικό τους αντικείμενο σε μικρά έργα, μόνο και μόνο για να μπορούν να επιβιώνουν. Τέλος 1.500 από αυτές δεν απέφυγαν και το λουκέτο. Λουκέτο όμως, έχει βάλει και πάνω από το 10% των κτηματομεσιτικών γραφείων, αφού οι αγοραπωλησίες παρουσιάζουν πτώση πάνω από 50%, παρά την μείωση των τιμών των ακινήτων.
Πτώση 30% στις τιμές, ψαλίδι 50% στα ενοίκια
Πτώση που κυμαίνεται κατά μέσο όρο στο 20%- 30% καταγράφουν τους τελευταίους μήνες οι τιμές των ακινήτων. Οι περιοχές με την μεγαλύτερη μείωση είναι εκείνες των Μεσογείων, του κέντρου, των βορείων και δυτικών προαστίων. Στο κέντρο της Αθήνας, το κόστος του τετραγωνικού σε αρκετές περιοχές (Σεπόλια, Πατήσια, Κολωνός, Αχαρνών) έχει πέσει κάτω από τα 2.000 ευρώ, όταν πριν από μερικούς μήνες θα αγόραζε κανείς από 2.300-2.500 ευρώ.
Αισθητή είναι και η υποχώρηση των τιμών στα δυτικά προάστια, όπου διαμορφώνονται πλέον στα 1.600-1.700 ευρώ/ τετραγωνικό, ενώ στα ΒΑ προάστια οι τιμές από 2.300 το τετραγωνικό στα Σπάτα έχουν φτάσει στα 1.800-2.000 ευρώ, στην Αρτέμιδα από 1.500-1.700 ευρώ στα 1.000- 1.200 ευρώ και στο Κορωπί οι τιμές κυμαίνονται μεταξύ 1.700-1.800 ευρώ από 2.400- 2.500 ευρώ. Αλλά και τα ενοίκια στα εμπορικά καταστήματα είναι πολύ πιο μειωμένα σε σχέση με το παρελθόν μέχρι και 50%. Χαρακτηριστικό είναι πως κατάστημα στην Ερμού πληρώνει για ενοίκιο 57.000 ευρώ τον μήνα, όταν ο προηγούμενος μισθωτής πλήρωνε 100.000 ευρώ το 2009, ενώ άλλο στον ίδιο δρόμο που το 2011 ήταν μισθωμένο έναντι 45.000 ευρώ πλέον είναι έναντι 30.000 ευρώ.
