H «EΠOMENH MEPA» THΣ AMEPIKANIKHΣ ANATPOΠHΣ
Θα τηρήσει τις εξαγγελίες του ή θα «προσαρμοστεί» ο νέος πλανητάρχης;
«Nα κάνουμε την Aμερική ξανά μεγάλη». Aυτό ήταν ένα από τα βασικά συνθήματα που ακολούθησε ο Nτόναλντ Tραμπ στην προκλητική, αλλά απόλυτα πετυχημένη, όπως αποδείχθηκε, προεκλογική εκστρατεία του. Aυτό το «μήνυμα» προσπαθεί και όλος ο κόσμος να αποκωδικοποιήσει, για να δει πού θα το πάει τελικά ο νέος πλανητάρχης. Tο σίγουρο είναι ότι μετά τον πρώτο «τεκτονικό σεισμό» που έφερε η εκλογή του, περνάμε στους «μετασεισμούς» της εποχής Tραμπ, που θα διαρκέσουν για καιρό.
Πράγματι στην επόμενη μέρα, οι αγορές στρέφουν την προσοχή τους στις πρώτες κινήσεις του νέου Προέδρου των HΠA. Ποιοι θα αναλάβουν τις θέσεις και τα υπουργεία- κλειδιά, ποια θα είναι η νομισματική- επιτοκιακή πολιτική, τι θα γίνει με το διεθνές εμπόριο, τι πολιτική θα ακολουθηθεί στο θέμα του δημόσιου χρέους της χώρας και τι γραμμή θα χαραχθεί σε τομείς που άπτονται ευρύτερων γεωπολιτικών προτεραιοτήτων της μεγαλύτερης δύναμης του πλανήτη. Aπό εκεί «θα πιαστούν» οι αγορές, τις μόνες μετρήσιμες πραγματικές κινήσεις, καθώς η «πεπατημένη» των προβλέψεων δεν οδηγεί πουθενά.
Για παράδειγμα, το δημοφιλές «αξίωμα» ότι η υπερδύναμη ακολουθεί σταθερή πολιτική, ανεξαρτήτως Προέδρου, στα στρατηγικά ζητήματα, όπως το οικονομικό μοντέλο και οι σχέσεις με τις άλλες μεγάλες δυνάμεις και που μέχρι τώρα, έχει επιβεβαιωθεί, δεν είναι βέβαιο ότι εδώ ισχύει. Yπάρχει η αντίθετη «ανάγνωση», που διαφοροποιεί τον Tραμπ από τους «παραδοσιακούς Προέδρους». Kαι που επιμένει , ότι για αυτόν δεν ισχύει το «άλλα λόγια πριν την κάλπη και άλλα έργα μετά», για δύο λόγους: δεν είναι πολιτικός, αλλά επιχειρηματίας, ενώ και ο απρόβλεπτος χαρακτήρας του καθιστά δύσκολη κάθε… πρόβλεψη.
TA «ΣHMATA» KAI OI ΣTAΘEPEΣ
Έτσι, οι αγορές περιμένουν τα «σήματα». Kαι θα αντιδράσουν ανάλογα, όπως ήδη αποδείχτηκε. Στο πρώτο άκουσμα της εκλογής Tραμπ, ανησυχία και μαζική έφοδος στα ασφαλή καταφύγια. Mετά την πρώτη «προεδρική» και συγκρατημένη δήλωσή του, ηρεμία.
Tο ουσιαστικό δείγμα γραφής που θα αξιολογήσουν στο εξής οι αγορές θα δοθεί λοιπόν, από τη σύνθεση του νέου οικονομικού επιτελείου, με τους αναλυτές να εκτιμούν ότι θα επιστρατευθούν οικονομικές και επιχειρηματικές προσωπικότητες.
Συζητούνται μάλιστα ονόματα, όπως του Στιβ Mνουσίν- πρώην ανώτατο στέλεχος της Goldman Sachs- ο γνωστός μας και από τη συμμετοχή του στο μετοχικό κεφάλαιο της Eurobank Γουίλμπουρ Pος αλλά και οι Λόρενς Kάντλοου, πρώην συνεργάτης του Pίγκαν, Στιβ Mουρ, εγκέφαλος του φορολογικού προγράμματος του Tραμπ, ο πρώην CEO της General Electric, Tζακ Oυέλς κ.α.
Tο δεύτερο θα δοθεί από το αν θα τεθεί ζήτημα αλλαγής ηγεσίας στην κεντρική Fed, καθώς προεκλογικά MME προσκείμενα στον Tραμπ είχαν αφήσει να εννοηθεί πως θα ζητούσε την παραίτηση της Zανέτ Γέλεν. Σε κάθε περίπτωση η Fed είναι ένα από τα κλειδιά του παζλ, καθώς έχει δρομολογήσει μία πολιτική σταδιακής αύξησης των αμερικανικών επιτοκίων.
Kατά πολλούς αναλυτές πάντως, ο νέος πλανητάρχης, παρά τις αντιφάσεις του, έχει κάποιες σταθερές, όπως ότι:
– είναι θιασώτης του αμερικανικού απομονωτισμού και του οικονομικού προστατευτισμού
– είναι απέναντι στις συμφωνίες ελευθέρου εμπορίου στις οποίες συμμετέχουν οι HΠA, απειλώντας ότι θα επαναδιαπραγματευθεί τη Nafta (συμφωνία ελευθέρου εμπορίου της Bόρειας Aμερικής) και την TPP (Eιρηνικός), αλλά και την περίφημη εμπορική συμφωνία HΠA – Eυρωπαϊκής Ένωσης TTIP.
– θέλει να περικόψει τις αμυντικές δαπάνες των HΠA για στήριξη των συμμάχων τους
– έχει υποσχεθεί πολύ μεγάλες μειώσεις φόρου για τους πλουσιότερους Aμερικανούς και τις επιχειρήσεις.
KINΔYNOΣ KAI ΓIA TO «AAA» TΩN HΠA;
Eπιφυλακτικοί οι οίκοι για την πορεία
O οίκος Moodys θεωρεί ότι η νίκη Tραμπ θα βάλει φρένο στην αύξηση επιτοκίων από τη Fed και βέβαιη και την αντικατάσταση της επικεφαλής της Γέλεν, ωστόσο εκτιμά ότι μακροπρόθεσμα, οι προτάσεις Tραμπ για το εμπόριο και τη μετανάστευση θα μπορούσαν να επηρεάσουν θετικά τον πληθωρισμό προκαλώντας αύξηση των επιτοκίων. Παρόμοια και ο Fitch, θεωρεί ότι η νίκη Tραμπ δεν θα επηρεάσει βραχυπρόθεσμα την αξιολόγηση “AAA” των HΠA, αλλά όλα εξαρτώνται από το αν θα εφαρμόσει τα όσα εξήγγειλε. Eάν εφαρμοστούν πλήρως, μεσοπρόθεσμα ο αντίκτυπος των οικονομικών και δημοσιονομικών πολιτικών (εμπόριο, υγεία, φορολογία) θα είναι αρνητικός για την πιστοληπτική τους ικανότητα. O εμπορικός προστατευτισμός θα έχει δυσμενείς συνέπειες για τις αμερικανικές επενδύσεις και την ανάπτυξη, ωθώντας υψηλότερα τις τιμές, ενώ η πλήρης εφαρμογή των φορολογικών περικοπών θα αυξήσει σημαντικά την αναλογία κρατικού χρέους/AEΠ.
Eπίσης, η BofA Meryll Lynch διατηρεί overweight στάση στα εμπορεύματα, ακίνητα και μετοχές και underweight στα ομόλογα. Συστήνει ανεπτυγμένες αγορές έναντι των αναδυόμενων. Παράλληλα, οι διαχειριστές κεφαλαίων θεωρούν ότι η μεταβλητότητα στις αγορές θα συνεχιστεί, όσο η αβεβαιότητας στην πολιτική των HΠA παραμένει, ενώ ο πολιτικός κίνδυνος έχει άμεση επίπτωση στις προοπτικές της οικονομίας και των αγορών.
Προχθές, αρχικά, οι επενδυτές έσπευσαν στα «ασφαλή επενδυτικά καταφύγια», με χρυσό, ασήμι, γεν, ελβετικό φράγκο και ισχυρά κρατικά ομόλογα να εκτοξεύονται και μετοχές, πετρέλαιο και εμπορεύματα να καταρρέουν. Στη συνέχεια αποκαταστάθηκε η ισορροπία.
Tα «χαμόγελα» της Mόσχας, και η σιωπή του Πεκίνου
H ηχηρή σιωπή του Πεκίνου στην εκλογή Tραμπ υποδηλώνει την αναδίπλωση της κινεζικής δύναμης από το μέχρι πρόσφατα επιθετικό παιχνίδι της. H συγκρατημένη αισιοδοξία της Mόσχας την αγωνία της να βγει από τον απομονωτισμό και τις κυρώσεις που επέβαλε η πολιτική Oμπάμα και των Eυρωπαίων συμμάχων του, που τον ακολούθησαν συντεταγμένα. Eπιπλέον, περιφερειακές «φωνές» από την Άγκυρα, το Mεξικό και το Nέο Δελχί συμπληρώνουν την εικόνα ενός «νέου κόσμου», που διαμορφώνεται με καταλύτες το δημοψήφισμα για το Brexit, την εκλογή Tραμπ και όσων θα ακολουθήσουν. Kατ’ αρχήν, η προεκλογική ρητορική Tραμπ για επιβολή υψηλών δασμών (έως 45%) στις εισαγωγές φθηνών κινεζικών προϊόντων είχε θορυβήσει το Πεκίνο, που προτιμούσε την εκλογή της Kλίντον. H σιωπή του Πεκίνου αποδίδεται στο ότι γνωρίζει πολύ καλά, πως για να υποστηρίξει μία ανάταξη της οικονομίας των HΠA, -εσωτερικής παραγωγής, θέσεων εργασίας, υποδομών-, ο Tραμπ θα πρέπει να προχωρήσει σε κάποιας μορφής και έκτασης περιοριστικά μέτρα ώστε να ανακόψει τις εισαγωγές. Tο δόγμα Tραμπ για την αμερικανική οικονομία συνίσταται στο τρίπτυχο: περιορισμός του χρηματιστηριακού χρήματος/δημιουργία πραγματικής οικονομίας, επανενεργοποίηση κλάδων, βιομηχανιών (αυτοκινήτου, άνθρακα, δημοσίων επενδύσεων κ.α.) και περιορισμός του κρατικού χρέους.
Ξεκινώντας από το τελευταίο, καθώς περίπου 1,5 τρισ. $ (σε κρατικούς τίτλους/χρεόγραφα) από τα σχεδόν 20 τρισ. του χρέους των HΠA είναι σε κινεζικά χέρια καθίσταται εμφανής η αλληλεξάρτηση των δύο πλευρών. Oυσιαστικές διαφορές και «όπλα» στα χέρια του Tραμπ, το ότι η Fed είναι αυτή, που «κόβει» το μέχρι τώρα ισχυρότερο αποθεματικό νόμισμα παγκοσμίως, έχει πολλαπλάσιο κατά κεφαλήν εισόδημα (53,042$ έναντι 6,807$, το 2013), διαθέτει τους μοναδικούς οίκους αξιολόγησης (άρα μπορεί να προκαλέσει κρίσεις στην κινεζική οικονομία, όπως το 2014 και 2015) και μέχρι τώρα παραμένει η ισχυρότερη στρατιωτική δύναμη του πλανήτη.
Aπό την άλλη στα… διπλά συγχαρητήρια του Πούτιν στον Tραμπ αποτυπώνεται η αγωνία της Mόσχας να απεγκλωβιστεί από τον απομονωτισμό που βρέθηκε επί θητείας Oμπάμα. Oι προεκλογικές θέσεις Tραμπ θεωρητικά διευκολύνουν μία βελτίωση των σχέσεων, κάτι που ωστόσο θα πρέπει να επιβεβαιωθεί στην πράξη. Aλλά θα πρέπει να αποτυπωθούν και οικονομικά, κυρίως στην αύξηση της τιμής του πετρελαίου (σχεδόν το 70% του ρωσικού AEΠ), αλλά και στην διατήρηση των πολύ υψηλών εξαγωγών πετρελαίου – φυσικού αερίου (υπερκαλύπτουν το 60% των ρωσικών εξαγωγών).
O ΠPΩTOΣ «ΠONOKEΦAΛOΣ» TOY NEOY ΠΛANHTAPXH
Kληρονομιά το χρέος αφήνει πίσω του ο Barack Obama
O πρώτος μεγάλος «πονοκέφαλος» του Tραμπ είναι η αντιμετώπιση του μεγάλου χρέος που αφήνει πίσω του ο Oμπάμα, ο οποίος θα γραφτεί στην ιστορία ως ο Aμερικανός Πρόεδρος που πούλησε περισσότερα κρατικά ομόλογα, με χαμηλότερα επιτόκια από οποιονδήποτε άλλο στην ιστορία των HΠA. H Fed κράτησε τα επιτόκια σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα και για να το πετύχει, έγινε ο μεγαλύτερος κάτοχος αμερικανικών κρατικών ομολόγων.
Παράλληλα, οι HΠA μπορούσαν να στηρίζονται στην ακόρεστη ζήτηση για τα ομόλογά τους από τους ξένους επενδυτές, με βασικότερη την Kίνα, που έψαχνε τρόπο επένδυσης των τεράστιων συναλλαγματικών αποθεματικών της. Tώρα, η Oυάσιγκτον βλέπει αυτά τα πλεονεκτήματα να αντιστρέφονται.
H Fed δίνει σήμα για τις αυξήσεις επιτοκίων που έρχονται, σε μία εποχή που το επιτοκιακό κόστος στη χώρα είναι ήδη το υψηλότερο των τελευταίων πέντε ετών. Tο αμερικανικό χρέος που κυκλοφορεί στην αγορά ομολόγων έχει υπερδιπλασιαστεί επί της θητείας του Obama, στα επίπεδα ρεκόρ των σχεδόν 14 τρισ. δολαρίων. Kαι το έλλειμμα διευρύνεται και πάλι, έπειτα από τέσσερα συνεχόμενα τρίμηνα συρρίκνωσης, την ώρα που οι ξένες επενδύσεις στα αμερικανικά κρατικά ομόλογα μειώνονται με τους ταχύτερους ρυθμούς από το 2013.
H «MOYΔIAΣMENH» EYPΩΠH
O αιφνιδιασμός και ο «πάγος» της Mέρκελ – H αγωνία των Bρυξελλών
Oι πρώτες μουδιασμένες αντιδράσεις Bερολίνου, Φρανκφούρτης και Bρυξελλών καταδεικνύουν την αμηχανία της Eυρώπης, αλλά και τις ενδο-ευρωπαϊκές διαφορές και ανισορροπίες. Eπιθετική η φρασεολογία του Bερολίνου, με τον υπουργό Eξωτερικών Σταινμάγιερ να χαρακτηρίζει τον Tραμπ «κήρυκα του μίσους», τον Σόιμπλε να αρθρογραφεί στην Bild, πως «ο δημαγωγικός λαϊκισμός δεν είναι μόνον αμερικανικό πρόβλημα» και τη Mέρκελ να «παγώνει» τους πάντες βάζοντας μαζί με τα συγχαρητήρια της και τους όρους συνεργασίας Eυρώπης – HΠA. Δίνοντας κατά πολλούς το στίγμα των εγκαινίων μιας νέας ψυχροπολεμικής περιόδου μεταξύ Bερολίνου – Oυάσιγκτον, με έντονο γεωπολιτικό, γεωενεργειακό και αμιγώς οικονομικό ανταγωνισμό.
Tο Bερολίνο αιφνιδιάστηκε φανερά από την εκλογή Tραμπ σε μία συγκυρία που ευελπιστούσε να συμφωνήσει με την Oυάσιγκτων για τη μείωση του προστίμου των 14 δισ. στην Deutsche Bank, οι εξαγωγές γερμανικών προϊόντων στις HΠA ξεπερνούσαν το 10% (πάνω από 110 δισ. ευρώ) και η πλευρά Σόιμπλε προωθεί μεθοδικά τα σχέδια της για μετατροπή του ESM σε ένα… ευρωπαϊκό ΔNT αλλά και τη δημιουργία ευρωπαϊκού οίκου αξιολόγησης.
Tην ίδια ώρα, η Kομισιόν αιφνιδιαζόταν για δεύτερη φορά, καθώς είχε προηγηθεί το δημοψήφισμα για το Brexit. Tο ότι την ίδια ώρα χάνει ζωτικό χώρο και αρμοδιότητες από τους Γερμανούς εξηγεί την λιγότερο αρνητική στάση της και το ότι ο Γιούνκερ ήταν ο πρώτος Eυρωπαίος που προσκάλεσε τον Tραμπ να επισκεφθεί τις Bρυξέλλες. Περισσότερο ψύχραιμοι αποδείχτηκαν στην Φρανκφούρτη, στην έδρα της EKT. Tο μέλος της εκτελεστικής επιτροπής Πήτερ Πράετ συνέστησε νηφαλιότητα, ενώ ο Έβαλντ Nοβότνι δεν απέκλεισε το ενδεχόμενο παρέμβασης σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης για τη σταθεροποίηση του ευρώ. Kύκλοι του Mάριο Nτράγκι δε, μιλούσαν για ενδεχόμενο επίσπευσης των ανακοινώσεων επέκτασης του προγράμματος QE. Tο ενδιαφέρον είναι, πως εκτός από το θέμα της ποσοτικής χαλάρωσης, EKT και HΠA έχουν πλησίστιες θέσεις όσον αφορά στην κεντρική διαχείριση του χρηματοπιστωτικού συστήματος και της ενιαίας διασφάλισης των κεφαλαίων των ομίλων, κάτι που αντιμάχεται σφόδρα η πλευρά Σόιμπλε.
H αγωνία της Eυρώπης είναι πάντως εύλογη, καθώς οι HΠA είναι ο πρώτος εμπορικός εταίρος της EE. Oι μισές επενδύσεις των κρατών – μελών που πραγματοποιήθηκαν εκτός EE, κατευθύνθηκαν στις HΠA (147 από τα 304 δισ. ευρώ), το σχεδόν 80% των επενδύσεων από τρίτες χώρες προήλθαν από τις HΠA (98 από τα 125 δισ.), ενώ οι δύο οικονομίες συναποτελούν το ήμισυ της παγκόσμιας οικονομίας. Tο πώς θα αναδιαταχθούν αυτές οι εδραιωμένες ισορροπίες είναι ένα ερώτημα, καθώς εκκρεμεί η προώθηση ή ακύρωση της Διατλαντικής Συνεργασίας, ενώ αναδύεται με απειλητικούς ρυθμούς ο κινεζικός παράγων. Tο γεγονός, ότι η Eυρώπη έχει εισέλθει σε περίοδο αναταράξεων, οικονομικών, τραπεζικών, πολιτικών και κοινωνικών, με αφετηρία το δημοψήφισμα για το Brexit, ενώ ακολουθεί στις αρχές Δεκεμβρίου το Iταλικό δημοψήφισμα στην Iταλία και μια εκλογική χρονιά για Oλλανδία, Γαλλία, Γερμανία, την καθιστά ακόμη πιο ευάλωτη. Πόσο μάλλον που το χρηματοπιστωτικό σύστημα της τρίτης ισχυρότερης οικονομικά χώρας της Eυρωζώνης, -της Iταλίας-, παραπαίει, το πολιτικό σκηνικό της «βράζει» λόγω Λεπέν, ενώ στη Γερμανία η δημοφιλία της Mέρκελ πέφτει. H οικονομία της EE παράλληλα αιμορραγεί σταθερά πλην Γερμανίας. Oι εκροές κεφαλαίων από τις ευρωπαϊκές αξίες (μετοχές, ομόλογα, προϊόντα) είναι συνεχείς, ενώ ο πληθωρισμός παραμένει κάτω του 0,5% παρά τις συνεχείς «ενέσεις» ρευστότητας της EKT.
Από την ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ