«Ήταν αναπόφευκτο να σκοτωθούν άνθρωποι στην Τύνιδα και το Κάιρο; Ναι, γιατί οι αραβικές κοινωνίες δεν μπορούν πια να αισθάνονται φυλακισμένες σε ένα φαύλο κύκλο όπου όλοι καταπιέζονται είτε από τον εγχώριο δεσπότη είτε από τον εξτρεμιστή μουλά».
Αυτά λέει στην εφημερίδα Ρεπούμπλικα ο Ζιλ Κεπέλ, γάλλος ειδικός για το Ισλάμ και διευθυντής της έδρας «Μέση Ανατολή – Μεσόγειος» στο Ινστιτούτο πολιτικών μελετών του Παρισιού.
Ο Κεπέλ δεν είναι απαισιόδοξος για τις εξελίξεις στην Τυνησία και την Αίγυπτο. «Πρόκειται για κοινωνίες που έχουν αποδείξει την επιθυμία τους να αποτελέσουν και πάλι μέρος της παγκόσμιας ιστορίας, από την οποία αποσπάστηκαν είτε από τον εκάστοτε δικτάτορα είτε από την τζιχάντ».
Όπως επισημαίνει ο Κεπέλ, ο Χόσνι Μουμπάρακ έχει γίνει ένα πρόβλημα για ένα μέρος του αιγυπτιακού κατεστημένου, καθώς δεν μπόρεσε να λύσει τα εσωτερικά προβλήματα και οδήγησε την Αίγυπτο να χάσει το κύρος και τη δύναμη που είχε κάποτε σ’ αυτή την περιοχή του κόσμου. Ο Λίβανος, για παράδειγμα, είναι σήμερα μια σκακιέρα όπου παρεμβαίνουν η Άγκυρα και η Τεχεράνη, αλλά όχι και το Κάιρο.
Αναφερόμενος στον Όμαρ Σουλεϊμάν, τον οποίο ο Μουμπάρακ έχρισε αντιπρόεδρο, ο γάλλος ειδικός εκφράζει την άποψη ότι ήταν εδώ και χρόνια το πραγματικό αφεντικό της Αιγύπτου, όπως στην Αλγερία το αφεντικό είναι ο επικεφαλής των μυστικών υπηρεσιών στρατηγός Ταουφίκ. Ο Σουλεϊμάν θα διαπραγματευθεί τώρα με τις διάφορες δυνάμεις της αντιπολίτευσης και με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ο βασικός του στόχος είναι να αποτραπεί η ανάληψη της εξουσίας από τους Αδελφούς Μουσουλμάνους. Αντίθετα όμως με την Τυνησία, όπου η οργάνωση αυτή έχει υποστεί μεγάλες απώλειες και όπου υπάρχει μια φιλελεύθερη μεσαία τάξη, στην Αίγυπτο οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι αποτελούν την κυρίαρχη πολιτική δύναμη. Επιπλέον, εδώ η μεσαία τάξη δεν διατηρεί δεσμούς με τις μάζες των 80 εκατομμυρίων Αιγυπτίων και η δυνατότητά της να τους επηρεάσει είναι μηδενική.
Όλα αυτά σημαίνουν ότι ο στρατηγός Σουλεϊμάν θα αναγκαστεί να βρει μια πολιτική εξίσωση που θα επιτρέψει τη μετάβαση προς το μέλλον. Όπως λέει ο Ζιλ Κεπέλ, «ο Σουλεϊμάν μοιάζει περισσότερο με ένα δημιουργό του βασιλιά, παρά με ένα δυνάμει βασιλιά».
Και η τυνήσια ανθρωπολόγος Λίλια Ζαουάλι, όμως, πιστεύει ότι οι διαδηλώσεις θα συνεχιστούν και θα γίνουν ισχυρότερες. «Ο Μουμπάρακ θα πέσει, δεν μπορεί να συνεχίσει άλλο», λέει στην Κοριέρε ντέλα Σέρα. «Κατά την άποψή μου δεν θα είναι υποψήφιος στις επόμενες εκλογές. Όπως δεν θα είναι υποψήφιος και ο γιος του, ο Γκαμάλ. Οι δυναστείες τελείωσαν. Τις προάλλες ήμουν στο Κατάρ, συνάντησα κόσμο από όλες τις αραβικές χώρες, όλοι ήταν ενθουσιασμένοι. Ένας λόγος που οι Αιγύπτιοι ανέχονταν μέχρι τώρα όλη αυτή τη φτώχεια έχει να κάνει με τη θρησκεία: πιστεύουν σ’ έναν κόσμο καλύτερο μετά τον θάνατο. Η μοιρολατρία, η αίσθηση ότι δεν μπορούν να τα βάλουν με τη θέληση του Θεού, κράτησαν τους Αιγυπτίους σε μια ψευδαίσθηση κοινωνικής ειρήνης. Και τώρα τους βλέπουμε να αυτοπυρπολούνται, παρόλο που οι ιμάμηδες λένε ότι με τον τρόπο αυτό θα πάνε στην κόλαση…»
Οι συγκρίσεις με τις επαναστάσεις του 1989 στην ανατολική Ευρώπη είναι άραγε υπερβολικές; «Εδώ και πολλές δεκαετίες», απαντά ο Ζιλ Κεπέλ, «η κατάσταση στη Μέση Ανατολή έχει παραμείνει στάσιμη γύρω από τρεις άξονες: την ισραηλοπαλαιστινιακή διένεξη, τις χώρες του Κόλπου και την κρίση Πακιστάν-Αφγανιστάν. Αυτά που γίνονται σήμερα αντανακλούν μια επιρροή που έρχεται από τα δυτικά. Η καλύτερα από το Μάκρεμπ και την Τυνησία, μια χώρα που είναι πιο κοντά στην ευρωπαϊκή κουλτούρα. Το σύνθημα «Ben Ali degage» (Μπεν Άλι ξεκουμπίσου) έγινε στην Αίγυπτο «Mubarak degage». Κι αυτό σε μια χώρα όπου σχεδόν κανείς δεν μιλά πλέον γαλλικά. Είναι ασφαλώς συμβολικό το γεγονός ότι οι εξεγερμένοι φωνάζουν τα συνθήματά τους στη γλώσσα της γαλλικής επανάστασης…»
Και οι επόμενες δικτατορίες που κινδυνεύουν; «Στην Υεμένη παρατηρούνται διάφορες ενδείξεις αστάθειας. Αν, όπως όλα δείχνουν, το σύστημα Μουμπάρακ καταρρεύσει, θα υπάρξει χωρίς αμφιβολία ένα τσουνάμι εξελίξεων».
