Για πάρα πολλά χρόνια, το σουηδικό μοντέλο, που συνδυάζει γενναιόδωρες παροχές κοινωνικής πρόνοιας με την κοινωνική δικαιοσύνη, ήταν αντικείμενο θαυμασμού και ζήλιας από πολλές χώρες -κυρίως στα… νότια της Ευρώπης.
Κατά τις προηγούμενες μέρες, όμως, το συγκεκριμένο οικονομικό μοντέλο βρέθηκε στην… πυρά (κυριολεκτικά), καθώς από την περασμένη Κυριακή έχουν ξεσπάσει συγκρούσεις στα υποβαθμισμένα προάστια της Στοκχόλμης, όπου διαμένουν κυρίως μετανάστες, οι σοβαρότερες στη χώρα εδώ και πολλά χρόνια.
Ολα άρχισαν στο προάστιο Χούσμπι βορειοδυτικά της πόλης, όπου το 80% των κατοίκων είναι μετανάστες πρώτης ή δεύτερης γενιάς, όταν αστυνομικοί πυροβόλησαν θανάσιμα ένα 69χρονο άνδρα, οπλισμένο με μαχαίρι. Οι κάτοικοι οργάνωσαν μία ειρηνική διαδήλωση, ζητώντας πειστικές εξηγήσεις για τις συνθήκες του θανάτου του άνδρα, όμως αντιμετωπίστηκαν, όπως καταγγέλλουν, με βία από τους αστυνομικούς, οι οποίοι, εκτός από τα κλομπ τους, χρησιμοποίησαν και πολλά ρατσιστικά σχόλια, όπως «πίθηκοι» κι «αράπηδες».
Το φιτίλι δεν άργησε να ανάψει: κάθε βράδυ πυρπολούνται αυτοκίνητα, νεαροί επιτίθενται με πέτρες εναντίον αστυνομικών και προκαλούν ζημιές σε κτίρια. Δύο σχολεία κι ένα σστυνομικό τμήμα υπέστησαν εκτεταμένες ζημιές την Πέμπτη, ενώ την Τρίτη, ένα αστυνομικό τμήμα στην περιοχή Γιάκομπσμπεργκ στα βορειοδυτικά της πόλης δέχθηκε επίθεση, δύο σχολεία υπέστησαν ζημιές και ένα κέντρο τέχνης πυρπολήθηκε.
Επίσης, τα όσα διαδραματίζονται κάθε βράδυ στα φτωχά προάστια της σουηδικής πρωτεύουσας, εκτός από το ότι είναι εκτός ελέγχου, μοιάζουν και με εκείνα που είχαν διαδραματιστεί στο Λονδίνο το 2011 και το Παρίσι το 2005 – ξεσπάσματα νέων ανθρώπων που οφείλονται στην απομόνωση, την αμέλεια και τη φτώχεια.
Πρόκειται για τη σκοτεινή πλευρά του σουηδικού μοντέλου, αυτή που καταγράφει ποσοστό ανεργίας 16% για εκείνους που γεννήθηκαν εκτός Σουηδίας και που αποτελούν το 15% του πληθυσμού της χώρας. Η εικόνα γίνεται εφιαλτικότερη στα προάστια. Σύμφωνα με στοιχεία της Σουηδικής Υπηρεσίας Απασχόλησης, το 20% των νέων του Χούσμπι δεν είχε δουλειά για όλο το 2010, ενώ στην πλειονότητά τους οι μετανάστες, ακόμα και δεύτερης γενιάς, δουλεύουν σε χειρωνακτικές δουλειές ή, όπως εύστοχα το έθεσε Ασιάτης διπλωμάτης στη χώρα, «το μόνο που φαίνεται να κάνουν είναι να πουλάνε χοτ ντογκ».
Επίσης, ένα στα πέντε παιδιά αυτών των προαστίων, ηλικίας 12-15, δεν πηγαίνει σχολείο.
Η συζήτηση εστιάζεται λοιπόν στους λόγους της «παραμόρφωσης» του σουηδικού μοντέλου. Σε μεγάλο βαθμό αποδίδεται στο γεγονός ότι τα τελευταία επτά χρόνια, η κεντροδεξιά κυβέρνηση με πρωθυπουργό τον Φρέντρικ Ράινφελντ μείωσε τη φορολογία αλλά και τα κοινωνικά επιδόματα. Το αποτέλεσμα ήταν ναι μεν η σουηδική οικονομία να έχει μεγαλύτερους ρυθμούς ανάπτυξης απ’ αυτούς στην υπόλοιπη Ευρώπη, προκλήθηκε δε απότομη αύξηση των ανισοτήτων.
Αν και το μέσο βιοτικό επίπεδο παραμένει ένα από τα υψηλότερα στην Ευρώπη, η Σουηδία έχει τη μεγαλύτερη ανισότητα μεταξύ των κρατών-μελών του ΟΟΣΑ.«Βλέπουμε μια κοινωνία όπου αυξάνεται το οικονομικό και κοινωνικό χάσμα διαρκώς» δήλωσε εκπρόσωπος της οργάνωσης Megafonen, που ασχολείται με τις κοινωνικές αλλαγές στα προάστια.
Αλλά και η υπουργός Δικαιοσύνης Μπεατρίς Ασκ, με δηλώσεις της παραδέχτηκε ότι, αφότου η χώρα εγκατέλειψε το «σουηδικό μοντέλο» και τις παροχές προς τους πολίτες, αυξήθηκαν κατακόρυφα οι ανισότητες. «Κατανοώ γιατί ορισμένοι άνθρωποι αισθάνονται ανησυχία και θυμό – ο κοινωνικός αποκλεισμός είναι πλέον μια σοβαρή αιτία για πολλά προβλήματα», ανέφερε.
Πυρά από τα… άκρα δεξιά όμως εξαπέλυσε και ο Μαρκ Αμπραμσον, πρόεδρος του αντιμεταναστευτικού κόμματος «Σουηδοί Δημοκράτες», το οποίο έχει σκαρφαλώσει στην τρίτη θέση στην πρόθεση ψήφου για τις εκλογές του 2014. «Τα περιστατικά αυτά είναι η συνέπεια των πολυπολιτισμικών πολιτικών που υιοθέτησε η Σουηδία στα ’80 και δεν τα βλέπουμε μόνο εδώ αλλά και σ’ όλη την Ευρώπη, και νομίζω πως θα δούμε περισσότερα και πιο βίαια, αν δεν αλλάξουμε πολιτική», τόνισε.
Φόβοι για γενίκευση των ταραχών
Αναβρασμός αλλά και φόβος επικρατεί και στο Λονδίνο, μετά την αποτρόπαια δολοφονία του στρατιώτη Λι Ρίγκμπι σε δρόμο του Γούλγουιτς, με δράστες δύο Βρετανούς, νιγηριανής καταγωγής, οι οποίοι αμφότεροι είχαν απασχολήσει τις υπηρεσίες ασφαλείας για τις σχέσεις τους με φανατικούς ισλαμιστές.
Ωρες μετά τη δολοφονία, μέλη της ακροδεξιάς βρετανικής οργάνωσης English Defence League κυκλοφόρησαν στο Διαδίκτυο έκκληση για «αυθόρμητη» πορεία, την οποία και πραγματοποίησαν 100 μέλη της που ενεπλάκησαν σε συγκρούσεις με την αστυνομία. Πέταξαν μπουκάλια κατά τη διάρκεια του «κυνηγητού» με την αστυνομία, φώναξαν συνθήματα εναντίον των μουσουλμάνων, ενώ καταγράφηκαν δύο επιθέσεις σε τζαμιά του νοτιοανατολικού Λονδίνου.
Ο ηγέτης τους Τόμι Ρόμπινσον δήλωσε: «Αρκετά πλέον. Εχουμε αδύναμους ηγέτες, αδύναμη αστυνομία. Οι ηγέτες μας, η αστυνομία αγνοούν αυτό το θέμα. Το ζήτημα είναι το πολιτικό Ισλάμ. Είναι το πολιτικό Ισλάμ που εξαπλώνεται σε όλη αυτή τη χώρα. Κόβουν τα κεφάλια των στρατιωτών μας, αυτό είναι το Ισλάμ», είπε.
Τα πνεύματα όμως είναι οξυμένα και αλλού: Ενας 43χρονος στο Εσεξ τέθηκε υπό κράτηση ως ύποπτος για απόπειρα εμπρησμού σε τζαμί, ενώ άλλος ένας άνδρας στο Κεντ τέθηκε υπό κράτηση ως ύποπτος για υλικές ζημιές σε τζαμί στο Γκίλιγχαμ.
