Η τουρκική κυβέρνηση σχεδιάζει συνταγματικές μεταρρυθμίσεις σχετικά με τη λειτουργία του στρατού. Με τον τρόπο αυτό στοχεύει στην παρεμπόδιση πραξικοπημάτων στο μέλλον. Επικριτές όμως επισημαίνουν άλλους στόχους.
Από το 1960 έχουν γίνει στην Τουρκία τέσσερα στρατιωτικά πραξικοπήματα. Τελευταία φορά επιχειρήθηκε το 2007 με στόχο να ανατραπεί ο σημερινός πρωθυπουργός Ταγίπ Εντογάν. Τώρα o ίδιος επιδιώκει να αλλάξει το άρθρο 35 του τουρκικού Συντάγματος που αφορά στη λειτουργία των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων.
Μέσω της αναθεώρησης αυτής οι τουρκικές ένοπλες δυνάμεις θα είναι υπεύθυνες μόνο για την αντιμετώπιση «των απειλών από το εξωτερικό». Με τον τρόπο αυτό θα εκλείπει η δυνατότητα που έχει μέχρι σήμερα ο τουρκικός στρατός να αναμειγνύεται στις εσωτερικές υποθέσεις.
Από το 1934 ο ρόλος του τουρκικού στρατού είναι να προστατεύει την «τουρκική δημοκρατία». Μέχρι σήμερα ο στρατός θεωρούσε συνταγματική υποχρέωσή του να προστατεύει τη χώρα, όχι μόνο από τους εξωτερικούς εχθρούς αλλά και από τους εσωτερικούς, ενώ ταυτόχρονα θεωρούσε τον εαυτό του ως θεματοφύλακα του Κεμαλισμού.
Με τον τρόπο αυτό το πραξικόπημα του στρατηγού Κενάν Εβρέν το 1980 έβαλε τέρμα στις εμφυλιοπολεμικές συρράξεις μεταξύ δεξιών και αριστερών. Η βοήθεια του στρατού χαιρετίστηκε από πολλούς, αλλά στη συνέχεια φάνηκε τι πραγματικά είχε γίνει: 650.000 συλλήψεις, 50 εκτελέσεις, 171 βασανιστήρια. Χιλιάδες εγκατέλειψαν τη χώρα και τράπηκαν σε φυγή.
Δεν είναι όλα τόσο αθώα…
Ο πρύτανης της Νομικής Σχολής στην Κωσταντινούπολη Αντεμ Σεζίρ υποστηρίζει, μιλώντας στην Deutsche Welle, πως οι πραξικοπηματίες έσπερναν το μίσος ενάντια στις εκλεγμένες κυβερνήσεις, ωστόσο είχαν συμμάχους και συνεργάζονταν με την εκάστοτε ελίτ. Συχνά το λεγόμενο βαθύ τουρκικό κράτος οργάνωνε αυτές τις εκστρατείες μίσους μεταξύ διαφορετικών πολιτικών ομάδων. «Η πλειονότητα έπρεπε να σκεφθεί πως η χώρα βρισκόταν σε κίνδυνο και τώρα θα έρθει να μας σώσει ο στρατός» λέει ο Τούρκος νομικός.
Ο Λαμί Μπερντάν Τοκουζλού, συνταγματολόγος στο Πανεπιστήμιο του Μπιλγκί πιστεύει πως «το άρθρο 35 δεν δικαιολογούσε κανενός είδους πραξικόπημα. Η στρατιωτική κατάληψη της εξουσίας αποτελεί μία ούτως ή άλλως εκτός νόμου κατάσταση».
O Αντέμ Σεζίρ επισημαίνει πως το άρθρο 35 «δεν λέει πως κανείς μπορεί να διενεργήσει πραξικόπημα. Το χρησιμοποιούσαν όμως συχνά οι πραξικοποιηματίες ως δικαιολογία. Η κατάργηση του άρθρου έχει λοιπόν συμβολικό χαρακτήρα», πιστεύει ο Τούρκος νομικός.
Παράλληλα ο Λαμί Μπερντάν Τοκουζλού πιστεύει πως η αλλαγή του άρθρου 35 κρύβει άλλες αιτίες. Ο λόγος είναι ίσως οι τελευταίες διαδηλώσεις. Πολλοί στρατιωτικοί βοηθούσαν τους διαδηλωτές, μοιράζοντάς τους στους δρόμους αντιασφυξιογόνες μάσκες. Εάν συνεχιζόταν αυτή η κατάσταση «τότε αυτό θα ήταν εφιάλτης για την κυβέρνηση» επισημαίνει ο Τούρκος συνταγματολόγος.
