Το δόγμα του ιδρυτή, Ελευθέριου Μουζάκη, η επανάκαμψη και το «κέντημα» του σχεδίου για την επόμενη μέρα
Ήταν Ιούνιος του 1944 και, στην κατεχόμενη ακόμα Ελλάδα, κυκλοφορούσε μια διαφορετική από τις άλλες, διαφημιστική καρτολίνα. Απεικόνιζε τον Χίτλερ και τον Μουσολίνι δεμένους σε μια καρέκλα, με τον Ιταλό δικτάτορα να λέει στον Γερμανό: «Μπορεί Φύρερ μου, να έχεις σπάσει γραμμές και οχυρά. Αλλά την κλωστή Πεταλούδας που μας έχουν δέσει, δεν πρόκειται να την σπάσεις ποτέ».
Το κείμενο, είχε γράψει ο ίδιος ο ιδρυτής της, νεόκοπης, ακόμα, εταιρίας κλωστών Πεταλούδα, Ελευθέριος Μουζάκης. Ο -βασανισμένος- Σμυρνιός, θα διέφευγε της σύλληψης και τα επόμενα χρόνια θα μεγαλουργούσε, δημιουργώντας μια εταιρία – «κόσμημα» για το ελληνικό επιχειρείν και αφήνοντας σπουδαία παρακαταθήκη για το μέλλον.
Σήμερα, 13 χρόνια μετά από τον θάνατο του επιχειρηματία που έγινε γνωστός ως ο «πατέρας της κλωστοϋφαντουργίας» στη χώρα και «ο πιο έντιμος Έλληνας φορολογούμενος επιχειρηματίας» (αφού το ’70 δήλωνε προσωπικό εισόδημα 30 εκατ. δρχ, όταν ο τότε πρόεδρος των βιομηχάνων δήλωνε μόλις… 1) η παρακαταθήκη αυτή διαφυλάσσεται. Το «τιμόνι» της εταιρίας κρατούν γερά οι κληρονόμοι του, η σύζυγός του, Ελευθερία και οι τέσσερις κόρες του Παρασκευή, Στυλιανή, Mαρία- Διονυσία και Kατερίνα, οι οποίες κατέχουν, βάσει της διαθήκης του Mουζάκη, περίπου το 80% του μετοχικού κεφαλαίου.
Με τον Μουζάκη να λέει, προ του θανάτου του, ότι «η εταιρία έχει αξιόλογα στελέχη να τη διοικούν και θα συνεχίσουν να το κάνουν και μετά από εμένα». Bάσει της διαθήκης του, ένα 15% είχε «μοιραστεί» σε έξι στελέχη που ουσιαστικά αποτελούσαν την «ψυχή» της διοίκησης για πολλά χρόνια, μεταξύ αυτών και ο ανιψιός του ιδρυτή, Nίκος Σαράφης και οι κληρονόμοι της αδελφής του εκλιπόντος Eλένης Mουζάκη- Mπουρίτσα. Όμως, στη θύελλα που ξέσπασε, μέσα στην κρίση για τον κλάδο της κλωστοϋφαντουργίας και όχι μόνο, πολλοί ήταν αυτοί που θεώρησαν πως η θρυλική βιομηχανία δεν θα τα κατάφερνε. Όμως, για μια ακόμα φορά, η κλωστή Πεταλούδας, αποδείχθηκε πολύ σκληρή για να σπάσει. Ως «ατσάλινη κλωστή» τη διαφήμιζαν και έτσι έμεινε…
Η… μόδα
Εάν, πάντως, το καλοσκεφτεί κανείς, θα δει ότι η εταιρία που ίδρυσε ο Ελευθέριος Μουζάκης, επιβίωσε στην πάροδο των δεκαετιών, πετυχαίνοντας να δημιουργεί trends. Κυρίως μέσα από διαφημιστικά σποτ και πρωτοποριακές ιδέες που εφάρμοσε, γράφοντας, κυριολεκτικά ιστορία. Γιατί, όσο «κατάπινε» τους ανταγωνιστές του, (εξαγόρασε περισσότερους από 20 μέσα σε λίγα χρόνια!), έδινε βάρος στον ποιοτικό έλεγχο, προμοτάροντάς τον με διαφημίσεις περί «ατσάλινων κλωστών» και έδινε… μαθήματα μάρκετινγκ. Ήταν η πρώτη εταιρία που, δεκαετίες πριν τους άλλους, εφάρμοσε το «στα δύο, ένα ακόμα δώρο», έγινε ο πρώτος αποκλειστικός ραδιοφωνικός χορηγός στην Ελλάδα (το 1950) στο τότε ΕΙΡ, με τον Όμηρο Αθηναίο να «επιστρατεύει» τον τότε νεαρό Κώστα Χατζηχρήστο να πει το θρυλικό «Αμ πώς!» του βλάχου «Θύμιου» και πολλά ακόμα.
«Οι διαφημίσεις πρέπει να έχουν ένα μήνυμα», έλεγε ο Ελευθέριος Μουζάκης και η σύζυγός του, δεν το ξέχασε ποτέ αυτό. Έτσι, τώρα, επιλέγει και αυτή να καινοτομήσει, διαφημίζοντας την εταιρία με έναν εντελώς «αντισυμβατικό» τρόπο. Ήδη, «τρέχει» ένας διαγωνισμός, στα πλαίσια ενός «Φεστιβάλ Κεντήματος», τον οποίο διοργανώνει η «Πεταλούδα».
Η ιδέα της Ελευθερίας Μουζάκη ήταν να δοθούν κίνητρα στις Ελληνίδες να επιστρέψουν στο κέντημα και την χειροτεχνία (μια τάση που ήδη κάνει «boom» στη δυτική Ευρώπη και σε χώρες όπως η Γαλλία) -που είναι άλλωστε και το αντικείμενο της εταιρίας της, προωθώντας, παράλληλα τα προϊόντα της. Έτσι, διοργάνωσε αυτό τον διαγωνισμό, στον οποίο οι συμμετέχουσες πρέπει να δημιουργήσουν, ως τον Αύγουστο, κεντήματα με θέμα την πεταλούδα -παραπέμποντας εύστοχα στο όνομα της εταιρίας- για να διεκδικήσουν ακριβά δώρα, μεταξύ των οποίων ταξίδια στο εξωτερικό, χρυσές, συλλεκτικές κασετίνες και πολλά ακόμα, αλλά και να μπουν στο «hall of fame», σε ένα συλλεκτικό λεύκωμα το οποίο θα ετοιμάσει η εταιρία.
Η «μαθήτρια» ελευθερία
Την ίδια ώρα, τα νεότερα μέλη της οικογένειας, παίρνοντας όλο και περισσότερες ευθύνες στην επιχείρηση, ωθούσαν και ωθούν προς τη φυσική πορεία, δηλαδή τον εκσυγχρονισμό. Όμως, η ισχυρή κυρία της «Πεταλούδα», η Ελευθερία Μουζάκη, ως «μαθήτρια» του Ελευθέριου Μουζάκη, μετά από μια ζωή στο πλευρό του και στην επιχείρηση -στην οποία υπηρετούσε ως αντιπρόεδρος- ακολουθεί τον σίγουρο, τον ασφαλή δρόμο. Επενδύσεις με «ρέγουλα», πώληση ή ενοικίαση ακινήτων που δεν ήταν απαραίτητα και γενικότερα κινήσεις που επιτρέπουν στην εταιρία να διατηρήσει στο ταμείο της την ενισχυμένη ρευστότητα και να περιορίσει στο απολύτως αναγκαίο την έκθεση στις τράπεζες.
Δεν είναι τυχαίο άλλωστε, ότι η Ελευθερία Μουζάκη ακούγεται να περιγράφει την επόμενη μέρα για την «Πεταλούδα», με λόγια που θυμίζουν πολύ αυτά του αείμνηστου συζύγου της. «Ο ανταγωνισμός από τις χώρες χαμηλού κόστους είναι σκληρός», λέει σε κύκλους προσκείμενους στην εταιρία, «πολλές φορές και άνισος, και εμείς αγωνιζόμαστε για το καλύτερο, χωρίς το κράτος να βοηθά ούτε εμάς, ούτε τη βιομηχανία γενικότερα».
Και, κάπως έτσι, σίγουρα, ο Ελευθέριος Μουζάκης, ο οποίος έκανε την πρώτη του συναλλαγή στα 3 του χρόνια, ανταλλάζοντας τα παπούτσια του για καραμέλες, συνήθιζε να λέει ότι «τέχνη δεν είναι μόνο να δημιουργείς εσύ, αλλά να δημιουργείς και άλλους, όπως τα στελέχη που σε περιβάλλουν», θα κοιτάζει υπερήφανος την εταιρία του, από εκεί ψηλά, να διοικείται με τρόπο που, εν μέσω κρίσης εξελίχθηκε σε… case study για εισηγμένες και μη. Με ένα fast forward στο 2019, μπορούμε να δούμε το γιατί.
Βάζοντας στην «άκρη» τον μηδενισμό, σχεδόν των τραπεζικών υποχρεώσεων, όπως άλλωστε είχε προνοήσει μέσω της διαθήκης του ο Ελευθέριος Μουζάκης (σήμερα ο δανεισμός κινείται περίπου στις 200 χιλιάδες ευρώ) που έφερε περικοπή των χρεωστικών τόκων, αλλά και ρευστότητα, το «κλειδί», ήταν οι εξαγωγές, οι οποίες είχαν καταβαραθρωθεί στο παρελθόν. Το 2018, στελέχη της εταιρίας υπολογίζουν ότι οι εξαγωγές έτρεξαν με ρυθμό που ξεπέρασε το 20%, καταγράφοντας άνοδο και στις εγχώριες πωλήσεις.
Δικαιολογημένα, από την άλλη, η Ελευθερία Μουζάκη, δηλώνει, με (παλιότερη) επιστολή της προς τους μετόχους, αισιοδοξία για το μέλλον της εταιρίας, όταν αναμένει κερδοφόρα αποτελέσματα το 2018, έναντι ζημίας 312 χιλ. ευρώ το 2017.
Πώς το πέτυχε όμως αυτό; Πέρα από τη δραστηριοποίηση και σε άλλους τομείς, όπως τα faux bijaux, μέσω της συνεργασίας με την αμερικανική Cousin (ένας από τους μεγαλύτερους κατασκευαστές faux bijaux στον πλανήτη) και με τη γαλλική DMC, τις γερμανικές GάTERMANN και MADEIRA, και την ισραηλινή IPC, υπάρχουν και άλλα «κλειδιά».
Ένα από αυτά, είναι η μετατροπή περιουσιακών στοιχείων τα οποία θα αποτελούσαν «βραχνά», σε… μηχανές παραγωγής κέρδους. Ο λόγος για τα ακίνητα. Η Πεταλούδα έχει νοικιάσει το σύνολο της ακίνητης περιουσίας του ομίλου που δεν ιδιοχρησιμοποιείται, όπως τα εκκοκκιστήρια και τους χώρους των δύο ακινήτων επί της οδού Προόδου στο Αιγάλεω, με αποτέλεσμα η εταιρία να εισπράττει σε δωδεκάμηνη βάση ενοίκια ύψους 1,7 εκατ. ευρώ.
«Όπλο» τα καρτούν!
Για την επόμενη μέρα, οι κληρονόμοι του Μουζάκη, συνεχίζουν με τον τρόπο που ο ιδρυτής της εταιρίας θα ενέκρινε. Διακριτικές και μακριά από τα κοσμικά φλας όσο λίγοι επιχειρηματίες, οι κόρες του Μουζάκη είναι ο ορισμός του low profile, χωρίς αυτό όμως να σημαίνει ότι είναι αδρανείς «πίσω από τα φώτα». Το αντίθετο. Έχουν ήδη αρχίσει να υλοποιούν επενδύσεις εκσυγχρονισμού, ώστε να «κλειδώσουν» το ότι η εταιρία θα είναι κερδοφόρα, ανεξάρτητα από την είσπραξη των ενοικίων.
Ναι, αρκετές φορές χρησιμοποίησαν το καταπίστευμα που άφησε ο Ελ. Μουζάκης ως άτοκο δάνειο για την αξιοποίησή του σε περίπτωση που ο όμιλος αντιμετώπιζε ταμειακές δυσχέρειες και για την αποπληρωμή υποχρεώσεών του και η εισηγμένη φαίνεται ότι έχει υποχρέωση αποπληρωμής του προς αυτές το 2021. Xρονιά την οποία ο ιδρυτής είχε καταδείξει ως αυτή («ευχή και όχι υποχρέωση», έγραφε) μετά από την οποία θα μπορούσαν να πουλήσουν τις μετοχές τους. Με καμία από τις πέντες μετόχους -και τους υπόλοιπους- να μη φαίνεται διατεθειμένη να πουλήσει τις μετοχές της και μετά το 2021, διατηρώντας την επιχείρηση στα χέρια της οικογένειας, ετοιμάζουν τα επόμενα βήματα. Ποια θα είναι αυτά;
Αφενός, η οικογένεια θέλει να τονώσει την κίνηση στην ελληνική αγορά, εκμεταλλευόμενη το ισχυρό brand name που έχει. Αφετέρου, το βάρος δίνεται στις ξένες αγορές, όπου, μέσω θυγατρικών της, η Πεταλούδα έχει «ανοίξει τη φτερά της». Εν πρώτοις, με την θυγατρική (65,2%) Macoplex, η οποία παράγει ρούχα, συνεργαζόμενη με γνωστούς οίκους του εξωτερικού (Sweatshirts, T-Shirts, Polo, Piquet, κλπ.) και διαθέτει τη δική της φίρμα στην ιταλική αγορά, τη Sei Unica.
Έπειτα, με την «Ήλιος» (50%), η οποία μπορεί να έγινε γωνστή με το σλόγκαν «Απ’ έξω εμφάνιση και από μέσα άνεση» για τα εσώρουχα και τις πυτζάμες της, όμως τώρα, έχει ένα ισχυρό όπλο που τονώνει τις πωλήσεις της στο εξωτερικό: Τα προϊόντα under license με κεντρικούς ήρωες καρτούν όπως οι Scooby Doo, Ben 10, Hanna Montana, Fairies, Total Spice, Handy Manny, Toy Story, Tron, Lion King, Winx κ.α. Άλλο ισχυρό οπλο στο χαρτοφυλάκιο της Πεταλούδας, είναι η Robert Matra (50%), η οποία μεταξύ άλλων εμπορεύεται τα γνωστά καλσόν Madison, μαγιό, jumbers, slippers, beachwear και εποχιακά είδη ρουχισμού.
TO ACADEMY GARDENS, H BLACKROCK KAI H HINES
Tο παλιό εργοστάσιο που… στοίχειωσε
Είναι τέλη της δεκαετίας του ’70 και, στο εργοστάσιο της «Πεταλούδας», στο Περιστέρι, όλοι συζητάνε για μια νεαρή κορδελιάστρα. Είναι η Αγγελικούλα, παιδί μιας φτωχής οικογένειας που δουλεύει εκεί τα πρωινά και τα βράδια, τραγουδάει σε ένα νυχτερινό κέντρο. Μέχρι να αλλάξει το όνομά της σε Άντζελα Δημητρίου (από Αγγελική Κιουρτσάκη) και μέχρι να γίνει πρώτο όνομα της νύχτας, μέχρι να «βγει από το κουκούλι» και να μεταλλαχτεί σε «Λαίδη» του ελληνικού τραγουδιού, θα συνεχίσει να δουλεύει στην «Πεταλούδα».
Fast forward στα Χριστούγεννα του 2007. Τότε, η διοίκηση της τρίτης μεγαλύτερης κλωστοϋφαντουργίας της Ευρώπης, της «Πεταλούδας», πασχίζει να βρει τα «πατήματά» της, μετά από τον θάνατο του ιδρυτή της, Ελευθέριου Μουζάκη. Μια από τις πρώτες αποφάσεις που παίρνει, προκειμένου να εξυπηρετήσει την αγωνία που φαίνεται πως είχε και ο ίδιος ο Μουζάκης για εύρυθμη λειτουργία της εταιρίας, είναι η πώληση του ενός από τα τρία εργοστάσιά της- ένα από αυτά στα οποία δούλεψε κάποτε και η «Λαίδη». Αυτό, της Κηφισού 60 και Ηρούς, στην Ακαδημία Πλάτωνος.
Συζητήσεις με ξένους επενδυτές έγιναν και τελικά, αγοραστής βρέθηκε. Ήταν η εταιρία Artume, μέσω της οποίας η BlackRock αποκτούσε το ακίνητο, έκτασης 15,5 στρεμμάτων (και στεγασμένης επιφάνειας 20.000 τ.μ.), για να βάλει μπρος ένα μεγαλόπνοο σχέδιο, αυτό της δημιουργίας του θηριώδους mall Academy Gardens. Η εταιρία του Μουζάκη μετέφερε το φινιριστίριο και τις αποθήκες που στέγαζε εκεί και πήρε από την Artume ποσό που ανερχόταν σε 37 εκατ. ευρώ, μηδενίζοντας έτσι τον τραπεζικό της δανεισμό (τότε ανέρχονταν σε 20 εκατ. ευρώ) και επενδύοντας τα υπόλοιπα στην ενίσχυση των θυγατρικών της.
Στην πορεία, θα αποδεικνυόταν ότι επρόκειτο για μια σπουδαία επιχειρηματική κίνηση. Το σχέδιο της BlackRock για το Academy Gardens που θα είχε εμβαδό 53.000 τ.μ. σε μια έκταση 20 στρεμμάτων (αγοράστηκε και όμορο οικόπεδο) έπεσε επάνω σε σφοδρές αντιδράσεις και την… αθάνατη ελληνική γραφειοκρατία, πέρασε από χίλια κύματα για να πάρει τις αδειοδοτήσεις και τελικά, ναυάγησε.
Με, μάλλον συνοπτικές διαδικασίες, η εταιρία που δαπάνησε περισσότερα από 140 εκατομμύρια ευρώ (για την αγορά του, για φόρους, σχέδια, μελέτες κλπ) εγκατέλειψε το μεγαλόπνοο project και το μεταπώλησε σε τιμή ευκαιρίας στη Hines (η οποία σκοπεύει να δημιουργήσει πολυκατάστημα εκεί). Υπερβολική η φράση; Όχι, αν σκεφτεί κανείς ότι το ακίνητο ήταν εγγεγραμμένο στα βιβλία της Artume, του οχήματος μέσω του οποίου έτρεχε η επένδυση στην Ελλάδα με αξία 40 εκατομμυρίων ευρώ και μεταβιβάστηκε έναντι 7 εκατομμυρίων!
TI ΘA KANOYN OI ΠENTE KΛHPONOMOI TOY EΠIXEIPHMATIA ME THN OΦEIΛH
Tο ορόσημο του 2021, τα 20 εκατ. ευρώ καιτα ερωτήματα
«Σε περίπτωση κατά την οποία κάποια από τις επιχειρήσεις μου αντιμετωπίσει πρόβλημα εκπλήρωσης υποχρεώσεών της σε τράπεζες, ιδίως μάλιστα για αυτές που έχω παράσχει προσωπική εγγύηση, να διατίθεται το απαιτούμενο ποσό, από τα μετρητά μου χρήματα ισομερώς από τα μερίδια των θυγατέρων και της συζύγου μου, προς αντιμετώπιση του προβλήματος. Kαι αυτό διότι οι τράπεζες πάντοτε με τίμησαν, αρκούμενες και μόνο στην υπογραφή μου για την παροχή δανείων στις επιχειρήσεις μου».
Aυτό έγραφε ο Eλευθέριος Mουζάκης στη διαθήκη του και, όπως μπορεί να διαπιστώσει κανείς από την πορεία της εταιρίας, έγινε σεβαστό. Όπως σεβαστή έγινε και η επιθυμία του το συντριπτικό ποσοστό των μετοχών της εταιρίας να μείνει «κλειδωμένο» στα χέρια των πέντε κληρονόμων του, της συζύγου και των τεσσάρων θυγατέρων του (κατέχουν από ποσοστό περίπου 17% έκαστη) ως το 2021.
Mε τα χρόνια να περνάνε και με την εταιρία να μην έχει τραπεζικό δανεισμό, η Πεταλούδα πλησιάζει στο έτος- «ορόσημο» του 2021 με μια σημαντική υποχρέωση.
Έχοντας χρησιμοποιήσει το καταπίστευμα του αείμνηστου ιδρυτή της, η εισηγμένη εμφανίζει οφειλή που φτάνει τα 20,7 εκατ. ευρώ, ποσό που θα είναι απαιτητό από τους κληρονόμους στο τέλος του έτους 2021. Eίναι το ίδιο διάστημα που οι κληρονόμοι θα απελευθερωθούν από την υποχρέωση διακράτησης των μετοχών τους.
Tο ερώτημα που απασχολεί ήδη, λοιπόν, τους μετόχους της εισηγμένης είναι το τι σχεδιάζουν οι κληρονόμοι να κάνουν. Ίσως να είναι νωρίς για να απαντηθεί αυτό, όμως στην αγορά «ακούγονται» σενάρια ως προς το πιθανότερο που θα συμβεί.
Aφού και οι πέντε δείχνουν πως δεν έχουν καμία διάθεση να διαθέσουν τις μετοχές τους και, ουσιαστικά, να μεταβιβάσουν την εταιρία σε «ξένα χέρια», πιθανότατα θα βρουν έναν τρόπο να απεγγραφεί το ποσό από τις λογιστικές υποχρεώσεις της εταιρίας, ιδιαίτερα όσο αυτή θα συνεχίζει την ανάκαμψη. Ένας τρόπος για να γίνει αυτό, θα είναι η φυσική εξόφληση της υποχρέωσης από την εταιρία προς τους μετόχους, με την ρευστοποίηση μέρους της ακίνητης περιουσίας, η οποία ωστόσο προς στιγμήν χρησιμοποιείται ως παραγωγικές εγκαταστάσεις, ή είναι μισθωμένη και αποφέρει κέρδη, επενδυτικά. Oπότε, εάν δεν ακολουθηθεί αυτός ο «δρόμος», το πιθανότερο είναι οι πέντε κληρονόμοι του Eλευθέριου Mουζάκη, να κεφαλαιοποιήσουν το ποσό μέσα από μια AMK εξαλείφοντας την υποχρέωση και αυξάνοντας περαιτέρων το ποσοστό συμμετοχής τους στην Πεταλούδα.
ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
