Η κρίση της ευρωζώνης ξεκίνησε στην Ελλάδα και δεν θα λήξει μέχρις ότου εξαλειφθούν οι αμφιβολίες για τις προοπτικές της Ελλάδας. Το ότι αυτό απέχει ακόμα, κατέστη σαφές στην τελευταία επιθεώρηση του ελληνικού προγράμματος διάσωσης – την πιο μακροχρόνια και δυσκολότερη μέχρι σήμερα. Μετά από επτά μήνες παζαρέματος, η τρόικα κατέληξε την τελευταία εβδομάδα σε συμφωνία η οποία θα πρέπει να επισημοποιηθεί από τους υπουργούς Οικονομικών της ΕΕ τον επόμενο μήνα. Η συμφωνία αυτή ανοίγει τον δρόμο για την εκταμίευση 8 δισ. ευρώ που απαιτούνται για την αποπληρωμή ομολόγων που λήγουν.
Όμως, το εντυπωσιακό χαρακτηριστικό της συμφωνίας αυτής ήταν η έκταση με την οποία η Αθήνα κατάφερε να περάσει ‘το δικό της’ σε ζητήματα ζωτικής σημασίας, που σχετίζονται με τον προϋπολογισμό, την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών και τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις. Αυτό αποτελεί ένδειξη του πόσο η ανάκαμψη της οικονομίας, η αισιοδοξία των αγορών και η αυξανόμενη εμπιστοσύνη στον πρωθυπουργό Αντώνη Σαμαρά, έχουν αλλάξει τους όρους του «παιχνιδιού».
Οι βελτιούμενες προοπτικές της οικονομίας σίγουρα έδωσαν στον κ. Σαμαρά το «πάνω χέρι» στις διαπραγματεύσεις για τον προϋπολογισμό. Στην έναρξη της επιθεώρησης της προόδου του προγράμματος στήριξης, το ΔΝΤ επέμεινε πως η Ελλάδα είχε να αντιμετωπίσει ένα σημαντικό έλλειμμα το 2013 και απαιτούσε περαιτέρω δημοσιονομική σύσφιξη. Η Αθήνα επέμεινε στις πιο αισιόδοξες προβλέψεις της, αρνούμενη να ενεργήσει με τρόπο που θα παρέτεινε την ύφεση. Αυτή η απόφαση αποδείχθηκε σωστή όταν τα στοιχεία της Ελληνικής κυβέρνησης έδειξαν ότι η χώρα πέτυχε πλεόνασμα προ τόκων 1,1% το 2013.
Φέτος, η ελληνική οικονομία είναι πιθανό να «τρέξει» με ρυθμό 1,1%, όπως εκτιμά η Alpha Bank. Ο δείκτης μεταποίησης PMI βρίσκεται σε επεκτατική περιοχή και η καταναλωτική εμπιστοσύνη έχει «γυρίσει» σε θετικό πεδίο. Οι πωλήσεις οχημάτων αυξάνονται και η τουριστική βιομηχανία φαίνεται να οδεύει προς μια ακόμα χρονιά-ρεκόρ. Το χρήμα αρχίζει και πάλι να ρέει προς την Ελλάδα, με δέλεαρ την παγκόσμια ζήτηση για αποδόσεις: το Χρηματιστήριο Αθηνών κατέγραψε άνοδο 35% το 2013, εμφανίζοντας μια από τις καλύτερες επιδόσεις στον κόσμο. Οι αποδόσεις των ελληνικών 10ετών ομολόγων έχουν υποχωρήσει στο 6,84%. Η Τράπεζα Πειραιώς προχώρησε την περασμένη εβδομάδα σε έκδοση 3ετών ομολόγων ύψους 500 εκατ. ευρώ με επιτόκιο 4,5%.
Εν τω μεταξύ, ένα εκτιμώμενο χρηματοδοτικό κενό ύψους 4 δισ. ευρώ το 2014 – το οποίο έχει προκύψει λόγω της αποτυχίας της ευρωζώνης να δώσει πίσω στην Ελλάδα, όπως είχε υποσχεθεί, κέρδη που είχε αποκομίσει η ΕΚΤ από τη διακράτηση ελληνικών ομολόγων- συρρικνώνεται ταχύτατα, χάρη στην αποπληρωμή της κρατικής βοήθειας που είχαν λάβει οι τράπεζες. Η Αθήνα μιλά ακόμα και για έκδοση ομολόγων, αυξάνοντας τις πιθανότητες να μην χρειαστεί τρίτο πακέτο διάσωσης.
Αυτή η βελτιούμενη προοπτική έγειρε την ζυγαριά στις διαπραγματεύσεις με την τρόικα αναφορικά με το ύψος της απαιτούμενης ανακεφαλαιοποίησης του τραπεζικού συστήματος. Η Τράπεζα της Ελλάδος πραγματοποίησε stress tests με την βοήθεια της BlackRock και της Rothschild, τα οποία κατέληξαν ότι οι μεγαλύτερες τράπεζες της Ελλάδας χρειάζονται συνολικά επιπλέον κεφάλαια ύψους 6,4 δισ. δολαρίων προκειμένου να καλύψουν τις αναμενόμενες μελλοντικές ζημιές. Η τρόικα θεώρησε πως το ποσό αυτό είναι υπερβολικά χαμηλό, με το ΔΝΤ ιδιαίτερα να πιέζει για πολύ μεγαλύτερο ποσό.
Το πώς το ΔΝΤ έφτασε σε αυτά τα στοιχεία παραμένει μυστήριο για την ελληνική κυβέρνηση, την κεντρική τράπεζα και τους συμβούλους της. Όμως έγινε συμβιβασμός και η διαδικασία προχώρησε με βάση τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος. Ως αντάλλαγμα, η Αθήνα συμφώνησε ότι οποιοδήποτε ποσό από τα υπόλοιπα 11 δισ. ευρώ από τα χρήματα διάσωσης που προς το παρόν έχουν «μπει στην άκρη» για τις ανακεφαλαιοποιήσεις τραπεζών, το οποίο δεν χρειάζεται άμεσα, θα συνεχίσει να είναι διαθέσιμο προκειμένου να καλυφθούν όποια περαιτέρω κενά εντοπίσει η ΕΚΤ όταν διεξάγει τα δικά της stress tests αργότερα φέτος.
Όμως η αγορά φαίνεται να είναι πρόθυμη να εμπιστευθεί την άσκηση της Τράπεζας της Ελλάδος, αντανακλώντας την εμπιστοσύνη στην BlackRock. Οι Alpha Bank και Πειραιώς έχουν ανακοινώσει σχέδια για ΑΜΚ 1,2 δισ. και 1,75 δισ. ευρώ αντίστοιχα –περισσότερο απ’ όσο απαιτείται στο πλαίσιο των stress tests- που σύμφωνα με τους τραπεζίτες έχουν προσελκύσει σημαντικό ενδιαφέρον από τους επενδυτές.
Βέβαια, το να αγοράσει κανείς μετοχές ελληνικής τράπεζας αυτή τη στιγμή είναι ριψοκίνδυνο. Το τραπεζικό σύστημα έχει «φεσωθεί» με μη εξυπηρετούμενα δάνεια ύψους 70 δισ. ευρώ, που αντιστοιχούν στο 30% του ΑΠΕ. Τα στεγαστικά δάνεια αποτελούν ιδιαίτερη πηγή αβεβαιότητας, αφού η αγορά κατοικίας μετά βίας κινήθηκε κατά τη διάρκεια της κρίσης, εν μέσω της συνεχιζόμενης απαγόρευσης κατασχέσεων, του θολού τοπίου σε ότι αφορά τη φορολογία ακινήτων και συναλλαγών και της απροθυμίας της τράπεζας να δανείσουν. Αν οι τράπεζες δεν αντλήσουν αρκετά κεφάλαια, τότε η οικονομία θα συνεχίσει να στερείται πίστης.
Όμως, ορισμένοι επενδυτές είναι πρόθυμοι να στοιχηματίσουν ότι, καθώς θα ανακάμπτει η οικονομία, οι καθυστερούμενες οφειλές θα μειωθούν, η ποιότητα των assets θα βελτιωθεί και η προοπτική μεγάλων απωλειών θα εξαφανιστεί. Τα κόστη χρηματοδότησης πέφτουν ταχύτατα, ο δανεισμός από την ΕΚΤ έχει περιοριστεί στο ήμισυ, και οι τράπεζες δρέπουν τις συνέργιες της συγκέντρωσης του κλάδου, αυξάνοντας τα περιθώριά τους.
Φυσικά, η ένταση της ανάκαμψης θα εξαρτηθεί και από την πρόοδο στο μέτωπο των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, που είναι απαραίτητες για την εξισορρόπηση της οικονομίας. Οι διαφωνίες αναφορικά με τον ρυθμό των μεταρρυθμίσεων «συνοδεύουν» από την αρχή το πρόγραμμα διάσωσης της Ελλάδας, εν μέσω παραπόνων ότι η Αθήνα είναι υπερβολικά απρόθυμη να τα βάλει με τα συμφέροντα.
Πέρυσι, ο ΟΟΣΑ προσδιόρισε 329 μέτρα που, όπως υποστήριξε, θα μπορούσαν να ενισχύσουν το ΑΠΕ της Ελλάδας κατά 2,5%, αίροντας ορισμένα εμπόδια στους κλάδους του λιανικού εμπορίου, του τουρισμού, της οικοδομής και της επεξεργασίας τροφίμων. Η τρόικα ήθελε η Αθήνα να δεσμευτεί στην πλήρη εφαρμογή των μέτρων αυτών. Η Αθήνα ήθελε ευελιξία σε ότι αφορά τον χρόνο, δεδομένης της εύθραυστης πολιτικής της θέσης λόγω της ισχνής πλειοψηφίας των μόλις 3 εδρών που κατέχει στην ελληνική Βουλή και εν όψει των ευρωεκλογών του Μαΐου.
Δεν έχει περάσει πολύς καιρός από τότε που η έκκληση του κ. Σαμαρά για συμπόνια μπορεί να έπεφτε σε ώτα μη ακουόντων. Ακόμα και τώρα, ορισμένοι αξιωματούχοι της τρόικας, σε κατ’ ιδίαν συζητήσεις, τον κατηγορούν για εκβιασμό. Όμως ο ίδιος πιστεύει πως αξίζει να του πιστωθεί ότι κατάφερε να συγκρατήσει τη χώρα ώστε να μην διαλυθεί, φέρνοντας παράλληλα τον ταχύτερο ρυθμό μεταρρυθμίσεων μεταξύ των χωρών-μελών του ΟΟΣΑ.
Επιπλέον, ο ΣΥΡΙΖΑ προηγείται κατά μόλις μία ποσοστιαία μονάδα έναντι της Νέας Δημοκρατίας στις δημοσκοπήσεις –ποσοστό που δεν αρκεί για να υπάρξει κάποια ριζική αλλαγή- ενώ αντιμετωπίζει προβλήματα στο εσωτερικό του. Οι ανεξάρτητοι βουλευτές μπορεί να είναι πιο πρόθυμοι να στηρίξουν την κυβέρνηση στις δύσκολες ψηφοφορίες προκειμένου να αποφύγουν τις πρόωρες εκλογές.
Αυτό δείχνει πως ο κ. Σαμαράς συνεχίζει να αποτελεί την καλύτερη εγγύηση έναντι αυτού που οι ηγέτες της ευρωζώνης και οι αγορές συμφωνούν ότι αποτελεί τον μεγαλύτερο κίνδυνο για την ελληνική ανάκαμψη και τις προοπτικές τερματισμού της κρίσης: μια νέα πολιτική αστάθεια. Έτσι, δεν αποτελεί έκπληξη που είναι πρόθυμοι να του δώσουν το «πλεονέκτημα της αμφιβολίας».
