Ο τόνος των δηλώσεων ήταν πανηγυρικός. Στις συνεντεύξεις τύπου της τελευταίας ημέρας του Συμβουλίου Κορυφής των Βρυξελλών ξεχείλισαν η υπερηφάνεια για τα επιτεύγματα σε μια εποχή πρωτόγνωρων προκλήσεων, και σε έναν ανασφαλή κόσμο το όραμα μιας εξασφαλισμένης και ευημερούσας Ένωσης σε δέκα χρόνια.
Πόθος για στενή συνεργασία
Αλλά το πιο πιθανόν είναι ότι οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων των 28 χρειάστηκαν την ευεργετική επενέργεια της πρόζας, ενός αφηγήματος επιτυχίας μετά τις παλινωδίες με τους Πολωνούς σχετικά με την επανεκλογή του επίσης Πολωνού Ντόναλντ Τουσκ στο αξίωμα του προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Τι συνέβη; Η Πολωνία απέτυχε παταγωδώς με μια χωρίς προοπτική αντίσταση στην επανεκλογή του, ο Τουσκ πολιτικά δεν ανήκει στο κυβερνητικό κόμμα. Κάτι που εξόργισε τους υπόλοιπους 27. Σε σημείο που ο πρωθυπουργός του Λουξεμβούργου Ξαβιέ Μπέτελ να ξιφουλκήσει λέγοντας πως η πεισματική αντίδραση των Πολωνών δεν ταιριάζει με συμπεριφορά ενήλικα. Ο πόθος για πνεύμα έντιμης και στενής συνεργασίας παραμένει ζητούμενο.
Ακόμη και η Μέρκελ μετά τη λήξη των εργασιών αναζήτησε ένα θετικό μύνημα για το τέλος υπενθυμίζοντας ότι “παρά τα προβλήματα που έχουμε η ΕΕ παραμένει ένα επιτυχημένο μοντέλο”. Η νευρικότητα είναι έκδηλη πριν τις εκλογές την επόμενη εβδομάδα στην Ολλανδία και τον επόμενο μήνα στη Γαλλία που θα μπορούσαν να βγάλουν ενισχυμένο το στρατόπεδο των λαϊκιστών και ευρωσκεπτικιστών. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες διακατέχονται από συνεχή οργή από το διαρκές κλίμα κρίσης που επικρατεί, είτε με τις τρομοκρατικές επιθέσεις, είτε με την κρίση χρέους και τις διαφωνίες στο προσφυγικό.
Θα γίνει η ΕΕ πιο ενωμένη;
Αλλά και οι ευρωπαίοι πολίτες χάνουν την υπομονή τους. Στην τελευταία σφυγμομέτρηση του πρώτου δημόσιου καναλιού ARD για τις τάσεις στη Γερμανία, το 41% των ερωτηθέντων δήλωσε ότι δεν προκύπτουν πλεονεκτήματα από τη συμμετοχή της χώρας στην ΕΕ. Ήταν 11% λιγότεροι από πέρυσι τον Ιούλιο που όλοι ήταν σε κατάσταση σοκ μετά την ανακοίνωση του Brexit. Όλα αυτά τα είχαν στο πίσω μέρος του κεφαλιού τους οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων, όταν εξέταζαν τη λεγόμενη ατζέντα της Ρώμης, μια δέσμη ιδεών της Κομισιόν και της Μάλτας για την μελλοντική Ευρώπη, που θα δημοσιοποιηθεί στο έκτακτο Συμβούλιο Κορυφής της Ρώμης. Τίποτα δεν είναι ακόμη δεσμευτικό. Γιατί οι μικρές χώρες αισθάνονται παραγκωνισμένες από τις μεγάλες, δηλαδή τη Γερμανία. Οι νότιες αισθάνονται να τις τραβούν οικονομικοπολιτικά από τη μύτη οι βόρειες. Τα επιχειρήματα Μέρκελ στην Ευρώπη των πολλών ταχυτήτων δεν διασκέδασαν την καχυποψία. Το αντίθετο μάλιστα. Ορισμένες χώρες ερμήνευσαν τις πολλές ταχύτητες ως γραμμή διαίρεσης και έναν νέο “σιδηρούν παραπέτασμα” ανάμεσα στη δύση και την ανατολή.
Οι υποστηρικτές της ιδέας – που εκτός από τη Γερμανία είναι η Γαλλία, η Ιταλία, το Βέλγιο, το Λουξεμβούργο και άλλες – θωρούν ότι θα βοηθήσει για να συνεχίσει την πορεία του το βαρύ “ευρωπαϊκό τάνκερ”. Αλλά θα μπορεί κανείς να το δει και υπό την οπτική γωνία μιας προειδοποιητικής βολής, μιας προειδοποίησης προς ορισμένους να μην στέκονται εμπόδιο. Αποτελεί λύση; Έτσι θα γίνει η ΕΕ πιο γρήγορη, πιο αποτελεσματική, πιο ικανή για δράση, πιο αγαπητή; Έτσι θα γίνει κάποτε πραγματικά ενωμένη;
