Με αφορμή την συμπλήρωση χθες 65 χρόνων από την 6η Σεπτεμβρίου 1955 και τα γεγονότα που έμειναν στην ιστορία ως «Σεπτεμβριανά» – δηλαδή τα βίαια επεισόδια εναντίον της ελληνικής κοινότητας στην Κωνσταντινούπολη -το Αρχείο της ΕΡΤ, τιμώντας την επέτειο αυτή, παρουσιάζει το σχετικό αφιέρωμα από τη σειρά «Μηχανή του Χρόνου».
Στο, παραγωγής 2016, δεύτερο μέρος του αφιερώματος της σειράς «Μηχανή του Χρόνου» στους Ρωμιούς της Πόλης παρουσιάζεται το χρονικό του πογκρόμ εναντίον του ελληνικού πληθυσμού της Κωνσταντινούπολης τον Σεπτέμβριο του 1955. Η εκπομπή ξεκινά από την τελευταία «χρυσή εποχή» των Ρωμιών της Πόλης κατά την περίοδο 1948-1955, κατά την οποία ο ελληνικός πληθυσμός αριθμούσε έως και διακόσιες χιλιάδες κατοίκους. Γίνεται αναφορά στην πρωθυπουργία Μεντερές και τις καλές διμερείς σχέσεις Ελλάδας-Τουρκίας, αλλά και στον εορτασμό των πεντακοσίων χρόνων από την Άλωση-μια ημερομηνία που αποτέλεσε ορόσημο για τον τουρκικό εθνικισμό.
Αναλύεται η στάση της Βρετανίας στο αίτημα αυτοδιάθεσης των Κυπρίων από τις αρχές της δεκαετίας του 1950 και παρουσιάζεται πώς η Αγγλία εμπλέκει την Τουρκία στο Κυπριακό ζήτημα, με αναφορές ειδικότερα, στην ανθελληνική πολιτικής του τουρκικού τύπου, την εμφάνιση του Ραουφ Ντεκτάς, καθώς και την ίδρυση της Εθνικής Ένωσης Τούρκων φοιτητών στην Κωνσταντινούπολη με την επωνυμία «Η Κύπρος είναι τουρκική» το 1954. Περιγράφεται το σχέδιο προβοκάτσιαςεναντίον του ελληνικού πληθυσμού της Κωνσταντινούπολης το 1955 και περιγράφεται η στημένη επίθεση στο τουρκικό προξενείο στη Θεσσαλονίκη στις 6 Σεπτεμβρίου 1955-η τοποθέτηση βόμβας στον κήπο του προξενείου στη Θεσσαλονίκη από τον Έλληνα μουσουλμάνο φοιτητή Octay Engin.Η χαλκευμένη είδηση την έκρηξης από την εφημερίδα «Ισταμπούλ Εξπρές» προκάλεσε το ξέσπασμα των βίαιων επεισοδίων εναντίον της ελληνικής κοινότητας. Περιλαμβάνονται στην εκπομπή μαρτυρίες του ιδρυτή της οργάνωσης «Η Κύπρος είναι τουρκική» Hikmet Bil και του Octay Engin.
Παρουσιάζεται το χρονικό των επιθέσεων του κατευθυνόμενου όχλου στα καταστήματα του Πέρα, οι καταστροφές, το πλιάτσικο που ακολούθησε, οι λεηλασίες, ηκαταστροφήορθόδοξων ναών και νεκροταφείων, οι επιθέσεις στα σπίτια των Ελλήνων, οι ξυλοδαρμοί, βιασμοί, δολοφονίες. Τις αφηγήσεις των Κωνσταντινοπολιτών που έζησαν τα γεγονότα συμπληρώνουν τα φωτογραφικά ντοκουμέντα του φωτογράφου Δημήτρη Καλούμενου, φωτογράφου του Πατριάρχη και ανταποκριτή της εφημερίδας «’Εθνος», ο οποίος με κίνδυνο της ζωής του κατέγραψε τις καταστροφές και σε συνεργασία με τον δημοσιογράφο Γιώργο Καράγιωργα κατάφεραν να κρύψουν τα φιλμ στο ορθόδοξο νεκροταφείο, να τα βγάλουν από την Τουρκία και να δημοσιεύσουν τις φωτογραφίες στον ελληνικό τύπο.
Κατά τη διάρκεια της εκπομπής μιλούν: ο πρέσβης επί τιμή Βύρων Θεοδωρόπουλος, ο πρόεδρος της Οικουμενικής Ομοσπονδίας Κωνσταντινουπολιτών Νίκος Ουζούνογλου, ο επίκουρος καθηγητής Διεθνούς Δικαίου και Εξωτερικής Πολιτικής του Παντείου Πανεπιστημίου Άγγελος Συρίγος, η γενική γραμματέας του Ιδρύματος Ιστορικών Ερευνών Ειρήνη Σαριόγλου, ο συγγραφέας Αλέξανδρος Μασσαβέτας, ο πρόεδρος του Συνδέσμου Ρωμαίικων Κοινοτικών Ιδρυμάτων Αντώνης Παριζιάνος, ο διδάκτωρ του Παντείου Πανεπιστημίου Ιωάννης Ιακωβίδης, ο νομικός και συγγραφέας Λεωνίδας Κουμάκης, η πρώην διευθύντρια του Κεντρικού Παρθεναγωγείου Κωνσταντινούπολης Αλεξάνδρα Λαμπρινού, ο συγγραφέας Νίκος Ατζέμογλου, ο πρώην πρόεδρος του Συλλόγου Κωνσταντινουπολιτών Γιώργος Λεύκαρος, ο σκηνοθέτης Τάσος Μπουλμέτης, οι δημοσιογράφοι Δημήτρης Καλούμενος και Γιώργος Καράγιωργας, η κόρη του Δ.Καλούμενου Μαρίνα Καλουμένου, καθώς και οι Κωνσταντινοπολίτες Διονύσιος Αγγελόπουλος, Βασίλης Χατζόπουλος, Ανδρέας Σιταρας, Αμαρυλλίς Γεωργαντίδου, Μαρία Κοντοπούλου (τ.Δ/ρια Δημοτικού Ζαππείου Παρθεναγωγείου Κων/λης), Χρήστος Ελματζίογλου (επιχειρηματίας), Γιάννης Βλαστός, Αντώνης Παριζιάνος (πρ.Συνδέσμου Υποστήριξης Ρωμαϊικων Κοινοτικών Ιδρυμάτων), οι οποίοι έζησαν τα δραματικά γεγονότα.
