Με αφορμή την συμπλήρωση, σήμερα 4 Ιανουαρίου, 120 χρόνων από τον θάνατο ενός από τους πιο σημαντικούς Έλληνες ζωγράφους του 19ου αιώνα, του Νικολάου Γύζη, το Αρχείο της ΕΡΤ ψηφιοποίησε ένα επεισόδιο από τη σειρά ντοκιμαντέρ παραγωγής 1989 με τίτλο «Οι ζωγράφοι της Σχολή του Μονάχου», αφιερωμένο στον Νικόλαο Γύζη.
Γεννημένος την 1η Μαρτίου 1842 στο Σκλαβοχώρι της Τήνου, ο Γύζης μετά τις σπουδές του στη ζωγραφική στην Αθήνα, εγκαταστάθηκε το 1865 στο Μόναχο, όπου και έζησε τα περισσότερα χρόνια της ζωής του, μέχρι το θάνατό του το 1901. Ο Νικόλαος Γύζης, ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του καλλιτεχνικού κινήματος του ύστερου 19ου αιώνα, που είναι γνωστό ως «Σχολή του Μονάχου», με το έργο του επηρέασε την πορεία της ελληνικής τέχνης.
Με χρονική αφετηρία τη γέννησή του, παρουσιάζονται τα σημαντικότερα γεγονότα-σταθμοί της ζωής του ζωγράφου Νικόλαου Γύζη. Γίνεται λόγος για την εγκατάσταση του ξυλουργού πατέρα του και του ιδίου στην Αθήνα το 1850, τις σπουδές ζωγραφικής που ακολούθησαν στο Πολυτεχνείο, και τις βραβεύσεις του στους ετήσιους καλλιτεχνικούς διαγωνισμούς. Ακολουθούν η γνωριμία του Ν.Γύζη με τον πλούσιο φιλότεχνο και συμπατριώτη του Ν.Νάζο, ο οποίος του εξασφαλίζει μια υποτροφία για να συνεχίσει τις σπουδές του στην Ευρώπη. Το 1865 ο νεαρός ζωγράφος αναχωρεί για το Μόναχο. Περιγράφεται το ταξίδι του και η υποδοχή του από τον Νικηφόρο Λύτρα στη γερμανική πόλη.
Έπειτα, παρουσιάζεται η παραμονή του Γύζη στο Μόναχο και η καλλιτεχνική ωρίμανση του ζωγράφου, ο οποίος ενστερνίστηκε τα καλλιτεχνικά χαρακτηριστικά που την εποχή εκείνη κυριαρχούσαν στο Μόναχο, και ως μαθητής του Καρλ Θέοντορ Φον Πιλότυ ασχολήθηκε με το ιστορικό θέμα. Για την καλλιτεχνική σχέση του Πιλότυ με τον Γύζη μιλά ο Υποδιευθυντής της Neue Pinakothek του Μονάχου Dr Helmann, ενώ ο Μάνος Στεφανίδης, επιμελητής της Εθνικής Πινακοθήκης, αναφέρεται ιδιαίτερα στο έργο του Γύζη «Ειδήσεις νίκης» (1871) που εκτίθεται στην Neue Pinakothek.
Το 1873 ο ζωγράφος επιστρέφει στην Αθήνα, και ταξιδεύει μαζί με τον Νικηφόρο Λύτρα, με σκοπό την άντληση ηθογραφικών θεμάτων. Στη συνέχεια, σχολιάζονται τα ηθογραφικά έργα της δεκαετίας 1875-1885 στα οποία κυριαρχούν σκηνές της καθημερινής ζωής από την Ελλάδα, με χαρακτηριστικά παραδείγματα τα έργα «Τάμα», «Το κρυφό σχολειό», «Γιάντες», «Κούκου», «Η χαρτομάντισσα», «Παιδομάζωμα» και άλλα. Ιδιαίτερος λόγος γίνεται για το χαρακτηριστικό έργο του Γύζη«Παιδικοί αρραβώνες».
Το επεισόδιο, παραγωγής 1989 και σκηνοθεσίας Σταμάτη Τσαρουχά, κλείνει με αναφορά σε σημαντικά γεγονότα της ζωής του καλλιτέχνη (ο γάμος του και ο διορισμός του ως Τακτικού Καθηγητή στην Ακαδημία του Μονάχου το 1888), ενώ επισημαίνεται η καλλιτεχνική στροφή του Γύζη σε μια βαθιά ιδεαλιστική αλληγορική ζωγραφική, όπως αποτυπώνεται στο έργο «Εαρινή Συμφωνία». Καθ’ όλη τη διάρκεια της εκπομπής παρουσιάζονται έργα του ζωγράφου, ενώ η τηλεοπτική κάμερα καταγράφει πλάνα από τις περιοχές που συνδέονται με τη ζωή και το έργο του ζωγράφου: Τήνο, Αθήνα, Τεργέστη, Μόναχο.
