Τα στοιχεία από την έρευνα του ΙΟΒΕ για το μέλλον της ελληνικής ακτοπλοΐας είναι αποκαλυπτικά και προκύπτει το συμπέρασμα ότι, αν δεν ληφθούν μέτρα εγκαίρως, θα δημιουργηθεί ασφυκτικό οικονομικό περιβάλλον για τις ακτοπλοϊκές εταιρίες.
Επίσης, επιβεβαιώνει το ρεπορτάζ της «DEALnews», που δημοσιεύτηκε την περασμένη εβδομάδα, για τις υποχρεωτικές αυξήσεις στα εισιτήρια των ακτοπλοϊκών εταιριών, που θα διαμορφωθούν από 10%-12% στις γραμμές του Αιγαίου και του Ιονίου έως και 35% στις γραμμές της Αδριατικής.
Τα βασικά στοιχεία της έρευνας του ΙΟΒΕ είναι τα εξής:
- Η ακτοπλοϊκή κίνηση επιβατών στην Ελλάδα έχει ανακάμψει στα επίπεδα που κατέγραφε πριν από την έναρξη της πανδημίας. Το 2023 η επιβατική κίνηση αυξήθηκε κατά 7,2% σε σχέση με το 2022. Η επιβατική κίνηση έφτασε τα 18,8 εκατ. επιβάτες και τα 3,82 εκατ. οχήματα.
- Η Ελλάδα είναι η χώρα με τη δεύτερη μεγαλύτερη επιβατική κίνηση θαλάσσιων μεταφορών μεταξύ των χωρών της Ευρωπαϊκής Ενωσης, μετά την Ιταλία. Το 17,9% των επιβατών ναυτιλίας στην Ε.Ε. επιβιβάστηκαν ή αποβιβάστηκαν το 2023 από λιμάνι της Ελλάδας.
- Η συνολική συμβολή της επιβατηγού ναυτιλίας εκτιμάται σε 5,4% του ΑΕΠ το 2023, με 11,8 δισ. ευρώ.
- Σε όρους απασχόλησης, η συνολική συμβολή της επιβατηγού ναυτιλίας εκτιμάται σε 318.000 άτομα το 2023, δηλαδή το 6,9% του συνόλου της χώρας.
- Το 44,3% της συνολικής επίδρασης καταγράφεται στο τοπικό ΑΕΠ των νησιωτικών περιοχών. Το ποσό ανέρχεται σε 5,2 δισ. ευρώ.
- Η συνεισφορά της ακτοπλοΐας είναι υψηλότερη στην οικονομία του νοτίου Αιγαίου, με 2,3 δισ. ευρώ, και της Κρήτης, με 1,5 δισ. ευρώ.
- Η επιβατηγός ναυτιλία και οι υπηρεσίες που υποστηρίζει δημιουργούν 169.000 θέσεις εργασίας στις νησιωτικές περιοχές του 2023.
- Στη Ζάκυνθο – Κεφαλλονιά και στο νότιο Αιγαίο η μεγαλύτερη ποσοστιαία συνεισφορά από τις δραστηριότητες που υποστηρίζει η επιβατηγός ναυτιλίας.
- Το 34,9% του ΑΕΠ και το 38,7% της απασχόλησης στο νότιο Αιγαίο στηρίζονται σε δραστηριότητες που εξαρτώνται από την επιβατηγό ναυτιλία. Τα αντίστοιχα ποσοστά σε Ζάκυνθο – Κεφαλλονιά είναι 33,1% του ΑΕΠ και 40,8% της απασχόλησης.
- Η συμμόρφωση με τις νέες ρυθμίσεις ενδέχεται να μειώσει την ανταγωνιστικότητα του κλάδου, με ευρύτερες επιδράσεις στην οικονομία.
- Το συνολικό κόστος συμμόρφωσης, με τα νέα μέτρα για τον εγχώριο κλάδο επιβατηγού ναυτιλίας, υπολογίζεται σε 132 εκατ. το 2026 και 320 εκατ. ευρώ το 2031.
- Σε περίπτωση που η τιμή δικαιωμάτων εκπομπής αερίων του θερμοκηπίου αυξηθεί σε 250 ευρώ ανά μονάδα κατώτερου υπολογισμού, το συνολικό κόστος των μέτρων υπολογίζεται σε 708 εκατ. ευρώ το 2031, εκ των οποίων τα 578 εκατ. ευρώ προέρχονται από τις αλλαγές στο ETS.
Οπως προκύπτει από τη μελέτη του ΙΟΒΕ, που επιμελήθηκε ο καθηγητής Νικόλαος Βέττας και παρουσιάστηκε από τον Σύνδεσμο Επιχειρήσεων Επιβατηγού Ναυτιλίας, η υλοποίηση της δέσμης μέτρων «Fit for 55» εκτιμάται ότι θα οδηγήσει σε αυξημένο κόστος λειτουργίας της εγχώριας ακτοπλοΐας κατά 320 εκατ. ευρώ το 2031 (σε σύγκριση με σενάριο μη εφαρμογής των μέτρων), εάν δεν ληφθούν κατάλληλα μέτρα προσαρμογής. Αυτή η επιβάρυνση μπορεί να οδηγήσει σε μείωση της ακτοπλοϊκής κίνησης κατά περισσότερο από 10% το ίδιο έτος. Η μειωμένη δραστηριότητα του κλάδου και ο χαμηλότερος αριθμός επισκεπτών στα νησιά της χώρας μπορεί να επιφέρουν μείωση του ΑΕΠ κατά περισσότερο από 650 εκατ. ευρώ το 2031, ενώ σε όρους απασχόλησης η απώλεια των θέσεων εργασίας εκτιμάται σε 16.000 θέσεις εργασίας στο σύνολο της ελληνικής οικονομίας (νησιωτικές περιοχές και ηπειρωτική χώρα).
Η μελέτη περιλαμβάνει την εκτίμηση των επιδράσεων στη λειτουργία της εγχώριας επιβατηγού ναυτιλίας και κατά επέκταση στα οικονομικά μεγέθη των νησιωτικών περιοχών της χώρας από την εφαρμογή της νομοθεσίας που εντάσσεται στη δέσμη μέτρων «Fit for 55». Ειδικότερα, στη μελέτη αναδεικνύονται οι ρυθμιστικές αλλαγές που επιφέρει η νέα νομοθεσία στον τρόπο λειτουργίας της επιβατηγού ναυτιλίας, προσδιορίζονται οι επιδράσεις της στο κόστος λειτουργίας, στις τιμές των εισιτηρίων, στη μεταφορική κίνηση και την οικονομική συμβολή του κλάδου και εξετάζονται οι διαθέσιμες επιλογές για μετριασμό αυτών των επιπτώσεων.
ΑΥΞΗΣΗ ΚΟΣΤΟΥΣ
Η επιβατηγός ναυτιλία, επισημαίνεται στη μελέτη, είναι ένας ιδιαίτερα σημαντικός κλάδος για την Ελλάδα και αναφέρονται τα εξής:
Μετά την απότομη πτώση λόγω της πανδημίας, η ακτοπλοϊκή κίνηση επιβατών και οχημάτων σημείωσε ισχυρή ανάκαμψη.
Το 2022 η Ελλάδα ήταν η χώρα με τη μεγαλύτερη επιβατική κίνηση μέσω θαλάσσης στην Ε.Ε.
Η επιβατηγός ναυτιλία εκτιμάται ότι συνέβαλε 11,8 δισ. ευρώ σε όρους ΑΕΠ το 2023 (5,4% του συνόλου), υποστηρίζοντας συνολικά την απασχόληση 318.000 εργαζομένων (6,9% του συνόλου).
Πάνω από το 1/3 του ΑΕΠ και της απασχόλησης σε νησιωτικές περιοχές όπως το νότιο Αιγαίο και Ζάκυνθος – Κεφαλλονιά εξαρτάται από δραστηριότητες που στηρίζει η επιβατηγός ναυτιλία. Η ενσωμάτωση του κόστους των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου στα οικονομικά της επιβατηγού ναυτιλίας έχει σοβαρές οικονομικές επιπτώσεις.
Η σταδιακή επέκταση του ΣΕΔΕ στη ναυτιλία (έως το 2026) και οι αναμενόμενες δυσκολίες συμμόρφωσης με τη νέα νομοθεσία για καθαρά καύσιμα (FuelEU Maritime Initiative) εκτιμάται ότι θα αυξήσουν το λειτουργικό κόστος του κλάδου κατά 320 εκατ. ευρώ το 2031.
Η μετακύλιση του επιπλέον κόστους στα εισιτήρια μεταφράζεται σε αύξηση της τιμής τους κατά περίπου 32% έως το 2031 στις γραμμές της Κρήτης και και κατά 33% στις γραμμές της Αδριατικής.
Χαμηλότερη κίνηση κατά 2 εκατ. επιβάτες και 483.000 οχήματα το 2031 σε σύγκριση με ένα σενάριο βάσης (χωρίς εφαρμογή της νέας νομοθεσίας).
Τα έσοδα του κλάδου που χάνονται από τη χαμηλότερη κίνηση υπολογίζονται σε 179 εκατ. ευρώ το 2031. Τα έσοδα των τουριστικών επιχειρήσεων στις νησιωτικές περιοχές αναμένονται να είναι μειωμένα σε σύγκριση με το σενάριο βάσης κατά 433 εκατ. ευρώ το 2031.
ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ
Σοβαρές είναι οι οικονομικές επιπτώσεις στο σύνολο της οικονομίας το 2031:
- Προβλέπεται μικρότερο ΑΕΠ κατά 658 εκατ. ευρώ.
- Λιγότερα έσοδα για το κράτος κατά 216 εκατ. ευρώ.
- 15.900 λιγότερες θέσεις εργασίας στο σύνολο της οικονομίας.
Οι επιπτώσεις από τη δέσμη μέτρων «Fit for 55» εξαρτώνται από την ευμετάβλητη και επιρρεπή σε πολιτικές παρεμβάσεις τιμή των δικαιωμάτων εκπομπών.
Για να περιοριστούν οι οικονομικές επιπτώσεις από το πρόσθετο κόστος των εκπομπών, χρειάζονται επενδύσεις σε πράσινες τεχνολογίες στα πλοία και στα λιμάνια της χώρας. Νέες τεχνολογίες πρόωσης χαμηλότερων ή μηδενικών εκπομπών (όπως βιομεθανόλη και άλλα βιοκαύσιμα) αρχίζουν να χρησιμοποιούνται στην επιβατηγό ναυτιλία.
Η διείσδυσή τους επηρεάζεται από θέματα πιστοποίησης, ελλιπών υποδομών παροχής στα λιμάνια και αβεβαιότητες. Εξαιρετικής σημασίας για την πράσινη μετάβαση της επιβατηγού ναυτιλίας είναι η βελτίωση των λιμενικών υποδομών.
Απαιτούνται επαρκείς υποδομές παροχής των πλοίων με ηλεκτρισμό (cold ironing) και εναλλακτικά καύσιμα πρόωσης, σε συνδυασμό με συστήματα βελτίωσης της ανθεκτικότητας σε ακραίες καιρικές συνθήκες. Σε ένα αντίξοο επενδυτικό κλίμα, η πράσινη μετάβαση της επιβατηγού ναυτιλίας απαιτεί τη μέγιστη δυνατή στήριξη με φορολογικά και χρηματοδοτικά εργαλεία.
Εφαρμογή μειωμένου συντελεστή ΦΠΑ και στα οχήματα.
Επιτάχυνση της εφαρμογής των χρηματοδοτικών μηχανισμών για την πράσινη μετάβαση της επιβατηγού ναυτιλίας του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και ΕΣΠΑ.
Προώθηση σε πράσινες λιμενικές υποδομές και πλοία πόρων από τα επιπλέον έσοδα λόγω ένταξης της ναυτιλίας στο ΣΕΔΕ.
Χρ. Στυλιανίδης: «Προτεραιότητά μας η σύμπραξη Δημοσίου και ιδιωτών για τη ναυπήγηση πράσινων πλοίων»
Την ανάγκη για άμεση ανανέωση του ακτοπλοϊκού στόλου, με νεότευκτα πράσινα, ασφαλή πλοία, η οποία θα διασφαλίζει τη συνοχή όλης της νησιωτικής χώρας με ποιοτικούς και κυρίως με αυστηρούς όρους ασφάλειας, επισήμανε ο υπουργός Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής, Χρήστος Στυλιανίδης, στην ομιλία του στο Συνέδριο του Συνδέσμου Επιχειρήσεων Επιβατηγού Ναυτιλίας (ΣΕΕΝ), που πραγματοποιήθηκε στο Ιδρυμα Ευγενίδου. Οπως τόνισε, «η ανάγκη για την πράσινη μετάβαση της επιβατηγού ναυτιλίας πρέπει να συνδυαστεί παράλληλα με την ασφάλεια, τον εκσυγχρονισμό και την αναβάθμιση των λιμενικών εγκαταστάσεων και υποδομών. Για να γίνει αυτό, πρέπει να συνυπάρξει το κράτος με την ελεύθερη αγορά, μέχρι τον βαθμό που δεν ανατρέπεται η έννοια της ελεύθερης οικονομίας. Η νέα πολιτική του υπουργείου Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής βασίζεται σε ένα συγκεκριμένο τρίπτυχο: “Ασφάλεια – Εκσυγχρονισμός – Αναδιάρθρωση”, που υλοποιείται μέσα από έξι στρατηγικές πρωτοβουλίες:
- Την ψηφιακή πύλη “Δικαιώματα επιβατών”.
- Τις χρονοθυρίδες (ψηφιακός απόπλους – κατάπλους).
- Τη Σύμπραξη Δημοσίου Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ) για πράσινα πλοία σε άγονες γραμμές.
- Το masterplan ανανέωσης του ακτοπλοϊκού στόλου.
- Το συνεργατικό σχήμα (Cluster) για ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της ναυτιλίας.
- Την αναδιάρθρωση και τον εκσυγχρονισμό του υπουργείου και του Λιμενικού Σώματος».
Αναφερόμενος, δε, στην εξεύρεση/κάλυψη της απαιτούμενης χρηματοδότησης για την υλοποίηση των παραπάνω έργων, ο υπουργός μετέφερε τη δέσμευση των νέων μελών της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, με τα οποία είχε σειρά συναντήσεων προ ολίγων ημερών στις Βρυξέλλες, να συνεχίσει να υποστηρίζει τις πρωτοβουλίες και τα έργα που αποσκοπούν στη σύγχρονη και περιβαλλοντικά φιλική ναυτιλία, με τις ανάλογες λιμενικές υποδομές. «Είμαι ιδιαίτερα ικανοποιημένος, που με σκληρή και συστηματική δουλειά, πετύχαμε να εξασφαλίσουμε σημαντικές ευρωπαϊκές χρηματοδοτήσεις μέσα από το ΕΣΠΑ και από άλλες πηγές για να υλοποιήσουμε τα έργα αυτά» σημείωσε χαρακτηριστικά.
ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΘΕΟΔΩΡΑΤΟΣ
«Να εξασφαλίσουμε χρηματοδοτικά εργαλεία για την πράσινη μετάβαση»
«Η επιβατηγός ναυτιλία δεν χρειάζεται επιπλέον νόμους και κανονισμούς. Χρειάζεται το βέλτιστο θεσμικό πλαίσιο και ταυτόχρονα ευέλικτο επιχειρηματικό σχεδιασμό, λαμβανομένου υπόψη ότι δεν υπάρχει μία μοναδική λύση και οριζόντια που να ταιριάζει σε όλους του τομείς» επισήμανε ο πρόεδρος του Συνδέσμου Επιχειρήσεων Επιβατηγού Ναυτιλίας Διονύσης Θεοδωράτος, μιλώντας στο συνέδριο για την ελληνική ακτοπλοΐα που έγινε στις εγκαταστάσεις του Ιδρύματος Ευγενίδη και κατά το οποίο παρουσιάστηκε η μελέτη του ΙΟΒΕ για τις επιπτώσεις στην ελληνική ακτοπλοΐα από την εφαρμογή των μέτρων «Fit for 55».
«Η περιβαλλοντική ατζέντα της Ευρωπαϊκής Ενωσης», τόνισε ο πρόεδρος του ΣΕΕΝ, «πρέπει να λαμβάνει υπόψη τον στρατηγικό ρόλο της κοινοτικής ναυτιλίας και τη διατήρηση της παγκόσμιας ανταγωνιστικότητάς της και να θέτει ως ζωτικής σημασίας κατευθυντήρια αρχή την ασφάλεια και τη βιωσιμότητα σε όλους τους περιβαλλοντικούς κανονισμούς».
Υπογράμμισε, δε, την τεράστια κοινωνική και οικονομική προσφορά των ακτοπλοϊκών εταιριών στην εθνική οικονομία και τόνισε: «Ο ΣΕΕΝ διανύει τα 105 χρόνια λειτουργίας του και είναι ένας σύνδεσμος ο οποίος, με σταθερό στρατηγικό στόχο, συμβάλλει στη βελτίωση των θαλάσσιων συγκοινωνιών, στην αξιοπιστία τους, στην ποιότητα και στην εν γένει αναβάθμισή τους, παρέχει με τις επιχειρήσεις- μέλη του εξαιρετικής σημασίας ακτοπλοϊκό έργο από το Καστελόριζο μέχρι τους Οθωνούς, από τη Γαύδο μέχρι τη Σαμοθράκη ή σε όλα τα μήκη και πλάτη της χώρας, αλλά και στις ακτοπλοϊκές γραμμές της Αδριατικής και του Ιόνιου πελάγους».
Απευθυνόμενος προς τον υπουργό Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής, Χρήστο Στυλιανίδη, τόνισε: «Θέλω να σας διαβεβαιώσω την εκτίμησή μας για τον ρόλο του υπουργείου Ναυτιλίας και του Λιμενικού Σώματος στην προώθηση και την υποστήριξη της επιβατηγού ναυτιλίας και την εκτίμηση που έχετε στον κλάδο μας ως τομέα ζωτικής σημασίας για την οικονομική ευημερία της χώρας μας, που ενισχύει την τουριστική πολιτική και ανάπτυξη και συμβάλλει στη διαμόρφωση μιας ισχυρής και σταθερής οικονομίας. Η δέσμευση και ο συντονισμός όλων των εμπλεκόμενων μερών είναι ζωτικής σημασίας για την πράσινη και βιώσιμη ανάπτυξη της ναυτιλίας. Η συνεργασία μεταξύ όλων μας είναι απαραίτητη, προκειμένου να βρεθούν εφικτές λύσεις. Δεν χρειαζόμαστε περισσότερους κανονισμούς, αλλά καλύτερο όραμα και ευέλικτο κανονιστικό πλαίσιο. Στο πλαίσιο αυτό, υποστηρίζουμε πρωτοβουλίες σας, με την εμπειρία και τη γνώση σας στο Ευρωπαϊκό γίγνεσθαι, που προωθούν την καινοτομία, την αειφορία, τη στήριξη και τη δημοσιοοικονομική ενίσχυση του κλάδου μας».
Επίσης, ο Διονύσης Θεοδωράτος αναφέρθηκε εκτενώς στην έλλειψη λιμενικών υποδομών και στη συνέχεια υπογράμμισε το γεγονός ότι καθυστερούν αδικαιολόγητα οι πληρωμές για την εκτέλεση των επιδοτούμενων δρομολογίων στις άγονες γραμμές, με αποτέλεσμα να προκαλούνται ασφυκτικές οικονομικές συνθήκες στις ακτοπλοϊκές εταιρίες. Μιλώντας για τα εισιτήρια των ακτοπλοϊκών πλοίων, τόνισε: «Είναι ακριβά, αλλά πρέπει να συζητήσουμε και να κατανοήσουμε πως διαμορφώνεται στο συνολικό κόστος λειτουργίας των πλοίων, με δεδομένο ότι το 47% του κόστους προέρχεται από τα καύσιμα, ενώ υπάρχει και το μισθολογικό κόστος, που είναι αυξημένο, δεδομένου ότι επιζητούμε εργασιακή ειρήνη στα πλοία». Πρόσθεσε, δε, ότι ήδη έχουν αυξηθεί τα ανταλλακτικά, τα ασφάλιστρα, οι επισκευές και το κόστος του δανεισμού.
Ο πρόεδρος του ΣΕΕΝ επισήμανε, επίσης, ότι η μακροχρόνια σύμβαση εκτέλεσης άγονων γραμμών λειτούργησε αποτελεσματικά, αλλά καταργήθηκε λόγω Μνημονίων και επανέφερε το ζήτημα της ρήτρας καυσίμων και προεξόφλησε αυξήσεις από την 1η Μαΐου κατά 10%-12% λόγω της υποχρεωτικής αλλαγής των καυσίμων.
«Είμαστε υπερήφανοι για την προσφορά μας στις τοπικές κοινωνίες», τόνισε ο Δ. Θεοδωράτος, «και το γεγονός ότι εξασφαλίζουμε την εδαφική συνοχή της χώρας» και κατέληξε: «Ηδη έχουμε επενδύσει 1 δισ. ευρώ για τη ναυπήγηση πλοίων, αλλά για τη μετάβαση στην πράσινη ναυτιλία απαιτούνται 500 εκατ. ευρώ, για τα οποία πρέπει να εξασφαλιστούν χρηματοδοτικά εργαλεία και οι ακτοπλοϊκές εταιρίες είναι έτοιμες προκειμένου να τα αξιοποιήσουν προς όφελος των κατοίκων των νησιών και της εθνικής οικονομίας».
ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ (ΦΥΛΛΟ 17/1/2025)